Оқулық "Білім беруді дамытудың федералды институты"
жүктеу/скачать 9,08 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1
нҥктесіндегі температура кезінде қатты фазалардың кристалданулары басталады. (Дәлірек, температура қашан Т 1 температурасынан шексіз аз ӛлшемге тӛмендейді). 0 1 нҥктесі аталған балқытпаның әсер ету аумағы ҥшін шекті болып табылады және қатты кӛлемдегі аз фазаның жоғалып кетуінің пайда болуына жауап береді. Ары қарайғы температураның тӛмендеуі кезінде қатты фазадағы А компонентінің қҧрамы ҧлғаяды, балқытпа А компонентімен байытылады. Қатты фазаның пайда болу сәтінен жҥйе даранҧсқалық болғандықтан, (С = 2 - - 2 + 1 = 1), балқытпаның температурасы мен қҧрамының арасындағы байланыс графикалық тҥрде Т А Е ликвидусы сызығының кесіндісі тҥрінде кӛрсетіледі. Демек, кристалданудың бастапқы кезіндегі температурасын белгілей отырып, балқытпаның қҧрамын анықтайды, және керісінше, әр балқытпаның қҧрамына тепе-теңдіктің қатты компонентінің тек жалғыз температурасы – балқытпа жауап береді. Температураның тӛмендеуіне байланысты балқытпаның қҧрамы эвтектика жағына қарай 0 1 Е қисығының кесіндісіне қарай ауысады (4.5 суретінде жіңішке нҧсқар арқылы кӛрсетілген); сҧйықпен тепе-теңдікте 2 105 табылатын, қатты фазаның қҧрамы, ӛзгермейді. 0 2 С кесіндісімен А кристалдарының температурасы ӛзгереді. Т Е температурасында қос компоненттермен байытылған, эвтектикалық қҧрамның балқытпасынан, екінші қатты фаза кристалданады — В компоненті (4.5 суретіндегі, D нҥктесі), және жҥйе инвариантты болып табылады (C = 2 - 3 + 1 = 0). Қос компонент те Х Е балқытпасының қҧрамына жауап беретін қатынаста кристалданады. Балқытпа тҧрақты температурада қҧрамында таза затқа тән ӛзгертілуі болмайын температурада кристалданады. Эвтектикалық балқытпаның қатаюы кезінде қатты массаның қҧрамының ӛзгеруі пайда болады (С нҥктесінен O 3 нҥктесіне дейін), ӛйткені ол, эвтектикалық кристалдануға дейін пайда болған, тек А компонентімен ғана толықтырылмайды, сондай-ақ В компонентімен де. Эвтектикалық қҧрам сҧйықтығының ақырғы тамшысының жоғалуы кезінде, қатты массаның қҧрамы берілген бастапқы балқытпаның қҧрамымен сәйкес келеді (O 3 нҥктесі). Жҥйе даранҧсқа болып табылады (C = 2 - 2 + l = 1) және қатты массаның температурасы тӛмендейді (0 3 Х 2 кесіндісі). (А және В) қатты фазаларының қҧрамы суыту кезінде ӛзгеріске ҧшырамайды. 4.5 суретінде Х 2 қҧрамының балқытпасының сууы кезіндегі қатты масса қҧрамының ӛзгеруі (қалың нҧсқарлар), балқытпа қҧрамының ӛзгеруі (жіңішке нҧсқарлар), А және В таза компоненттері температураларының ӛзгерулері (жіңішке нҧсқарлар) кӛрсетілген. MN бӛлігінде балқытпаның сууы басталды. N нҥктесінде салқындау баяулайды, ол А компонентінің кристалдануының басталғанын білдіреді. QR бӛлігі тҧрақты температурадағы эвтектиканың кристалдануына жауап береді. QR горизонтальді бӛліктің ҧзындығы қатайып қалған эвтектикалық қоспаның мӛлшеріне пропорционал болып келеді. R-дан Z-қа дейінгі бӛлікте қатты фазалардың салқындауы басталады. Осыған ҧқсас қисықтар барлық эвтектикалық балқытпаға дейін алынуы мҥмкін (мысалы, 4.4, б суретіндегі 3 қисығын қараңыз). Эвтектикалық балқытпаға дейінгі кристалдану А компонентінің бӛлінуімен басталып және эвтектикалық кристалданумен аяқталады, яғни қандай да бір температуралық аралықта болады. Оның жоғарғы шегі А компонентінің кристалдану температурасының басталуымен анықталынады және балқытпаның қҧрамына байланысты болады, ал тӛменгі шегі эвтектиканың температурасына жауап береді. Балқытпа қҧрамы бойынша эвтектикалыққа жақын болған сайын, NQ бӛліктері қысқа болады және QR бӛліктері ҧзын болады, ӛйткені эвтектиканың массасы ҧлғаяды (басқа да тең жағдайларда). Эвтектикалықтан кейінгі балқытпаның кристалдануы В компонентінің кристалдарының бӛлінуімен басталады, мҧндағы сҧйық фаза А компонентімен байытылады және оның қҧрамы Е нҥктесіне қарай ӛзгереді. Процесс кристалданумен және эвтектиканың кейінгі салқындауымен аяқталады. Сәйкесінше эвтектикалықтан кейінгі балқытпаның салқындау қисығында В компонентінің кристалдануы басталатын температураға жауап беретін сынған жерлері байқалады және эвтектикалық кристалданудың температурасына жауап беретін, горизонталь бӛліктер (4.4, б суретін қараңыз). 2 106 Әртҥрлі қҧрамдағы кейбір балқытпалардың қатары ҥшін суытудың қисығы болса да, зерттелетін жҥйе жағдайының диаграммасын қҧруға болады. Абсцисса ӛсіне қҧрамды, ордината ӛсіне зерттелген балқытпалардың кристалдануының басталған температурасын сала отырып, Е евтектикалық нҥктесінде қиылысатын, А және В компоненттерінің кристалдана бастаған сызықтарын алады (4.4, а, суретіндегі Т жүктеу/скачать 9,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|