Оқулық "Білім беруді дамытудың федералды институты"
Термодинамикалық процесс және
жүктеу/скачать 9,08 Mb. Pdf көрінісі
|
|
2.1.2. Термодинамикалық процесс және термодинамикалық тепе теңдік Жҥйеде орын алатын және термодинамикалық параметрлердің кем дегенде бірінің ӛзгеруіне байланысты кез-келген ӛзгеріс термодинамикалық процесс деп аталады. Мәселен, әртҥрлі температурадағы екі жҥйе байланыста болса, температураны теңестіру процесі басталады. Сайып келгенде, жҥйелер жылу тепе-теңдік кҥйіне тҥседі. Химиялық термодинамика жҥйенің бір тепе-теңдік кҥйінен басқа тепе-теңдік кҥйіне кӛшуімен байланысты процесстерді қарастырады. Термодинамикалық тепе-теңдік - бҧл қоршаған ортадағы жылу және механикалық тепе-теңдік, сондай-ақ ішкі фазалық химиялық және электрохимиялық тепе-теңдіктің кҥйі. Жылу тепе-теңдігі - жҥйенің барлық бӛліктеріндегі және қоршаған ортадағы температураның теңдігі. Механикалық тепе-теңдік жҥйе ішіндегі қысымның және сыртқы қысымның теңдігі. Термодинамикалық процестер тҥрлі сипаттамаларға сәйкес жіктелуі мҥмкін. Мысалы, изохорлы, изотермиялық, изобариялық, процесстер термодинамикалық параметрлердің (кӛлем, қысым немесе температура) қай тҧрақты сақталатынына қарай бӛлінеді. Адиабатикалық процессте қоршаған ортамен жылу алмасу болмайды. Процесс, егер ол ҥздіксіз кҥйден шексіз баяу ӛтетін болса, әрекет етуші кҥштің айырмашылығы шамалы және неғҧрлым ауқымды еңбек атқарылатын ҥздіксіз тізбектер арқылы ӛтетін болса тепе-теңдік 30 процесі деп аталады. Бҧл жағдайда тікелей және кері процесстердің жҧмысының абсолютті мәндері тең және олардың жолдары сәйкес келеді. Тепе-теңдік процесінің тҧжырымдамасы абстрактілі болып саналады, ӛйткені шын мәнінде мҧндай процесстер жоқ. Нақты процесстер тек қана тепе-теңдік деп саналуы мҥмкін және процесстер неҧрлым баяу жҥрсе, оны жуықтату соғҧрлым әділ болып табылады. Айналымдағы процесс қоршаған ортадағы ӛзгерістерге әкелмейді, алға қарай тҥзу және кері бағыттарда жҥргізіледі. Айналым процесстерінің барысында ең кӛп жҧмыс орындалады және қоршаған ортадағы тепе-теңдік бҧзылмайды (жылу, механикалық, фазалық, химиялық). Кері айналым процессінің тҧжырымдамасы абстрактілі болып саналады.Кез келген тепе-теңдік процесі де кері қайтарылады. Болашақта біз тепе-теңдік пен қайтарым процесінің ҧғымдарын бірдей деп қарастырамыз. Егер термодинамикалық процесстің нәтижесінде жҥйе ӛзінің бастапқы кҥйіне оралса, онда ол циклдік процессті жҥзеге асырған болып саналады. Сыртқы ортаның энергиясын шығындамай және тепе-теңдік кҥйін орнатумен аяқталатын белгілі бір бағытта жҥретін процесстер ӛздігінен жҥретін процесстер деп аталады. Бҧл, мысалы, қысылған серіппені, жарылысты, коррозияны, аккумуляторды зарядтауды тегістейді. Ӛзін- ӛзі жасалмайтын процесстер (мысалы, аккумуляторды зарядтау) сыртқы кӛзден энергияны енгізуді талап етеді. Жҥйенің бастапқы кҥйінен шын кҥйіне кӛшудегі ӛзін-ӛзі қалпына келтірмейтін процесстердің сипаттамаларын есептеу ӛте қиын (кері процесске қарағанда), себебі жҥйенің бір бӛліктеріндегі жағдайдың параметрлері (мысалы, қысым және температура) бірдей уақыт кезінде әртҥрлі болуы мҥмкін, сонымен қатар, уақытқа байланысты ӛзгереді. жүктеу/скачать 9,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|