Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
жалпылық табиғаты жөнінде мәселені алғаш қойған И. Канг. Кані
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| жалпылық
табиғаты жөнінде мәселені алғаш қойған И. Канг. Кані ............. танымдағы абстрактылықжалпылықты әшкерелейді. Ьірақ, адамдар үғымдарына, білімдеріне ешбір шектел- меген нақты жалііы лы қ, ои ы ң ойынша ешбір сыртқы заттардан емес, олардың оз табигаты паи. Сырттан алған әсерлерге тек адамның өзінің сезіну формалары мои үгымдары жалпьшык сипат береді. Кеңістік пен уакыт осындай сыртқы әсерлерді сезім аркылы қабылдау форма лары. Ал заттарды н озінде осындай касиеттер бар ма, жокда, оны біз білмейміз жоне біле алмаймыз. Бірақ жалпылықты, оның өзгешелік пен жалкылыққа қатынасы жонінде неғүрылым өнімді ойларды Марксқа дейін Г.В.Ф. Гегель айтты. Гегельдің бұл категорияларды түсінуі де даму идеясында негізделген. Жалпылык тарихи дамудагы идея. Ол осы жолда үнемі өзінің нақты формаларына ауысады, яғни эр кезенде белгілі накты форма озгеше мәнге ие болады. Оның әр кезеңі үшін накты жалпы лы к болатын осындай формалар. Барлық кезендер үшін бірдей жал пьшык жок, жалпылық эр кезенде озгеше. Сол кезенде оның нақты формасы басқа коптеген жалқылықтарды өрбітеді. Жекелік - ол зер- денің үғымдарының эр сәтте озінше корінетін сезімдік түрлері. Жалкылық жалпылықтың формалары. Гегельдің айтуы бойынша абстрактылы жалпылык - коптеген сезімдер мен түйсіктерді тек үқсас белгілеріне қарай біріктіретін елестің (представление) дәрежесі, ол үғымға жатпайды. Үгым жалпылықты тек барлық жекеліктерді қамтитын және туғызатын заң түрінде түсінгенде гана үгым бола алады. Марксизм классиктері ойлаудың категорияларын айрықша ба- янды түрде зерттей алган жоқ. Бірақ олардың кейбір айтып кеткен жеке қагидалары, әсіресе, экономикалық зерттеулеріндегі, оның ас- тарындагы ойлауының логикасы бізге олардың бүлар туралы концеп- циясы хақында біраз деректер береді. Бүл деректерге сүйенсек, бір мәндес күбылыстарга тән жалпылык сол саладагы дамудың біршама кемелденген кезінде гана қалыптасады. Болмыстың белгілі дербес саласында олардың барлық негізгі формаларына өзінің мазмүнын беріп отыратын олардың белгілі бір формасы екенін бүрында айтқанбыз. Ягни баска формалардың барлыгы осы форманың өзіндік, бірақ әрқай- сысы озгеше формалары дедік. Олардың озгеше мазмүны, тіпті фор масы сол негізгі алгашкы форманың табигатының не мәнінің басқаша, озгеше түрде дамуы, оның сол формалардан өтіп өзін жаңа сипатта қайта тугызуының, өзіне циклдың жолмен қайта оралуының сатыла- ры. Сонымен бүл процесте өзінің де, озгелердің монін анықтайтын осы бастама буын, немесе форма. Мүны біз бүрын адамдар өндіріс қызметіндегі ондірістіц, болістің, 245 айырбастың және тұтыну арақатынасын талдағанда көргенбіз. Ол өзінше, бөлек форма бола отырып, әрі өзін, әрі басқа формаларды да қамтиды. Басқа формалардың бәрінің өзіндік өзгешеліктері бар, сон- да да болса алғашқы буынның мәнінің өзгешеліктерінің бір түрі. Олардың өзара зандылықтары да алғашқы өндіріс заңдылығының озгеше түрде іске асуы. Ішкі және сыртқы үқсастықтардың да, әрі қарама-қайшылықтарының да түпкі шығар көзі сол алғашқы форма да. Нақты жалпылык осындай қарама-қарсы формалардың бір-біріне ауысуы арқылы іске асады. жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|