Оқулық Екінші басылымы Қазақстан Республикасы Білім министрлігі
жүктеу/скачать 20,14 Mb. Pdf көрінісі
|
| / 02/Г- К)
С, 19-сурст аталған түиіндсстіру элс- мснттсрінің (олардың жал- пы саны тортсу) бірсуі бсрілсс, баскаларын анықтап алуға болады. Көбінс түйіндсстірстін шсңбсрдің радиусы бсрілсді, оның цснтрін жәнс түйіндссу нүктслсрін анықтауға тура кслсді. Түйіндссстін сызық ш с ң б с р болса, түйіндсстірстін шсңбсрдің центрі түйіндссу нүктссін бсрілгсн шснбсрдін цснтрімсн қосатын түзудің бойында жатады. Түйіндссстін сызық т ү з у с ы з ы қ болса, түйіндсстірстін шскбсрдін цснтрі түйіндссу нүктссі арқылы бсрілгсн түзугс псрпсндикуляр стіп жүргізілгсн түзу бойында болады. 27 Бсрілгсн тузу скінші бір сызықпсн радиусы Я шсңбср арқылы түйіндссстін болса, оның цснтрі бсрілгсн түзудсн қашықтығы ІЛІ-гс тсң, оған параллсль скі түзудің бірсуінің бойында жатады (19,»- су р сг). ■ Бсрілгсн радиусы г-гс тсң шсңбер екінші бір сызықпсн радиусы К-гс тсң шсңбср арқылы түйіндссстін болса, онда оның центрі бсрілгсн шсңбсрмсн цснтрлсс, радиустары г + К жәнс г - Я болатын скі шсңбсрдің біреуінің бойында жатады (19,б-сурст), I. Берілген екі түзудің радиусы I /? I -ге тең шеңбермен түйіндесуі (20,а-сурст). Түйіндсстіретін шсңбсрдің цснтрін іздсйміз. Ол а түзуіне параллсль, оданІ/?і қашықтықта орналасқан а, жәнс Щ түзулсрінің бірсуінің бойында жатуы тиіс. Дәл осы сияқты іздсп отырған цснтріміз Ь түзуінсн І/?І қашықтықтағы Ь, және Ьг түзу- Г+Ц 20-сурет 28 лерінің біреуінің бойында жатуы тиіс. Ал аһ а2у Ъ\ және Ъ2 түзулері төрт нүктеде қиылысады. Сондықтан есептің төрт шешуі болуы мүмкін. Мысалы, түйіндестіретін шеңбердің центрі ретінде Оі нүктесі алынсын. Түйіндестіру центрі табылғаннан кейін түйіндесу нүкте- лерін анықтау керек. Ол үшін Оі нүктесінен а және Ь түзулеріне перпендикуляр түзулер жүргіземіз. Осы перпендикуляр түзулер а және Ъ түзулерін А х және В\ нүктелерінде қияды. Енді шеңберсызармен, оның инесін 0\ нүктесіне қадап, түйіндесу нүкте- лері А\ мен Ві-ді шенбердің доғасымен қосса болғаны. 2. Берілген түзуді және радиусы ІгІ шеңберді радиусы ІЛІ шеңбер доғасымен түйіндестіру (20,ә-сурет). Түйіндестірстін шсңбсрдің цснтрін іздсйміз. Ол үшін а түзуінс параллель, одан ІІ?І қашықтықтағы а\ және а2 түзулсрін жүргізсміз жәнс цснтрі О нүктссі, ал радиустары Іг+ л і жәнс І г - / п болатын скі шсңбср жүргізсміз. Өзара параллсль скі түзу бір цснтрдсн жүргізілгсн скі шсңберді жалпы алғанда 8 нүктсде қиюы мүмкін. Бірақ бүл нүктс- лсрдің ксйбірсулсрі жорамал болады. Мысалы, егср г <К болса, онда радиусы І г - л і шсңбср жорамал болады. Сызу пәніндс нақты (жорамал смсс) нүктслср мсн сызықтар қарастырылады. Біз түйіндсстіретін шсңбсрдің цснтрі рстіндс а\ түзуімсн радиусы I г+ я I шсңбсрдің қиылысу нүктслсрінің бірі Оі нүктссін алаймқ. Осы Оі нүктссінсн а түзуінс түсірілгсн псрпсндикулярдың табаны Л\ жәнс ОіО түзуініц бсрілгсн шсңбсрмсн қиылысу нүктссі В\ түйіндссу нүктслсрі болады. Табылған Л\ және В\ нүктслсрін цснтрі Оі нүктссіндс жататын шсңбср доғасымсн қосамыз. 3. Берілген екі шеңберді радиусы I К I шеңбер доғасымен 1 түйіндестіру. Берілгсн шсңбсрлсрдің біріншісінің цснтрі О» нүктссі, радиусы ІГ|| болсын, ал скіншісінің цснтрі 0 2 нүктссі, радиусы \г2\ болсын (20,6-сурст). Төрт шсңбср жүргізсміз. Олардың сксуінің цснтрлсрі Оі нүктесінде, ал радиустары Іл + К I жәнс I г, - У?І болады. Қалған сксуінің цснтрлері 0 2 нүктссіндс, ал радиустары \г2 + ЛІ жәнс Iг 2 — ЛІ болады. Бүл төрт шсңбер 8 нүктсдс қиылысулары мүмкін. Алайда олардың біразы жорамал нүктслср. Іздеп отырған түйіндестірудің центрі ретінде О нүктссін алайық. ООі мен 0 0 2 кесінділерін жүргізсек, олар берілген шеңберлерді Л және В нүктелерінде қияды. Түйіндестіру центрі О мен түйіндес\ нүктелері А және В табылғаннан кейін, түйіндестіретін шеңбердің доғасын жүргізуге болады. 4. Шеңберлер доғаларын түйіндестіру нәтижесінде алынған түйық сызықты овал дсп атайды. Овалдарды бір осьті жәнс скі осьті дсп ажыратады. Екі осьті овал осьтсрінің үзындықтарымсн анықталады. Үлксн осі \ а I, кіші осі \Ь\ болатын овал жүргізслік (21 ,д-сурст). Үзындықтары Iа! жәнс I АІ-гс тсң өзара псрпсндикуляр 29 жәнс бір-бірін қақ бөлетін ЛВ мсн С£) кссінділсрін жүргізсміз. Цснтрі О нүктссінде жататын Л нүктссі арқылы өтстін шсңбср жүргізсск, ол СО кесіндісінің созындысымсн Л\ нүк- киылысады. Центрі С тесіндс нүктссіндс жататын, Л нүктссі арқылы өтстін шеңбср жүргізсск, ол ЛС жүктеу/скачать 20,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|