Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған

№7 зертханалық жұмыс
Электр тогының жұмысы мен қуатын өлшеу
Жұмыстың мақсаты: амперметр мен вольтметрді және сағатты пайдала-
нып, электр тогының жұмысы мен қуатын анықтауды үйрену.
Аспаптар мен жабдықтар: зертханалық амперметр мен вольт метр,
жалғастырушы сымдар, ток көзі, тізбекті тұйықтайтын кілт, электр шамы (ре-
зистор), секундомер (сағат).
1-тапсырма. Амперметр мен вольтметрдің шкала-
ларын қарап, олардың бөліктерінің құнын анықтап
алыңдар.
2-тапсырма. Сурет 5.22 бойынша электр тізбегін құ-
рып, кілтпен тұйықтаңдар да, сағатпен уақытын белгі-
леңдер.
3-тапсырма. Амперметр мен вольтметрдің көрсету-
лері бойынша шамдағы токтың қуатын
P = IU формула-
сын пайдаланып, есептеп шығарыңдар.
4-тапсырма. P = A/t формуласын пайдаланып, шамдағы токтың жұмысын
есептеп шығарыңдар (
t –шамның жанған уақыты).
5-тапсырма. Өлшеулер мен есептеулердің нәтижелерін төмендегі кестеге
түсіріп жазыңдар:
І, А
U, В
t, с 
P, Вт
A, Дж
Тұтынушы
Электр шамы ... Вт
6-тапсырма. Зерттеу қорытындысын қысқаша түйіндеп жазыңдар.
МЕТАЛДАРДЫҢ ЭЛЕКТР КЕДЕРГІЛЕРІНІҢ 
ТЕМПЕРАТУРАҒА ТӘУЕЛДІЛІГІ. АСҚЫНӨТКІЗГІШТІК
1. Металл өткізгіштің кедергісі температураға тәуелді ме? Бұл
сұраққа жауап беру үшін тәжірибеге жүгінейік. Төменде көрсетілген
жабдықтарды пайдаланып, электр тізбегін құрайық (сурет 5.23,
а). Шта-
тивке (таған) бекітілген кермедегі өткізгіш сымды қыздырмай тұрған
кездегі миллиамперметрдің көрсетуін жазып алайық (суреттегі көрсетуі
I
1
= 36 мА). Өткізгіш сымды қыздыра бастасақ, миллиамперметрдің
көрсетуі азая бастайды (суреттегі көрсетуі
I
2
= 24 мА). Бұл өткізгіштің
температурасы өскенде оның электр кедергісінің де өскенін білдіреді.
Тағы бір мысал келтірейік. Қуаты 60 Вт болатын қыздыру шамы
қылының салқын кездегі кедергісі омметр мен өлшегенде
R
1 
= 59 Ом-ға
тең болады (сурет 5.23,
ә – төменгі бөлігі). Шамды кернеуі U = 220 В
Сурет 5.22
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

139
болатын электр желісіне қосқан кезде (сурет 5.23,

ә – жоғарғы бөлігі)
оның қылының температурасы 1500–2000
0
С-ге дейін көтеріледі де, одан
өтетін токтың күші
І = 0,273А тең болады. Шам қылының қызған кез-
дегі
R
2 
кедергісін тізбек бөлігі үшін Ом заңымен анықтайық:
R
2 
= U/І = 
= 220/0,273 = 896 Ом. Сонымен, шамның металл (вольфрам) қылының
температурасы 1500–2000
о
С градусқа дейін көтерілгенде оның электр
кедергісі
R
2
/R
1 
= 896/59 = 15,2 есе өскенін көреміз.
2. Сөйтіп, тәжірибелер өткізгіштерді қыздырғанда олардың кедер-
гілерінің бірнеше есе өсетіндігін көрсетті. Тәжірибелердің нәтижелерін
қорытындылай отырып,

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: