Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған

Кернеу деп зарядты орын ауыстырғанда электр өрісінің атқарған

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

бет	93/203
Дата	17.10.2023
өлшемі	0,98 Mb.
	#116969
түрі	Оқулық

1 ... 89 90 91 92 93 94 95 96 ... 203

Өрістің потенциалдар айырымы деп бірлік зарядқа келетін өрістің потенциалдық энер- гиясының өзгерісін айтады: А

Кернеу
деп зарядты орын ауыстырғанда электр өрісінің атқарған
жұмысының осы зарядтың модуліне қатынасын айтады:

U =
А
q .
W
q түріндегі қатынастарды өрістің потенциа лы деп атап, j әрпі-
мен белгілейді.
Өрістің потенциалы
деп өріске енгізілген оң бірлік зарядтың
потенциалдық энергиясын айтады:

φ =
W
q .
Формуладан көрініп тұрғандай,
потенциал өрістің энергетикалық
сипаттамасы болып табылады.
W
1
q –
W
2
q түріндегі қатынастар айырымын өрістің 1 және 2-нүк-
телері арасындағы потенциалдар айырымы немесе кернеу деп атайды.
Электр өрісінің екі нүктесі арасындағы (су-
рет 4.9) потенциалдар айырымын
U = ∆
φ немесе
∆
φ = φ
1
–
φ
2
таңбаларымен белгілейді.
Өрістің потенциалдар айырымы
деп бірлік
зарядқа келетін өрістің потенциалдық энер-
гиясының өзгерісін айтады:
А
q = φ
1
–
φ
2
.
Халықаралық бірліктер жүйесінде потенциалдар айырымы
вольтпен
(В) өлшенеді:
1 вольт = 1 джоуль/1 кулон; 1 В = 1 Дж/1 Кл.
Жоғарыдағы белгілеулерді пайдаланып, соңғы өрнекті мына түрде
жаза аламыз:
U = φ
1
–
φ
2
немесе А = q (φ
1
– φ
2
)
= qU.
Бұдан мынадай қорытынды туындайды: зарядты бір нүктеден
екінші нүктеге ауыстырғанда электрстатикалық өрістің атқарған
жұмысы осы зарядтың сан шамасын екі нүкте арасындағы потен-
циалдар айырымына көбейткенге тең.
4. Сонымен, электр өрісі екі физикалық шамамен:
электр өрісінің
кернеулігімен және потенциалдар айырымымен сипатталады.
Электр өрісінің кернеулігі
(Е = F/q) – векторлық шама (сурет 4.9);
Сурет 4.9
d
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

108
ол өрістің

күштік сипаттамасы болып табылады. Электр өрісінің
потенциалдар айырымы (j
1
– j
2
=
А/q) – скалярлық шама; ол өрістің
энергетикалық сипаттамасы болып табылады.
Өрісті сипаттайтын бұл екі шаманың арасында тығыз байла-
ныс бар. Осы байланысты анықтайық. Біртекті электр өрісіндегі екі
нүктенің потенциалдары
j
1
және
j
2
, ал арақашықтығы d болсын (сурет
4.9). Потенциалы
j
1
болатын электр өрісінің 1-нүктесіне
q оң зарядын
енгізсек, өрістің
F күші оны өрістің бағытымен қозғай бастайды. 7-сы-
нып физикасындағы жұмыстың формуласын пайдаланып, қозғалған
q
заряд 2-нүктеге жеткен кездегі өрістің істеген жұмысын мына форму-
ламен табамыз:

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 89 90 91 92 93 94 95 96 ... 203