Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған

103
Атом ядросының электрон орбитасында туғызатын өрісінің кернеулігін

анықтаңдар.
Берілгені
ХБЖ
Есеп мазмұнын
теориялық талдау
r = 5 · 10
–11
м
F – ?
Е – ?
r = 5 · 10
–11
м
q
э
= –1,6 · 10
–19
Кл
q
я
= +1,6 · 10
–19
Кл
k

=
1

4
pε
0
=
= 9 · 10
9
(Н · м
2
)/Кл
2
е = ±1,6 · 10
–19
Кл
Сутек ядросы оң зарядты бір про-
тоннан тұрады. Оны теріс зарядты
бір электрон айнала қозғалады.
Протон мен электронды вакуум-
да орналасқан нүктелік зарядтар
деп қарастырамыз. Өйткені олар –
элементар бөлшектер, зарядтары да
ең кіші
элементар зарядқа тең:
|–
q
э
|

= |+
q

я
| = ±
е.
Ядро мен электронның өзара әре-
кеттесу күшін вакуум үшін жазыл-
ған Кулон формуласы бо йынша
анықтаймыз:
F = k 
q
я
q
э
r
2
.

Ядроның электрон орбитасында ту-

ғызатын өрісінің кернеулігі:
Е = 
F
q
э
.
Шешуі:
F =
k · q
я
q
э
r
2
=

9 · 10
9

(Н · м
2
)
Кл
2
·
(1,6 · 10
–19
Кл)
2
(5 · 10
–11
м)
2
= 9,3 · 10
–8
Н.
Е =
F
q
э

=
9,3 · 10

–8
Н
1,6 · 10
–19
Кл
= 5,8 · 10
11
Н/Кл.
Жауабы: F = 9,3 · 10
–8
Н; Е = 5,8 · 10
11
Н/Кл.
2-е с е п. Шамалары
q
1
= 8 · 10
–8
Кл және
q
2
= –3 · 10
–8
Кл болатын
екі зарядтың арақашықтығы 0,1 м. Зарядтарды қосатын түзудің бойын-
да теріс зарядтың сыртында одан 0,1 м арақашықтықта орналасқан
А
нүктесіндегі екі зарядтың туғызатын өрісін анықтаңдар.
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

104
Берілгені

ХБЖ
Есеп мазмұнын
теориялық талдау
q
1
= 8 · 10
–8
Кл
q
2
= –3 · 10
–8
Кл
r
1
= 0,1 м
r
2
= 0,1 м
Е –
?
k =
1
4
pε
0

=
=

Н · м
2
Кл
2
9 · 10
9

А нүктесі екі зарядты қосатын

түзудің бойында q
2
зарядының
сырт жағында орналасқан. А нүк-
тесінен q
1
заряды
r = r
1 
+ r
2
ара-
қашықтықта орналасқан. А нүкте-
де q
1
зарядының тудырған электр

өрісінің кернеулігі:

Е
1
=

k 
q
1
r
2
.
А нүктеде q
2
зарядының тудырған
электр өрісінің кернеулігі:

Е
2
=

k 
q
2
r
2
.
Е
1 
және
Е
2 
кернеулік векторла-
ры бір түзудің бойында бір-біріне
қарама-қарсы бағытталады.
Есептің шарты бойынша осы екі
вектордың
теңәсерлі Е векторын
табу керек. 7-сынып физикасында
қарама-қарсы орналасқан вектор-
лардың
теңәсерлі векторының 
модулі олардың модульдерінің айы-
рымына тең, ал
бағыты модулі
үлкен вектормен бағыттас болаты-
ны айтылған. Ендеше:
Е = Е
2
– Е
1
.
Шешуі: 
Е
1
=

k · q
1
/r
2

= 9 · 10
9
(Н · м
2
)/Кл
2
· 8 · 10
–8
Кл/(0.2 м)
2
= 1,8 · 10
4
Н/Кл.
Е
2
=
k  · q
2
/(r
2
)

2

= 9 · 10

9
(Н · м
2
)/Кл
2
· 3 · 10
–8
Кл/(0,1 м)
2
= 2,7 · 10
4
Н/Кл.
Е = Е
2
– Е
1
= 2,7 · 10
4
Н/Кл – 1,8 · 10
4
Н/Кл = 0,9 · 10
4
Н/Кл.
Жауабы: Е = 0,9 · 10
4

Н/Кл;
Е кернеулік векторы q

2
теріс зарядқа қарай бағытталған.
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

105
§21.

1. Электр өрісінің ақиқаттығын қандай тәжірибелер дәлелдейді?
2. Электр өрісі деп нені айтады және ол ақиқаттығын қалай көрсете ала-
ды? Мысал келтіріңдер.
3. Электр өрісі көрнекі түрде қалай сипатталады? Біртекті электр өрісі
дегеніміз қандай өріс?
4. Электр өрісінің кернеулігі деп қандай физикалық шаманы айтады және
оның ерекшелігі неде? Сынақ заряды дегеніміз қандай заряд?
5. Электр өрісінің кернеулігінің физикалық мағынасы қандай? Біртекті
электр өрісі деп қандай өрісті айтады?
6. Нүктелік зарядтың электр өрісінің кернеулігі қандай формуламен
анықталады?
7. Электр өрістерінің суперпозиция принципі деп нені айтады?
1. Зарядтары q және –q болатын екі
нүктелік заряд бір-бірінен
r арақа-
шықтықта орналасқан. Оларды қосатын түзудің тең ортасында
орналасқан нүктедегі екі зарядтың туғызған электр өрісінің кернеулігін
сызып көрсетіңдер және жалпы түрде есептеп шығарыңдар.
2. Вакуумда орналасқан –2,7 · 10
–6
кулон нүктелік заряд берілген. Осы
зарядтың 1 см арақашықтықта туғызған электр өрісінің кернеулігін
анықтаңдар. Зарядтың өрісін суретке салып, кернеулік векторының ор-
наласуын (басталу нүктесін және бағытын) көрсетіңдер.
3. Нүктелік заряд 3 см арақашықтықта кернеулігі 4 · 10
6
Н/Кл электр
өрісін туғызады. Оның зарядының шамасы қандай? Зарядтың өрісін су-
ретке салып, кернеулік векторының орналасуын (басталу нүктесін және
бағытын) көрсетіңдер.
4. Оқшауланған нүктелік зарядтың 1 м арақашықтықтағы өрісінің кер-
неулігі 32 Н/Кл. Осы өрістің зарядтан 8 м арақашықтықтағы кернеулі-
гін анықтаңдар.

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: