2. Кеплердің бірінші заңы: барлық планеталар Күнді эллипс бо- йымен айналады, оның фокустарының бірінде Күн орналасады. Эллипстің екі симметрия өсі бар: үлкені
АА 1
= 2
а , кішісі
ВВ 1
= 2
b .
Мұндағы
а –
үлкен жарты өсі ,
b –
кіші жарты өсі деп аталады (сурет
2.16). Оның
F 1
және
F 2
екі фокусы симметрия центрі болып табылатын
О нүктесінен
OF 1
=
OF 2
=
c =
а 2
–
b 2
қашықтықта орналасқан.
Эллипстің негізгі қасиеті : эллипстің кез келген нүктесінен фо- кустарға дейінгі қашықтықтардың қосындысы әрдайым үлкен өстің ұзындығына тең :
МF 1
+
МF 2
= 2
а = const.
Эллипстің шеңберден айырмашылығы
е =
с /
а қатынасы арқылы
анықталады. Бұл қатынас эллипстің
эксцентриситет і деп аталады.
Эксцентриситет неғұрлым үлкен болса, эллипстің шеңберден айырма-
шылығы да соғұрлым көп болады. Егер
с = 0 болса (эллипстің фокустары
центрімен беттеседі), онда эллипс радиусы
а болатын шеңберге айналады.
Шолпан мен Жер орбиталарының пішіндері шеңберге өте жақын
(Шолпан орбитасының эксцентриситеті 0,0068, Жердікі 0,0167). Өзге
планеталардың көпшілігінің орбиталары әлдеқайда созылыңқы болып
келеді. Орбитаның Күнге ең жақын нүктесін
перигелий (грек.
реrі – таяу,
һеlіоs – Күн), оның ең алыс нүктесі
афелий (грек.
аро – алыс) деп ата-
лады. Эллипстің үлкен
а жарты өсі планетадан Күнге дейінгі орташа қа-
шықтыққа тең. Жерден Күнге дейінгі орташа қашықтық Күн жүйесінде
қолданылатын қашықтықтың өлшем бірлігі ретінде қабылданған. Оны