Қимылдық және еріктік бұзылыстар синдромдары

166
IX Тарау.  Негізгі  психопатологиялық синдромдар
Балаларға тән сору рефлексінің тежеусізденуі тұмсык симптомының пайда 
болуына  алып  келеді:  еріндеріне  ж анасканда  соруға  ыңғайлану,  кейбір 
наукастарда соруға ыңғайланған ерін калпы үнемі сакталады. Қармау рефлексі 
тежеусізденеді (калыпта нәрестеге тән): колына кездейсок тиген заттарды наукас 
кармап алады. Толык емес ступорда эхо-симптомдар байкалады. Эхопраксия — 
баска  адамдардың  кимылын  көшіру,  эхолалия  —  баска  адамдардың  сөздерін 
кайталау. Эхосимптомдар негізінде — балаларға тән және олардың психикалык 
дамуына ыкпал ететін еліктеу рефлекстерінің тежеусізденуі жатыр.
Бағаналык постуральды рефлекстердің босап шығуы каталепсиямен көрініс 
береді  (балауыздык  иілгіштік),  наукастың  кол-аяғы,  денесі  біреу  жасаған 
калыпты ұзак уакыт сактайды (9.5-сурет).
Негативизм көріністері бакыланады:  наукас тапсырмаларды мүлдем орын- 
дамайды,  (пассивті  негативизм)  немесе  белсенді  түрде  карсыласады,  яғни 
койылған  талаптарға  карама-карсы  әрекет  етеді  (белсенді негативизм).  Тілін 
көрсетуін өтінгенде, еріндерін катты кысып алады, кол беруін өтінгенде, колын 
тартып алып, артына жасырады, тамак әкеліп берген кезде, ішпей теріс карайды, 
ал  тамакты  аурудың  алдынан  алуға  әрекет  жасағанда,  ыдыска  жабысады. 
И.П.  Павлов  бұл  ОЖЖ-гі  фазалык жағдай деп  есептеген  және  негативизмді 
ультрапарадоксальды фазамен байланыстырды.  Парадоксальды фазада өте әлсіз 
тітіркендіргіштер өте күшті реакция шакырады.  Қатты дауыспен наукаска сұрак 
койғанда,  ол жауап  бермейді,  ал сыбырмен  айтканда жауап кайтарады.  Түнгі 
уакытта ОЖЖ-не сырттан келетін импульстар азайған кезде кейбір ступорозды 
наукастар  тежеусізделеді,  акырындап  кимылдай  бастайды,  сұрактарға  жауап 
береді,  тамак  ішеді,  жуынады,  таң  атканда,  тітіркендіргіштер  интенсивтілігі 
артканда тежелу калпы оралады.  Ступор жағдайындағы наукастарда  бұл сим- 
поматикадан  баска  көріністер  болмауы  мүмкін,  бірак жиі  галлюцинациялар, 
айналаны сандырактык талкылау бакыланады.  Бұл наукас тежлу жағдайынан 
шыкканда байкалады.
Негізгі симпоматикасына байланысты ступордың үш түрін ажыратады:
1)  балауыздык иілгіштік кұбылыстарымен;
2) негативисттік;
3)  бұлшыкеттік сіресумен.
Айтылған  нұскалар  ж еке  бұзылыстар  болып  табылмайды,  ступорлы 
синдромны ң  сатылары  болып  табылады,  олар  белгілі  бір  ретпен  наукас 
жағдайының ауырлауымен көрініп,  бірін-бірі ауыстырып отырады.
Кататониялық  қозу  —  мағынасыз,  максатсыз  козу,  кейде  моторлы  сипат 
алады (9.6-сурет).  Наукас кимылдары біртекті және кыртысастылык гиперки- 
нездер  болып  табылады;  агрессивті,  импульсивті  әрекеттер,  эхопраксия,  не­
гативизм  байкалуы  мүмкін.  Беттің кейпі жиі калыпка сәйкес  келмейді;  кейде 
парамимия  байкалады:  беттің жоғарғы  бөлігі  мимикасы  куанышты  көрсетеді, 
көзі күлімсірейді,  ал аузы ызалы,  тістеніп алған,  еріндері катты капсырылған, 
кейде  керісінше  болады.  Кейде  мимикалык  ассиметрия  байкалады.  Ауыр 
жағдайда сөйлеу жоғалады,  мылкау козу жағдайы  бакыланады  немесе наукас 
ырылдайды,  мыңғырлайды,  үзік-үзік  сөздер,  буындар,  дауысты  дыбыстарды 
айтады.  Кейбір наукастарда токтаусыз сөйлеу бакыланады.  Бұл кезде сөз оғаш,

Психикалық аурулар  кезінде  синдром  түзілу заңдылықтары
167
9.5-сурет.  Каталепсия 
дайындағы наукас
жоғары жұпты, сөздік стереотипиялар, эхолалия, сөз үзілуі, вербигерация — бір 
сөзді  екінші  сөзге  мағынасыз  каптастыру  байкалады.  Кататониялык козудан 
ступорлы жағдайға немесе ступордан козу жағдайына ауысу мүмкін.
Кататонияны  люцидті  ж әне  онейроидты  түрлерге  ажыратады.  Люцидті 
кататония  кезінде  сана  күңгірттенбейді,  негативизмді  ступор,  сіресу  немесе 
импульсивті козу байкалады.
Онейроидты кататонияда  сана онейроидты күңгірттенеді,  саскалактаумен 
кататониялык  козу  немесе  балауыздык  иілгіштікпен  ступор  күйі  көрінеді. 
Кататониялык  синдром  жиі  шизифрения  кезінде,  кейде  эпилепсия  немесе 
экзогенді органикалык психоздар кезінде диагностикаланады.
Гебефрениялыц синдром шығу тегі мен көріністері жағынан кататонияға ұксас. 
Қимыл-әрекеттің,  сөздердің  мәнерлілігімен,  оғаштығымен,  алаңғасарлыкпен 
сипатталатын  козу  (9.7-сурет).  Көңілділік,  кисаңдау және  әзілдері  коршаған 
ортадағы адамдарда көңілділік тудырмайды (9.8-сурет). Наукастар келемеждейді, 
гримасалар жасайды,  бала тәрізді сөйлейді,  аунайды,  билейді.  Кататония мен 
гебефрения арасында ауысулар байкалады. Жасөспірімдерде баяу ағымды ш и­
зофрения шеңберінде кейде гебоидтьлық — алаңғасарлык, жүріс-тұрыс дөрекілігі 
калдыктарымен,  әуестік  бұзылыстарымен  және  ассоциальды  тенденциямен 
көрінетін толык дамымаған гебефрениялык жағдай диагностикаланады.

жүктеу/скачать 11,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: