формаларын сақтағанымен, тарихи процестерге терец философиялык талдау бере білді. Зерттеудің өзіндік мақсаттарын ескере отырып, батыстык тарихи сананың мынадай үрдістерін топтастырып (типтік ерекшеліктерін жіктеп) кѳрейік. Алдымен кѳзге түсетіні - барлык халыктардың тарихты жеке иеленіп, оны тек ѳзінікі деп түсінуі. Антик заманындағы бѳлінулер: грек-римдік жэне варварлар, христиандар жэне «жабайылар», Робинзон мен Жұма, еуропалық саяхатшьглар немесе миссионерлер 208
суретгемелеріндегі «катігез, топас, жауыз, жануарға жакын аборигендер» - осылардың бэрі тарихтың этноорталықтык тұғырна- маларын калыптастырды. Сондыктан, барлык адамдык бірлестіктердің теңкұндылығы идеясы орныкпай эмбебапты тарих туралы айту мүмкін емес еді. Баскаша айтканда, тарихты аңғару үшін адамзаттьщ өзін ашу керек болды. Әзірше эрбір халык тек өздерін нағыз адам, ал баскаларын жай ғана адамсымактар деп есептеп келді. Мысалы, жапондыктар XVIII ғасырда португалдыктарды «мысык көзді, тарбиған мұрны бар, кызыл шашты» деп суреттеген. Ресейлік жылнамалардағы кыпшактардың да «жетісіп түрғаны» шамалы. Тарихтың пайда болуы, алғашкы эмбебапты тарихи сана Геродоттан басталатыны белгілі. Гректерден бөтендерді ол дәстүр бойынша «варварлар» деп атағанымен, олардың істері мен кылықтары жөнінде, тіпті казіргі нәсілшіл батыстык тарихшьшардан ол біршама эділ, ерекше кызығушылыкпен баяндай бастайды. Іс жүзінде ол дүниежүзілік тарихтың каһармандарын суреттейді жэне сол себепті оны
