египеттіктер ырымшыл». Бірак Тацит Рим экспанциясын колдады. Б.д.д. II гасырдың басында Римнің жаулап алу саясатын актау шаралары басталған еді. Сол кезенде Римнің саяси қайраткелері мен сөз шешендері, Рим жаулап алу соғысын жүргізіп 209
жүрген жок, керісінше, мәдениетті, халыктар достыгын жариялап жүр деп дәріптеді. Тациттің пікірінен, римдіктердің өркениетті енгізуде «мәдениет, өркениет» идеяларын ұстанып, осы саясатты жүргізіп жүрміз деп дэлелдегенімен, бұл идея немесе «өркениет» теориясы шын мәніндегі өз мағынасын аша алмағанын байкауға болады. Осындай тарихи мәліметтер катары жоғарыда аталған эртүрлі көзқарастардың калыптасуына мүмкіншілік туғызды. Антикалык тарихтың жоғарғы үлгілері Қайта өркендеу гуманистері тарапынан жаңғыртылды, бэрімізге мектеп оқулыктарынан белгілі дүниежүзілік тарихтың антик, ортағасырлық және жаңа замандык кезендері бөліп көрсетілді. Егер көне гректер тарихты тоғыз Музалардың бірі - Клионың камкорлығында болады десе, гуманистерде тарих әдебиеттің бір түрі ретінде есептеледі. XV ғасырда итальяндык Леонардо де Винчи тарихты оку әдемі мәнер мен жоғары сүйсінуді калыптастырады деді. Алайда бұл дәуірдің өзінде тарих нәсілшілдік тұгырдан жэне діни-мифологиялык сана ыкпалынан шыға алмады. Мысалы, «кара нәсілді адамдар» өз экесін балағаттаған Хамның ұрпактары деген көзкарас сол кездегі озык ел Италияда да кең тарады. Батыста да, Шығыста да тарих тек кайталанбалы шеңбермен жүреді деген дэстүрлі мэдени көзкарас үстемдік етіп келді. Жаңа заманда тарих философиясы бүрынғыға Караганда мүлдем
