туралы ілімде адам өмірі кайта туылудың шексіз тізбегінің белгілі бір формасы ретінде түсіндіріледі. Бұл түсінік өзінің бастауын адамдардың анимистік көзкарастарынан алады. Қарма заңы индивидтің кайта туылудың мәңгі айналымына енуін білдіреді жэне өткен өмірдегі барлык эрекеттерінің нәтижесіне сай адамның болашақтағы тууын алдын ала анықтайды. Сондыктан да өткен өмірінде тек абыройлы қылықтар мен үгілікті істер жасағандар ғана жоғары сословиенің (варнаның) өкілі ретінде туыла алады: дін кызметкері ретінде (брахмандар), әскери немесе тайпалык биліктің өкілі ретінде (кшатрийлер), шаруа, колонерші немесе саудагер /вайшья/ ретінде. Ал егер кім күнаһарлыкпен өмір сүрсе, онда ол болашакта төменгі варнаның өкілі - шудра ретінде туылады, немесе оның атманы жануардың тэніне енеді. Мұнда тек кана варна емес, адамның өмірдегі барлык басынан кешіретіні кармамен анықталады. Ежелгі Үнді философиясында адам элемдік жанньщ бөлігі ретінде пайымдалады. Жанның көшуі туралы ілімде тірі жандар /өсімдіктер, жануарлар, адамдар/ мен кұдайлардың арасындағы шекара шартты жэне өтпелі. Алайда өзінің эмпирикалык болмысындағы кұмарлықтардан азат болып, еркіндікке ұмтылу тек адамға ғана тэн. Упанишад бүкіл Үндістанда адам философиясының дамуына орасан зор ыкпал етті. Әсіресе, ол джайнизм, буддизм, индуизм, санкхья, йога ілімдеріне мол әсерін тигізеді. Ежелгі Қытай философиясы да адам туралы өзіндік ілім калыптастырды. Оның ең көрнекті өкілдерінің бірі Конфуций болып табылады. Оның түпкі түжырымы ретінде "аспан" концепциясын алуға болады, өйткені ол әлем мен адамның дамуын аньщтайтын тек табиғаттың бөлігі ғана емес, жоғары рухани күшті де білдіреді. Бірақ
