кезеңіне енді деп есептеді: діни, ғылыми, саяси-экономикалык жэне эстетикалық. Освальд Шпенглер (1880-1936) өзінің “Европаның дагдарысы” еңбегінде адамзат ұғымын өткір сынға алып, “элемдік тарих” идеясына карсы шыкты. Шпенглердің пікірінше, мәдениеттер ішкі герметикалығымен ерекшеленіп, бір-бірін өзара бөтенсінеді. Ол үшін “адамзат” - бос дыбыс, өйткені, халыктар әртүрлі уақыттағы кеңістікте өмір сүреді. Әрбір мэдениеттің өзіндік арнайы сауыт сиякты табиғаты бар, оған өзге мәдениеттің адамы ене алмайды. Сондыктан элемдік тарих - батыстық рационализмнің ойлап шығарған киялы. 284
Европалык рационализмді “өмір философиясы” тұрғысынан сынай отырып, ол өзінің мәдениет мифологиясы концепциясын ұсынады. Оның мэнісі, О.Шпенглер жануарлар мен өсімдіктер өмірі жэне адам өмірі арасында салыстыру (аналогия) жүргізіп, тарихты биологияландырады. Туылу, өсу, қартаю жэне жойылу - міне, тек өсімдіктер мен жануарларға ғана емес, саналы адамға да, оның шығармашылык күш-жігерімен кұрылған мэдени ағзаларға да бұйырған үлес осы. “Өмірдің тамырының соғуы” пайда болу, даму және күлдырау кезеңдерін бастан өткізетін жекелеген окшау түйык мэдениеттердің кұрылуына экеледі. Ол осындай сегіз мәдениетті жариялайды: мысырлык, үнділік, вавилондык, қытайлык, аполлондык (грек-рим), “магиялық” (византиялык-арабтык), “фаустык” (батысевропалык) жэне майя. Әрбір мәдениет, Шпенглердің ойынша, өз “элеміне” сәйкес ерекше “жанға” ие болады. Әрбір мәдениет туылысымен-ак тағдырдың
