түрпайылык туралы екі жакты пікірлер айтылады. Біреулер оны өз атаулары көрсетіп түрғандай эсемдік баска, түрпайылык баска деп түжырымдайды; келесілері эсемдік те, тұрпайылык та бір деп есептейді. Мен болсам бьшайша пайымдаймын. Әшекейлермен безену, иіссуларды жағу, алтын заттарды тағу еркек үшін - түрпайы, ал әйел үшін - әсем. Достарыңа жаксылык жасау - әсем, ал жауларына - түрпайы. Дүшпаныңнан кашу түрпайы да, ал аланда жүгіру - әсем. Достарың мен азаматтарды өлтіру - тұрпайы, ал дүшпандарды өлтіру - әдемі. Жэне барлығьі да осылай. Менің ойымша, егер біреу адамдарға барлык тұрпайы нәрселерді бір жерге жинауға бұйрық беріп (эркімнің өз калауы бойынша) жэне осы үйіндіден эркім өзінше әсем деп есептейтін 294
нәрселерінді алындар деп бұйырса, онда адамдар бұл дүниеден түк калдырмай талап әкетер еді, өйткені адамдар эртүрлі ойлайды (Лосев А.Ф. История античной эстетики. Софисты. Сократ. Платон. М., 1974, 16-17 бб.). Бұл мэтін софистердің эсемдіктің салыстырмалы сипатын мойындағанын білдіреді. Әсемдік орынның, уакыттың және максаттың шарттарымен байланысты ғана өмір сүреді. Нәрсе бір катынасында әсем болса, екіншісінде тұрпайы. Әсемдіктің мэні туралы осыған ұксас ойлар кейінгі ғасырларда да айтылды. V ғасырда (Византия), XV ғасырда (Испания), XX ғасырда (АҚШ) айтылған бірнеше аксиологиялык пікірлерді келтірейік. Дионисий Ареопагит: “Әсемдік дегеніміз барлык эсемдік сиякты үнемі мәнді, бірдей әсем, сонымен бірге ерекше эсем, пайда болмайтын жэне жойылмайтын... Өз-өзінде жэне өз өзімен келісімінде ол бүкіл
