Оқулық ретінде «Білім беруді дамыту федералдық институты»
Лалагүлділер тұқымдасы (Liliaceae)
жүктеу/скачать 8,53 Mb. Pdf көрінісі
|
| Лалагүлділер тұқымдасы (Liliaceae). Бұл тұқымдастықтың
әлемнің барлық дерлік флорасында кеңінен таралған 220 туыстастық және 3,5 мың түрі бар, әсіресе ең көп субтропикалық және қалыпты жылы аймақтарда таралған. Лалагүлділер — көбіне көпжылдық, большей частью многолетние, тамырсабақты, түйнекбадана, пиязшықты шөптер (сур. 10.11, 10.12). Лалагүлділер арасында эпифеттерде белгілі, мысалы шығысазиялық түр — ағаш лалагүл (Lilium arboricola). Жер беті гүлді өркендер жапырақты немесе жапырақсыз болулары мүмкін, жиі жебетәрізді инеліктер немесе гүлді деп аталады. Тұрақты жапырақтың орналасуы. Жапырақтары тұтас, әдетте қияқ жапырақты немесе желілі, кей кезде жүректәрізді. Жүйкеленуі параллелді немесе доға тәрізді. Гүлдер әртүрлі түрдегі гүлзарларда жиналады, кейде жалғыз, қосжынысты, актиноморфты, қылқан жапырақты тәрізді кей кезде аздап зигоморфты (Fritillaria). Гүлерігі қарапайым, көп жағдайда венчик тәрізді, екі шеңбердегі алты жапырақтан құрастырылған, еркін немесе жабысқанжапырақты. Екі шеңберге орналастырылған тычинкалары алты. Гинецейі үш жабысқан жеміс жапырақшаларынан тұрады. Жоғарғы түйінді. Жемісі — қауашақ немесе жидек. Гүлдің құрылымының жалпы жоспарынан ерекше жағдайлар бар. Мысалы, екіжапырақты майникте (Maianthemum bifolium) гүлсеріктің төрт жапырағы және төрт тычинкасы, ал гүланалығы төрт жемісжапырағынан тұрады; төрт жапырақты қарғакөзде четырехлист- ного (Paris quadrifolia) гүлсерігі мен тычинкасында сегіз жапырақтан. Сур. 10.11. Мамыр меруертгүл (Con- vallaria majalis) (А. С. Родионова және т.б., 2010): 1 — жалпы түрі; 2 — гүл; 3 — кесілген гүл 135 Сур. 10.12. Лалагүлділер (Liliaceae) (Rothmaler, 2011): А — шалғынжіа (Allium schoenoprasum); Б — аппақ қардай бәйшешек(Galanthus nivalis); В — сары лалагүл (Hemerocallis lilioasphodelus); Г — бұйра лалагүл, немесе патшалыққ бұйра лалагүл(L[lium martagon) 136 Лалагүлділер арасында тамақ өсімдіктері бар, мысалы пияз (Allium cepa), сарымсақ (Allium sativa), бұйра лалагүл (Lilium martagon) және т.б. Лалагүл — танымал сәндік өсімдіктер. Ең көне мәдени лалагүл болып аппақ қардай лалагүл саналады, сонымен қатар Мадонна лалагүлі (Lilium candidum) болып саналады. Аппақ қардай лалагүл жабайы түрінде Ливанда, Палестинада және Сирияда кездеседі, негізінен әктас таужыныстарында. Сонымен қатар бағалы сәнді мәдениет болып келесі түрлері саналады: сепкілгүл (Fritillaria), қызғалдақ (Tulipa), құссүттіген (Ornithogallum), қазжуа (Gagea), супияз (Scilla), мускари (Muscari), пияз (Allium), қасқыржем (Asparagus), меруертгүл (Convallaria), қырлышөп (Polygonatum). Лалгүлділер ашық және жабық топырақта сәнді өсімдік ретінде өсіріледі, сонымен қатар кесіге және қысқы гүлшоқтарына. жүктеу/скачать 8,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|