р/с
|
Қазақша
|
Диплоидты хромосома саны
|
1
|
2
|
3
|
1
|
адам
|
46
|
2
|
шимпанзе
|
48
|
3
|
макака
|
42
|
4
|
жылқы
|
64
|
5
|
прежевальский жылқысы
|
66
|
6
|
есек
|
62
|
7
|
үй шошқасы
|
38
|
8
|
жабайы шошқа
|
36
|
9
|
қой
|
54
|
10
|
сиыр
|
60
|
11
|
үй ешкісі
|
38
|
12
|
түлкі
|
38
|
13
|
мысық
|
38
|
14
|
ит
|
78
|
15
|
тышқан
|
40
|
16
|
егеуқұйрық
|
42
|
17
|
опоссум
|
22
|
18
|
үй қояны
|
44
|
19
|
күркетауық
|
82
|
20
|
кептер
|
80
|
21
|
су кезеңі
|
30
|
22
|
үй тауығы
|
78
|
23
|
үйрек
|
80
|
24
|
сұр кесіртке
|
38
|
25
|
көлбақа
|
26
|
26
|
құрбақа
|
24
|
27
|
құйрықты бақа
|
24
|
28
|
алабұға
|
48
|
29
|
сазан
|
104
|
30
|
мөңке балық
|
94-100
|
31
|
үй шыбыны
|
12
|
32
|
жеміс шыбыны
|
8
|
33
|
маса
|
6
|
34
|
балара
|
|
аналығы
|
32
|
аталығы
|
16
|
35
|
жібек көбелегі
|
56
|
36
|
өсімдік биті
|
12
|
37
|
бит
|
12
|
38
|
сары тарақан
|
|
|
аналығы
|
24
|
аталығы
|
23
|
39
|
азия шегірткесі
|
23
|
40
|
ит кенесі
|
28
|
41
|
өзен шаяны
|
116
|
42
|
теңіз шаяны
|
254
|
43
|
жылқы аскаридасы
|
2,4
|
44
|
бақша ұлуы
|
24,48
|
45
|
жауын құрты
|
36
|
46
|
планария
|
16-32
|
47
|
тұщы су гидрасы
|
32
|
48
|
сүзек плазмодийі
|
2
|
Будан ұрпақтардың фенотип және генотип бойынша кластарының саны және Ғ2-де ажырауы
Будандастырудың түрлері
|
Жұп
|
Гамета
|
Ұрпақтар-
дың саны
|
Фенотип
|
Генотип
|
Ажырау
|
моногибридті
|
1
|
21= 2
|
41= 4
|
21= 2
|
31= 3
|
3 :1
|
дигибридті
|
2
|
22= 4
|
42= 16
|
22= 4
|
32= 9
|
9 : 3 : 3 : 1
|
үшгибридті
|
3
|
23= 8
|
43= 64
|
23= 8
|
33= 27
|
27 : 9 : 9 : 9
|
Аллельді емес гендердің өзара әсері типтерінің фенотип бойынша ажырауы
Өзара әсерінің типтері
|
АаВв х АаВв будандастыруда белгілердің фенотип бойынша ажырауы
|
комплементарлық
|
9 : 7 (9 : 6 : 1; 9 : 3 : 3 : 1)
|
доминантты эпистаз
|
12 : 3 : 1; (13 : 3)
|
рецессивті эпистаз
|
9 : 4 : 3
|
полимерия
|
1 : 4 : 6 : 4 : 1; (15 : 1)
|
Моногибридті будандастыруда белгілердің генотип және фенотип бойынша ажырауы
Будандастыруға алынған даралардың генотипі
|
Генотип
|
Фенотип
|
АА х АА
|
АА
|
Барлық ұрпақтар фенотип жағынан бірдей
|
АА х Аа
|
1АА:1АА
|
|
АА х аа
|
Аа
|
|
аа х аа
|
аа
|
|
Аа х Аа
|
1АА:2Аа:1аа
|
1:3
|
Аа х аа
|
1Аа:1аа
|
1:1
|
Генетикалық код кестесі
Аминқышқылдары
|
аРНҚ кодоны
|
Фенилаланин
|
УУУ, УУЦ
|
Лейцин
|
УУА, УУГ, ЦУУ, ЦУЦ
|
Изолейцин
|
ЦУА, ЦУГ, АУУ, АУЦ, АУА
|
Метионин
|
АУТ
|
Валин
|
ГУУ, ГУЦ, ГУА, ГУГ
|
Серин
|
УЦУ, УЦЦ, УЦА, УЦГ
|
Пролин
|
ЦЦУ, ЦЦЦ, ЦЦА, ЦЦГ
|
Треонин
|
АЦУ, АЦЦ, АЦА, АЦГ
|
Аланин
|
ГЦУ, ГЦЦ, ГЦА, ГЦГ
|
Гистидин
|
ЦАУ, ЦАЦ
|
Глицин
|
ЦАА, ЦАГ
|
Аспарагин
|
ААА, Ааг
|
Лизин
|
ААА, ААГ
|
Аспарагин қышқылы
|
ГАУ, ГАЦ
|
Глутамин
|
ГАА,ГАГ
|
Цистеин
|
УГУ, УГЦ
|
Триптофан
|
УГГ
|
Аргинин қышқылы
|
ЦГУ, ЦГЦ, ЦГА, ЦГГ
|
Аргинин
|
АГА, АГГ
|
Гамета түзілуінің үлгісі
Хромосома саны
2n 4c
|
Сперматогенез
сперматогония
|
Овогенез
овогония
|
Кезеңдері көбею митоз
|
2n 4c
|
1-қат. спермацит
|
1-қат. овоцит
|
өсу
|
1n 2c
|
2-қат. спермацит
|
2-қат. овоцит
|
пісу
|
1n 2c
|
сперматид
|
овоцит
|
қалыптасу
|
1n 2c
|
сперматазоид
|
жұмыртқа жасушасы
|
гамета
|
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Абрамова З. В. Практикум по генетике. М: ВО “Агропромиздат”, 1992
2. Дубинин Н. П. Общая генетика. М.: Наука, 1989
3. Дегтярова Н. И. Лабораторный и полевой практикум по генетике. – Киев: Высшая школа, 1979.
4. Захаров И. А. Генетические карты высших организмов – Л:, Наука, 1979.
5. Швацман П. Я. Полевая практика по генетике с основами селекции.- М: Просвещение 1986.
6. Ватти К. В., Тихомирова М. М. Руководство к практическим занятиям по генетике. Изд.2-е. –М; Просвещение, 1979. -189 с.
7. Мұхамбетжанов К. Қ., Далабаев Б.А., Өтешова Г.Ә. Генетика практикалық сабақтар/ оқу құралы. – Алматы: Ғылым, 2003. -230.
Ұсынылатын әдебиеттер
1. Бородин П. М. Этюды о мутантах.- М: Знание, 1983.
2. Брюбейкер Дж. Л. Сельскохозяйственная генетика. М: Колос, 1996.
3. Захаров И. А. Экологическая генетика и проблемы биосферы. –Л: Знание, 1984.
4. Гуляев Г. В. Генетика. –М: Колос, 1984.
5. Лабошев М. Е. Ватти К. В. Тихомирнова М. М. Генетика және селекция негіздері.-Алматы, 1985ж.
6. Лелли Я. Селекция пшеницы. Теория и практика. –М:, Высшая школа, 1989.
7. Сартаев А. Адам генетикасы. –Алматы: 2006.
8. Сартаев А. Жалпы биология есептері мен тапсырмалары. – Алматы: Мектеп, 2010.
9. Абилев С., Сартаев А. Избранные лекции по генетике.- Алматы, 2012.
Мазмұны
Кіріспе
|
|
1-жұмыс
|
|
Тұқым қуалаушылықтың цитологиялық негізі
|
|
2-жұмыс
|
|
Жынысты көбеюдің цитологиялық негізі
|
|
3-жұмыс
|
|
Хромосомалар
|
|
4-жұмыс
|
|
Генетика пәні және оның мақсаты. Генетикалық талдау
|
|
5-жұмыс
|
|
Генетикалық зерттеулердің негізгі нысаны ретінде дрозофиламен жұмыс
|
|
6-жұмыс
|
|
Бір жұп белгінің тұқым қуалауы (моногибридті будандастыру)
|
|
7-жұмыс
|
|
Дигибридті және талдаушы будандастыру
|
|
8-жұмыс
|
|
Аллельді емес гендердің әрекеттесуі кезіндегі тұқым қуалау
|
|
9-жұмыс
|
|
Эпистаз
|
|
10-жұмыс
|
|
Полимерия
|
|
11-жұмыс
|
|
Гендердің тіркес тұқым қуалауы
|
|
12-жұмыс
|
|
Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы
|
|
13-жұмыс
|
|
Кроссинговерге генетикалық талдау. Генетикалық карталар құрастыру
|
|
14-жұмыс
|
|
Семинар сабақ
Популяциялар генетикасы. Гендер жиілігін анықтау
|
|
15-жұмыс
|
|
Хромосомалардың құрылымдық өзгерістерін зерттеу. Мутацияларды алу әдістері
|
|
16-жұмыс
|
|
Адам генетикасының зерттеу әдістері
|
|
17-жұмыс
|
|
Молекулярлық генетикаға арналған есептерді шығару жолдары
|
|
18-жұмыс
|
|
Дала практикумы. Генетикалық учаскені ұйымдастыру
|
|
19-жұмыс
|
|
Мәдени өсімдіктердің генетикалық коллекциясымен және шағылыстырудың әдістерімен танысу
|
|
20-жұмыс
|
|
Моногибридті шағылыстыруда белгілердің бірінші ұрпақта F1және екінші ұрпақта F2 тұқым қуалауын талдау
|
|
21-жұмыс
|
|
Талдаушы және қайыра шағылыстыру
|
|
22-жұмыс
|
|
Дигибридті шағылыстыру кезіндегі белгілердің тұқым қуалауы
|
|
23-жұмыс
|
|
Аллельді емес гендердің өзара әсері кезіндегі тұқым қуалау
24-жұмыс
|
|
Мутацияны туғызу тәсілдері
|
|
25-жұмыс
|
|
Ақ жоңышқаның жапырағындағы суреттерді анықтайтын көпшілік аллельдер сериясы және олардың гетерозигота күйіндегі өзара әсері
|
|
Тест есептер
|
|
Терминдер сөздігі
|
|
Қосымша
|
|
Пйданылған әдебиеттер
|
|
Сартаев А.С., Жексембиев Р.Қ.
Генетикадан зертханалық жұмыстар және
дала практикумы
Достарыңызбен бөлісу: |
