Оќушылардыѕ єылыми-зерттеу жўмыстарын ўйымдастыру
жүктеу/скачать 383 Kb.
|
пайыз 1
«Пайыз» дегеніміз не? (сауалнама алу) Мен ауыл адамдарынан пайыз туралы сауалнама алдым.Сауалнама 10 жас және одан жоғары 40 адамнан алынды. «Пайыз дегеніміз не?» деген сұраққа төмендегідей жауаптар алынды.
Қорытынды: Сауалнамадан көргендеріңіздей,адамдардың басым көпшілігі пайызды біледі. Пайызға берілген есептер және оларды шешу жолдары Пайызға берілген есептерді негізінен 3 топқа бөлуге болады: Санның пайызын табу; А) Санның пайызын табу үшін: Пайызды жай немесе ондық бөлшекпен өрнектеу керек; Берілген санды осы бөлшекке көбейту керек Ә) Санның пайызын табу үшін: Берілген санды 100-ге бөліп,санның 1%-н табады; Шыққан нәтижені пайыз санына көбейтеді. Есеп:Біздің ауылда айына телефон төлемақысы 2500 теңгені құрайды.Келер жылы ол 7%-ға арзандаса,төлемақы қанша теңге болады? Шешуі: 7/100=0,07 0,07·2500=175 2500-175=2325 немесе 2500/100=25 25·7=175 2500-175=2325 Жауабы: 2325 тг Пайызы бойынша санды табу; А) Пайызы бойынша санды табу үшін: Пайызды жай немесе ондық бөлшекпен өрнектеу керек; Пайызға сәйкес санды осы бөлшекке бөлу керек Ә) Пайызы бойынша санды табу үшін: Пайызға сәйкес санды пайызға бөледі; Шыққан нәтижені 100%-ға көбейтеді. Есеп:Асхаттың салмағы 45 кг.Бұл онымен жасты ұлдар салмағының 90%-ын құрайды.? Асхат құралыптас ұлдардың орташа салмағы қандай? Шешуі: 90/100=0,9 45/0,9=50 немесе 45/90=0,5 0,5·100=50 Жауабы: 50 кг Бірінші сан екінші санның қанша пайызын құрайтынын табу; А) Бірінші сан екінші санның қанша пайызын құрайтынын табу үшін: Бірінші санды екінші санға бөледі Шыққан бөліндінің мәнін пайызбен өрнектейді; Есеп:Желтоқсан айында сатылымға түскен ұялы телефонның бағасы 50000 тг еді.Сәуір айында телефон бағасы арзандап,45000 тг болды.Соңғы баға бастапқы бағаның қанша пайызын құрайтынын есепте. Шешуі: 45000/50000=0,9 0,9·100=90 % Жауабы: 90 % 4)Пайыздық есептерді пропорция арқылы есептеу = b айнымалысы-100%,a айнымалысы-х% Есеп:Бақтағы қайың саны 36.Егер емен ағашы барлық ағаштың 52%-н құраса,бақта жиыны қанша ағаш бар? Шешуі: Қайың ағашы барлық ағаштың 100% - 52% = 48%-н құрайды. Қайың ағашы 36 ағаш-48% Барлық ағаш х ағаш-100 Пропорция құрастырамыз: = х = = 75 Жауабы: 75 ағаш 5)Пайыздық есептерді алгебралық тәсілмен шешу Есеп:Тіктөртбұрыштың ұзындығы енінен 42%-ға артық.Оның ауданы 568 см2.Тік төртбұрыштың енін тап. Шешуі:Тіктөртбұрыштың ені –х см Ұзындығы-1,42х Теңдеу құрастырып,шешеміз:
1,42х2 = 568, х2 = 400, х1 = 20 және х2 = - 20, -20 есеп шартын қанағаттандырмайды. Жауабы: Тік төртбұрыштың ені-20 см 6)Пайызға берілген есептер және оларды шешу жолдары Есеп: Кәсіпорын алғашқы жылы өнім санын 8%-ға ұлғайтты,ал келесі жылы 25%-ға ұлғайтты.Өнім саны алғашқы жылмен салыстырғанда қанша пайызға артты? Шешуі: Есепті екі тәсілмен шешуге болады: 1) Пропорция; 2) Амалдар ретімен 1-тәсіл: Бірінші жылы өнім саны қаншаға артқанын табамын. х – бастапқы өнім у –8% пайызға артқаннан кейінгі өнім х – 100% у = х*8 = 1,08х у – 108% 100 Екінші жылы өнім саны қаншаға артқанын табамын. 1.08х – бастапқы өнім z –25%-ға артқан соң, сонда 1,08х – 100% z – 125%
. Өнім саны: 1,35; Ендеше өнім- 0,35 немесе 35%
1) 1,00+0,08=1,08 (бірінші өсімнен кейін) 2)1,00+0,25=1,25 (екінші өсімнен кейін) 3)1,08*1,25=1,35 (екі өсімнен кейін) 4)1,35-1,00=0,35 (екі өсімнен кейінгі өнімнің артуы)
х-бастапқы баға у-150%-ға көтерілген баға
2,5х – 100% Х - ? %. 40% - бастапқы баға, сондықтан баға 60%-ға төмендеуі тиіс 100% - 40% = 60
1) 80000*0.12=9600тг, бірінші жылғы пайда 2) 80000+ 9600= 89600тг, бірінші жылғы счеттағы ақша 3) 89600* 0,12= 10752 тг, екінші жылғы пайда 4) 10752 + 89600= 100352тг, счеттағы соңғы сома 5) 100352- 80000= 20352 тг, екі жылдан кейінгі кіріс Жауабы: екі жылдан кейінгі кіріс 20352 тг Есеп:Жас саңырауқұлақтың 90%-ы,ал кептірілгеннің 12%-ы су. 22 жас саңырауқұлақтан қанша кептікен саңырауқұлақ алуға болады? Шешуі: Есепті кесте мен теңдеу көмегімен шешеміз.
Кестеден көргеніміздей: 0,88х = 2,2 х=2,5. 2,5 кг кепкен саңырауқұлақ. Жауабы: 2,5кг. Есеп:Темекі шегетіндердің 80%-ы өкпе ауруына шалдығатыны белгілі.Егер зерттеуге темекі шегетін 500 адам қатысса,ауруға шалдыққандар саны қанша? Шешуі: 80%=80/100=0,8 500·0,8=400 адам Жауабы: 400 адам Есеп: Салымшы өз шотына 5000 тг салды.Банктың жылдық үстемесі 9%. Жыл соңында салымшының шотында қанша ақша болады? Шешуі: 9% = 0,09; 5 000 • 0,09 = 450 тг., Жыл соңында: 5000 + 450 = 5450 (тг.). Жауабы: 5450 тг. 5.Пайыз-біздің айналамызда Пайыз-біздің айналамызда күнделікті кездесіп отырады.Мен оны келесі мысалдарда көрсеттім.
Есеп:Мен оқитын мектепте жиыны-143 оқушы бар.Соның -59-ы қыз бала,84-і ұл бала.Пайызға есептегенде кыз бен ұл саны қанша? Есепті екі тәсілмен шығаруға болады.Мен бір тәсілді көрсетемін. Шешуі: 59/143=0,41 0,41·100=41% 100%-41%=59%
Есепті екі тәсілмен шығаруға болады. 1.Пропорция; 2.Ережемен Шешуі: 11 оқушы ----100% 1 оқушы-------х% 11х=100 Х=9%
9%·2=18% 9%·3=27%
9%·4=36% 9%·5=45%
9%6=54% 9%·7=63%
9%·8=72% 9%·9=81%
Жауабы: 9%,18%,27%,36%,45%,54%,63%72% 3)Есеп:Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне келісім-шарт бойынша салымшы 1 жыл көлемінде 475000 теңге жинаса ,сыйақы мөлшерлемесі 20% үстем қосылады.Салымшыға қанша ақша қосылады? Шешуі: 20% = 0,2; 475000•0,2 =95000(тг) 475000+95000 =570000(тг)
Бұл зерттеу жұмысындағы айтылғандарды негізге ала отырып,мен мынадай қорытынды жасадым. Пайыз-
Тиімді сауда жасауға; Үнемдеуге; Несиені дұрыс таңдап,салымды тиімді салуға; Математикалық есептеулерге көмектеседі. Пайыз-ғажайыптар орнатады.Кедейді байытып,саудада ұтылмауды үйретеді. Пайызды толықтай қарастыру өте күрделі.Бұл зерттеу жұмысы –пайызды бұдан да кеңірек қарастыруға мүмкіндік береді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Т.А.Алдамұратова,Е.С.Байшоланов «Математика» Жалпы білім беретін мектептің 5-сыныбына арналған оқулық,2010 ж 2. А.Е.Әбілқасымова,Т.П.Кучер,З.Ә.Жұмағұлова «Математика» Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған оқулық,2017 ж 3. Интернет материалдарынан 4. ҰБТ-ге арналған кітапшалар
Зерттеу жұмысы-өзекті,өз бетімен білім алу үшін қажетті.Адамның күнделікті өмірінде кездесетін пайыздық есептерге ерекше тоқталған.Күнделікті өмірде кездесетін есептерді мысалға ала отырып,зерттеу жұмысының шынайылығы мен нақтылығына мән берген. Зерттеу соңында оқушы өз өмірінен алынған пайыздық есепті негізге ала отырып,өзара байланыстырып,тақырыптың өзектілігін ашқан. Ұсынылып отырған жұмыстың нәтижесін мектепте 5-6 сыныптарда «Пайыз» тақырыбын өткенде қолдануға болады. Зерттеу жұмысын математикадағы пайыз тақырыбына қосқан үлес деп санауға болады. жүктеу/скачать 383 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|