Аспанға қарап ай кӛрдім, Тӛменге қарап жер кӛрдім. Оңға, солғабҧрылдым, Егеменді ел кӛрдім.
Ҧлы шешендер
Шешендік ӛнерді ҧстанған адамдарды шешен деп атаған. Шешен адамдар ел ішіндегі даушарға араласып, шешімін таппай жатңан әр тҥрлі жанжалдарды, ру, жҥз арасындағы қиын мәселелерді шешіп отырған.
Шешендер кӛп жағдайда қазылық, билік еткен. Тарихта ӛткен атаңты билердің барлығы - осы шешендік ӛнерді жетік меңгерген, біртуар, дарынды жандар.
Шешендер билік айтқан кезде қарасӛзбен емес, тақ-пақтап, мақалдап сӛйлейтін болған. Әрі ақын, әрі шежіреші, тарихшы, жыршы - жыраулық қасиеттерге бай би-шешендер хандардың ақылшы, кеңесшілері ретінде мемлекеттік мәселелерге де араласып отырған.
Мысалы: әз Жәнібек ханның кеңесшісі - Жиренше шеніен, Асанқайғы, ал әз Тәуке, Қасым хан, Абылай хандардың кеңесшілері - Тӛле би, Қазыбек би, Әйтеке би, Бҥқар жыраулар болған.
Шешендер — ҧлттың салт-дәстҥрлерін жетік білетін, тарихқа, халық шежіресіне жетік, сауатты да білімді, ең бастысы, ойын кӛркем де ҥтымды айта білетін адамдар. Олар — сонымен қатар, керемет дипломат әрі қоғам қайраткерлері. ("Елаузынан").
Тәрбие сағатының тақырыбы: " Ел бірлігін сақтаған бабаларым"
Мақсаты: а) Оқушыларға қазақтың шешен де тапқыр, аңылгӛй аталарымыз туралы мағлҧмат беру.
ә) Оқушыларга билердің ел аузында айтылған ӛсиет әңгімелері туралы әңгімелеу.
б) Оқушыларға отаншылдың тәрбие бере отырып, олардың ой-ӛрісін дамыту.
I Кіріспе: Баяндама оқу
"Ҥш кемеңгер дҥлдҥлім, сақтаған ел бірлігін" II Негізгі бӛлім:
оқушы:
Ойдың қозғап жасынын, Қайта туған ғасырым. Тӛле би мен Қазыбек, Әйтеке би асылым.
оқушы:
Айбын болған еліме, Айдын болған кӛліме. Айналайын ҥш биім, Пана болған жеріме.
оқушы:
Елдік туын ҧстаған, Ел намысын ҧштаған. Қалық қазақ пір тҧтар Қасиетті ҥш бабам.
оқушы:
Жаңбыр жаумаса жер жетім,
Басшысы болмаса ел жетім, Ҧқпаса айтқан сӛз жетім, Атың жақсы болса,
Ер жігіттің пырағы. Балаң жақсы болса,
Жан мен тәннің шырағы. 5-Оқушы:
Атадан жақсы ҧл туса игі,
Елінің туы болады. Атадан жаман ҧл туса, Кӛшінің соқы болады.
6-оқушы:
Сӛз атасы-бірлік, анасы-шындың 7-оқушы:
Тату болса, ағайын жақын.
Ақылшы болса, апайың жақын. Бауырмал болса, інің жақын.
Инабатты болса келінің жақын. 8-оқушы:
Алтын ҧя-Отан қымбат,
Қҧт-береке - атаң қымбат,
Кіндік кескен жерің қымбат, Туып ӛскен елің қымбат.
оқушы:
Арадан шыққан жау қиын, Таусылмайтын дау қиын. Шанышқылаған сӛз қиын,
Тыныштыңпен ӛмір сҥрмесе, Бәрінен де сол қиын.
оқушы:
Ниеті жаманның иманы кетер, Әйелі жаманның мейманы кетер.
Ерден бақ таярда қатыны қҧтырады, Елден бақ таярда иті қҧтырады.
Достарыңызбен бөлісу: |