Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім министрлігі
Талдауға ҥйретудегі жаттығу жҧмыстарының маңызы
жүктеу/скачать 0,55 Mb.
|
ана тілі оқулық
Талдауға ҥйретудегі жаттығу жҧмыстарының маңызыТалдау ҥнемі тек таза фонетикалық, морфологиялық, синтаксистік тҥрде емес, қажетіне қарай, тақырыптың сипатына қарай аралас талдау да қолданыла береді. Талдау, әсіресе, балалардың білімін есепке алғанда жиі жҥргізіледі. Бастауыш сыныптарда сӛздерді қҧрамы жағынан талдау, кӛбінесе сол сӛздің мәнін дҧрыс ҧғынып алуға жәрдем етеді. Сӛздің тҥбір, жҧрнақ, жалғау сияқты әрбір элементі сӛзге ӛзінше мән береді, осы жеке сӛздердің жинағы бірігіп, сӛздің жалпы мағынасын тудырады. Морфеманы, соның ішінде жҧрнақты айыра білудің бала тілін жетілдіруде мәні зор. Ӛйткені, Бҧл жаңа сӛздер жасауға, сол сӛздерді орынды жерінде қолдана білуіне мҥмкіндік береді. Мысалға, сӛз тҧлғасына байланысты жҥргізілетін жаттығуларға мынадай талаптар қойылады. алдымен мҥмкіндігіне қарай негізгі тҥбірді, онан әрі туынды тҥбірді, ең соқында тҥбірлес сӛздерді талдайтындай жағдай жасалады; белгілі бір сӛздің ішінен негізгі тҥбірді тапңызу ҥшін сол негізгі тҥбірден жасалатын туынды сӛздермен салыстыру жҧмысын жҥргізу керек; туынды сӛздер мен негізгі тҥбірді ажырату бары-сында олардың мағынасына назар аударылады. Сӛз таптарын оқыту барысында жҥргізілетін жаттығуларды талдау жҧмыстары сӛздерді белгілі бір топқа біріктіріп, жҥйелеуге ҥйренеді. Жаттығу жҧмыстарының барысында Оқушылар әрбір сӛз табының қасиетін, ерекшеліктерін саналы тҥсінеді, жалғаулардың тҥрлерін меңгереді, оларды ауызша, жазбаша сӛйлегенде дҧрыс, орынды қолданатын болады. Сӛйлем мҥшелеріне талдағанда әуелі сӛйлемнің тҥрін, тҧрлаулы, тҧрлаусыз мҥшелерін ажыратады. Сҧрауларын қояды, тиісті сызықпен белгілейді. Сӛйлемдегі сӛздерді топтау барысында бастауыш пен баяндауыштың сӛйлем қҧрай-тынын ескертіп отыруымыз керек. Мысалы: Қҧстар жылы жаққа ҧшып кетті деген сӛйлемде қҧстар ҧшып кетті -сӛйлем, ал, жылы жаққа - сӛз тіркесі. Фонетикалық жаттығулардың міндеті - балалардың айтылған буындар мен дыбыстарды жақсы айыра алуын және оларды балалардың дҧрыс, анық айтып берулерін қамтамасыз ету. Мҧндай жаттығулар арқылы кейбір балалардың тілін тістеп сӛйлеу, сақауланып сӛйлеу қайсыбір дыбысты қалдырып кетіп сӛйлеу немесе с мен ш, р мен л, ж мен з дыбыстарын шатастырып айту сияқты кемшіліктері жойылады. Мҧндай кемшіліктер оқуға да, жазуға да зиян келтіретіні сӛзсіз. Бастауыш сыныптарда фонетикадан берілетін мағлҧматтар мен фонетикалық жаттығулар тек дҧрыс жазу, емле ҥшін ғана пайдаланып қоймайды, сонымен қатар баланық әдеби тілінің нормасын сақтап оқуға ҥйренулері ҥшін де пайдаланылады. Оқу сабақтарында, баланық жауаптарында, әңгімелерінде байқалған орфоэпиялық қателер, теріс айтылған сӛздер тҥзетіліп, сӛз ішіндегі кейбір дыбыстардың қҧбылуы ескертіліп отырады. Тілімізге басқа тілдерден енген термин сӛздердің дҧрыс айтылуы да практикалық жаттығулар арқылы ҥйретіледі. Оқушылар грамматикалық жаттығулар арқылы грамматикалық терминдерді анықтайды, индуктивтік жолмен есте қалдырады. Оқушыларға грамматикадан саналы терең, тҧрақты білім беру жаттығу, дағдыландыру жҧмыстары арқылы іске асады. Жаттығу нәтижесінде алған білімдерін практикада тез және дәл қолдана алу дағдысына ҥйренеді. Білім нақтыланып қана қоймайды, ӛз беттерімен жҧмыс жасауға, талдауға, салыстыруға жҧмыс жасауға ҥйренеді. Жаттығулар ауызша және жазбаша болады. Жаңа дыбысты, жаңа әріпті ҥйрету сабағының ҥлгісі. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|