П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


) Барыс септік жалғауы басында  -ғару



Pdf көрінісі
бет615/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   611   612   613   614   615   616   617   618   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

1)
Барыс септік жалғауы басында 
-ғару 
бол- 
ған да, к е й ін н е н
-ғар 
ф о р м асы н а түсіп , одан 
-ған 
түріне ауысады. 
Сонда-ғару > -ғар > -ған
болып қалыптасқан.
2) Барыс септік ж алғауының соңғы
н 
ды- 
бысын ингредиент деп тану. Бұл негізінде 
оғар
> оға > оған 
дегенге тура келеді.
3) Ш алғай метотезис арқылы н ж әне ғ ды - 
быстарының орын алмасуы, яғн и о н ға> о ған бо- 
лып қалыптасуы.
Бұл пікірлердің қай-қайсы сы болса да айту- 
шы үшін орынды да, белгілі дәрежеде тілдік 
фактілерге арқа сүйей айтылған пікірлер боп са- 
налады. Бірақ оны ң өзінде д ен дыбысын и н ф е - 
диент дептану немесе шалғай метотезис деп қарау 
ы ңғайсы з сияқты көрінеді. Өйткені ингредиент 
деп танылатын 
мен, сен, ол 
сөздерінің соңында- 
ғы 
н 
өзінің ш ығу тегі, белгілі бір ізі 
барморфе-
ма 
болып саналады. Ал -ған дегендегі 
н 
мүлде 
басқаша.


484
М ОРФОЛОГИЯ
Екінші, қазақ тіліндегі метотезис әдетте көрші 
екі дыбыстың орыңдары ауысып (түпкір/Дүкпір, т.б.) 
қолданылуында ғана кездесетін заңдылық. Мұнда 
ешбір көнелік не ж аңалы қ дегендей, немесе ма- 
ғы налы қ ерекш елік дегендей із қуалай сырын 
ашатын өзіндік белгілер де, ерекшеліктер де жоқ. 
Бұл тек айту дағды сы нда кездесетін бірлі-жарым 
алш ақтықтар боп танылады.
Ү ш інш і, 
-ғар 
ерте кезде 
-ғару 
ф ормасы нан 
қы сқарған деген пікірде екі түрлі жағдай бар:
1) -ғар 
қосымшасын 
-ғару 
формасынан қыс- 
қарды деу;
2) -ған 
қосы м ш асы н 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   611   612   613   614   615   616   617   618   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет