П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы
3 . 6ІЛ -7 » 6 ІЛ Г І^ 6 ІЛ Г ІЛ ІК -> 6 ІЛ Г ІЛ ІК Т І
жүктеу/скачать 38,54 Mb. Pdf көрінісі
|
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis
| 1 3 . 6ІЛ -7 » 6 ІЛ Г І^ 6 ІЛ Г ІЛ ІК -> 6 ІЛ Г ІЛ ІК Т І
14. біл—>білдір—>білдірт 15. біл—>бідгіз—>білгіздір->білгіздірт 16. біл—>білік—> 17. біл->біліс Осы 17 созжасамдықтізбектің эрқайсысы тіке- лей біл түп негіз етістіктен туындаған. Ал әр созжасамдық тізбекте қанша туынды түбір болса, солар ғана іштей бір-бірінен тікелей ж асалған. Ал осы созжасамдық ұядағы 33 туынды түбірдің бәрі бірінен-бірі туындаған создер емес екені корініп тұр, бірақ олардың бәрі біл негізгі түбір салт етістіктен туындаған. Сондықтан осы ұяда- ғы 33 туынды түбір создің бәрі 6/лтүбірінен та- раған, туындаған түбірлес создер. Сойтіп түбірлес создер деген ұғым жалпы, ғылымда белгілі. Ал әр түбірлес создер тобы ны ң белігіл бір түп негіз созден тараған сөзжасамдық ұяға қатысты екені- не мэн беріле бермейді. Созжасамдық ұя бір түп негіз сөзден туындаған түбірлес создің құрамын толы қ аш ып корсетеді, өйткені эр созжасамдық ұя бір түп негізден тараған, туы ндаған түбірлес сөздер тобынан құралады. А ны ғырақ айтсақ, бір созж асамдық ұяда бір түбірден тараған, орбіген бір топ түбірлес сөздер ғана болады да, сөзжасам- 264 СӨЗЖАСАМ дық ұяға түбірлес емес сөздер қатыспайды. Я ғни бір сөзж асам ды қ ұяда түрлі негізгі түбірден өрбіген бірнеше туынды түбірлес сөздер болмай- ды, сөзжасамдық ұя тек бір түрлі түбірлес сөздер- ден ғана тұрады. Өйткені бір сөзжасамдық ұяда бір негізгі түбір болады да, одан өрбіген түбірлес сөздер ғана болады. Басқаша айтқанда, әр сөзжа- самдық ұяны ң өзіне ғана тән түбірлес сөздері болады. Бұдан ш ы ғаты н қорытынды: тілде қанш а сөзжасамдық ұя болса, сонша түбірлес сөздердің түрлері бо л ад ы . С о н д ы қ та н тілде тү б ір л ес сөздердің түрлері өте көп. Олардың бір-біріне қатысы жоқ. Сөзжасамдық ұя бір түбірлес сөздер- ден тұратын болғандықтан, сөзжасамдық ұяның бір белгісі ретінде оны ң құрам ы ны ң өзіндік түбірлес сөздерден тұратынын таны ған дұрыс. Сөзжасамдық ұядағы түбірлес туынды түбір сөздердің бәрі де сөзжасамдық жұрнақтар арқы - лы жасалады. Қазір синтетикалы қ тәсіл арқылы ж асалған түбірлес туынды түбірлерден тұратын сөзжасамдық ұя сөз болып отырғандықтан, сөзжа- самдық ұядағы түбірлес туынды түбірлердің бәрі сөзжасамдық ж ұрнақ арқылы жасалған түбірлес туынды түбірлерге жатады. С өзж асам ды қ түрлі ұялардың құрам ы нан тілдегі сөзжасамдық жұрнақтардың бәрін кезде- стіруге болады . Ә рине, тілдегі созж асам д ы қ ж ұрнақ атаулыны ң бәрі бір сөзжасамдық ұядан орын алуы м үмкін емес, бірақ тілдегі барлы қ сөзжасамдық ұя оны толық қамтиды. Олай бол- са, әр сөзжасамдық ұяда қызмет атқаратын сөзжа- самдық жұрнақтар көлемі түрі ж ағы нан әр түрлі бола береді, бірақ бұл бірсыпыра ж ұрнақтардың бірнеше ұяда қолданылуын ж оққа шығармайды. Бұл тұрғы да қалы птасқан қатал заңды лы қ ж оқ. Оны төменде келтірілген, әр түрлі сөзжасамдық ұяны ң түбірлес туынды сөздерінің құрам ы нда қолданылып тұрған жұрнақтардан көруге бола- ды. Мысалы: жүктеу/скачать 38,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|