П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


ФОНЕТИКА қүрамы түгенделеді, дыбыс пен дыбыс арасын-  дағы ортақ және айырым белгілердің басы ашы-  лады. Д ы бы старды ң  ақиқат



Pdf көрінісі
бет13/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ФОНЕТИКА
қүрамы түгенделеді, дыбыс пен дыбыс арасын- 
дағы ортақ және айырым белгілердің басы ашы- 
лады. Д ы бы старды ң 
ақиқат 
белгілерімен қатар 
көмескі белгілерінің түрлері анықталады. Осы- 
дан барып дыбыстардың ортақ, айыры м және 
комескі белгілерінің жүйесі ш ы ғады , ол кесте 
арқылы корсетіледі.
Қ азақ тіліндегі дыбыстардың жасалу жол- 
дары күрделі. Дыбыс сөйлеу мүшелерінің белгілі 
бір араласымы (комбинациясы) арқылы жасала- 
ды. Дыбыстардың нақты санын аны қтау үшін 
сөйлеу мүшелерінің қозғалысының әр түрлі ара- 
ласы мы н есептеп ш ы ғуға тура келеді. Ды быс- 
тың үйлесім (ассимилятив) және үндесім (син- 
гармонизм) варианттарын тауып, оларды сипат- 
тап ш ығу үшін одан да күрделі талдау жүргізу 
қажет. Ж әне де ф онетикалы қ талдау мен фоно- 
логиялы қ талдауды өзара араластырмау, яғн и
шатастырмау керек. Олардың әрқайсы сы ны ң 
үғымдар мен атаулар жүйесі әр түрлі болады.
. Ф онетикалық талдаудың н әти ж есін д е ды - 
быстың жасалым, айтылым және естілім сипаты 
анықталады. Ал фонологиялық талдаудың нэти- 
жесінде дыбыстардың үндесім (сингармонизм) 
сипаты анықталады.
1.2.3. 
Сөйлеу үстінде қүлаққа ш алына бер- 
мейтін дыбыс белгілері “шексіз” бола береді. Сол 
тілде сойлеп тұ р ға н адам д ы б ы сты ң бүкіл 
түрленімін аңғара бермеуі мүмкін. Алайда сөз 
табиғи естілу үшін дыбыс түрленімінің барлы- 
ғын сақтап сөйлеу керек. Дыбыс түрленімін ту- 
дыратын себептердің қатарына дыбыстың сөз бен 
соз тіркесіндегі орны, көрші ды бы сты ң әсері
логика-экспрессив үстемелер жэне әуен жатады.
Құлаққа шалына бермейтін көмескі вариант- 
тардың негізгі қызметі - сөздің табиғи үлгісін, 
яғн и айтылымын сақтау. Дыбыстардың көмескі 
белгілері дыбыс пен дыбыс, буын мен буын, сөз 
бен сөз, сөйлем мен сойлем арасындағы дәнекер 
байланыс үшін керек.
Қазақ тілді сөйлерменге (носителю казах- 
ского языка) үндесім құбылысының орны ерек- 
ше. Санасында үндесім моделі тілі ш ы ға бірге 
қалы птасаты нды қтан, ол жеке дыбыстардың 
үндесім белгілерін аңғара бермейді. Себебі, ол 
үшін буын мен сөздің үндесім моделі маңызды
яғни үндесім варианттарын буын не сөз деңгей- 
інде ғана аңғарады . Ендеш е, ды бы старды ң 
үндесім варианттарын да комескі белгілер қата- 
рында қарастыруға болады.
С оны мен, дыбыстардың негізгі (ақиқат) 
жасалымын да, үстеме (көмескі) жасалымын да 
қазақ тілінің жасалым қоры ны ң моделінен тап 
басып көрсетіп беруге болады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет