Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

332 

 

 

 

 

 

ӘОЖ 378.146 

 

Орта мектепте элективті курстарды ҧйымдастыру мәселелері 

 

*Дайырбеков С.С., **Бердалиев Д.Т., ***Қазбекова Г.Қ. 

*«Сырдария» университеті, п.ғ.к.,  **ОҚМПИ, ф.-м.ғ.к.,  ***ОҚПК, оқытушы 

 

Элективті  курс-оқушылардың  ҽртүрлі  танымдық  қызығушылығын 

қанағаттандыратын, 

профильдің 

мазмұнын 

толықтыратын, 

оқу 

жоспарының  жаңа  элементі.  Элективті  курс  кез  келген  тақырыпта  болуы 

мүмкін,  яғни  жалпы  білім  бағдарламасының  шекарасында  жататын  жҽне 

одан тыс аймақта. 

Элективті  курс,  ол  оқыту  процесін  актуализациялау  мен 

индивидуализациялаудың  жаңа  механизмі.  Жақсы  ұйымдастырылған 

элективті  курстардың  жүйесі  оқушыға  белгілі  талап  тілегіне  сҽйкес  білім 

алып шығуына мүмкіндік береді.  

Элективті  курстар  мектептің  жоғары  сатысында  профильді  оқыту 

жүйесінде маңызды роль атқарады. ―Жалпы білім берудің профильді оқыту 

тұжырымдамасына‖  сҽйкес  жоғары  сыныптардағы  оқытудың  мазмұнын 

дифференциациялауды  ҽр  түрлі  курстардың  мына  3  типінің  негізінде 

жүзеге  асырылады:  базалық,  профильді,  элективті.  Бұл  үш  типтің  ҽр  бір 

курсы профильді оқыту мҽселесін шешуде ҿз үлесін қосады. 

Базалық курс-білім берудің барлық оқушыларға міндетті инвариантты 

бҿлігі  жҽне  оқушылардың  жалпы  білім  алу  дайындығын  аяқтауға 

бағытталған.  

Профильді  курстар-  жеке  пҽндерді  тереңдетіп  оқытуды  қамтамасыз 

етеді  жҽне  бірінші  кезекте  кҽсіби  білімді  алуды  жалғастыратын  мектеп 

бітірушілерді дайындауға бағдарланған. 

Элективті  курстар-ҽр  бір  оқушының  жеке  білімге  қызығушылығын, 

талап  тілектерімен  жҽне  икемділігін  қанағаттандырумен  байланысты. 

Сондықтан ол мҽні бойынша жеке білім беру бағдарламаларын жасаудың 

маңызды  құралы  болып  табылады  жҽне  мейлінше  ҽр  оқушының 

қызығушылығына,  қабілетіне,  ҿмірлік  жоспарына  сҽйкес  таңдауына 

байланысты болады.  

Жоғарыда атап ҿткендей базалық пҽндердің профильді жҽне элективті 

курстардың кҿлеміндегі ара қатыс жобамен алғанда оқу жоспарының 

жалпы сағат санынан сҽйкесінше 50%, 30%, 20% болу мүмкін [1]. 

Мектепте  элективті  курстар  білім  беру  мекемесінің  оқушы 

компонентіне бҿлінген сағаттардың есебінен жүзеге асырылады. Элективті 

курстар  ҽдетте  Х-ХІ  сынып  оқушыларына  ҿткізіледі.  Сонымен  бірге 

оқушыларға  кҽсіби  таңдауына  бағдар  беру  мақсатында  мектептің  ІХ 

сыныптарында кҽсіп алдындағы дайындықты ҿткізуді қарастыруға болады. 

333 

 

Бұл  үшін  базистік  оқу  жоспарында  арнайы  ұйымдастырылған  қысқа 

мерзімді  курстарға  аптасына  2  сағат  (68  сағ)  бҿлінеді.    Олардың  мақсаты 

оқушыларға  жоғары  сыныптағы  профильді  оқытуға  қатысты  ҿз  шешімін 

табу.  Жоғарыда  айтып  ҿткендей  бұл  жағдайда  оқу  жылы  барысында 

оқушы  8  ҽр  түрлі  курсты  (бір  ай  мерзімде  ),  4  курсты  (тоқсан  ішінде) 

немесе 2 түрлі курсты тыңдауы мүмкін. 

Мектепке  элективті  курсты  енгізе  отырып,  оған  бағдарлама  мен  оқу 

құралы қажеттігі мен қоса оны оқытудың толық ҽдістемелік жүйесі керек 

екендігін есекеру қажет. Элективті курстардың жұмыстарын ұйымдастыру 

келесі ретке сҽйкес жүргізідеді: 

1)  оқу  пҽндері  мен  ендірілетін  элективті  курстардың  жиынтығы 

анықталады;  

2) оқушы ҿзінің қызығушылығына, жоспарлаған кҽсібіне байланысты 

таңдаған  профильі  мен  оған  қатысты  элективті  курстарға  сҽйкес  жеке 

жоспар құрады да мектеп ҽкімшілігіне ҿткізеді;  

3)  алдынғы  екі  пункті  ескеріп  мектептің  келесі  оқу  жылына  оқу 

жоспары жасалады; 

 4)  соған  сҽйкес  сабақ  кестесі  құрылады.  Сабақ  кестесінде  сыныптар, 

элективті  топтар,  қатар  жүретін  базалық  топтар  жҽне  қатар  жүретін 

прфильді топтар ескеріледі. 

Мысалы,  физикадан  элективті  курстарды  жүргізудің  ҽрқилы 

формаларының  арасында,  шамамен  тҿмендегідей ара  қатыс болғаны жҿн: 

бүкіл оқу уақытының 20-25%-лекциялар, 10-15%-семинарлар, 15-20%-есеп 

шығару,  15-20%-жаппай  лабораториялық  жұмыстар,  20-30%-физикалық 

практикум,  3-9%-экскурсиялар,  3-6%-сынақ  сабақтары  [2].  Сонымен  оқу 

уақытының  жартысынан  кҿбін  есеп  шығару  жҽне  лабораториялық 

жұмыстарды  орындау  жҿніндегі  практикалық  сабақтарға  бҿліп  беру 

ұсынылады. 

Жаратылыстану  бағытындағы  сыныптар  үшін  біз  құрастырған 

―Медициналық  физика‖  атты  элективті  курс  ХІ  сынып  үшін  34  сағатқа 

есептелген.  Тҿменде  олардың  бағдарламасы  келтрілген  (1-кесте).    Онда 

оқушылардың  негізгі  физика  курсында  оқығандарын  тереңдету  жҽне 

кеңейту қарастырылады.  

Кіріспе.  Сабақтың  басты  мақсаты-  оқушылардың  биофизикаға 

қызығушылығын тудыру жҽне бекіту. Мұғалім оқушыларға ғылымның осы 

аймағымен таныстырады, олардың дүниеге кҿзқарасын қалыптастыру үшін 

биофизикалық  білімнің  адам  үшін  мҽнін  ашу,  биофизиканың  алдында 

тұрған  проблемаларды  атау,  оның  басқа  ғылымдармен  байланысын 

кҿрсету.  Сонымен  бірге  қазіргі  таңда  медицинаның  физикалық  заңдарға 

жҽне  құбылыстарға  негізделген  құрылғылар  мен  аппараттарды, 

диагностикалау  мен  емдеудің  физикалық  ҽдістері  қолданбайтын  облысы 

жоқ.  Қорытындысында  мұғалім  дҽрігер,  медбике,  жҽне  басқада 

медициналық  қызметкерлердің  кҽсіптері    жҽне  олар  үшін  физикалық 

білімдердің олар қажеттілігі жҿнінде айтып ҿтеді. 

334 

 

Адамның  сҿйлеу  жҽне  есту  аппараттарының    құрылысы  ондағы 

физикалық  процестер  жҿнінде  айтылады.  Клиникада  дыбыстық  зерттеу 

ҽдістерінің:  аускультация,  фонокардиография  жҽне  перкуссиялардың 

физикалық  негізі  түсіндіріледі  жҽне  оларда  қолданылатын  аппараттар 

стетоскоп, фонендоскоптардың құрылсымен таныстырады. 

Ультрадыбысты  медицинада  қолданылулары.  Ультра  дыбыстың  

кҿмегімен қоспаларды  дайындау, ультрадыбысты  биологияда  қолданылу, 

ультрадыбысты    диагностика    үшін    қолданылу,  диагностикада  Доплер 

эффектісін  қолдану,  ультрадыбысты  терапияда  жҽне  хирургияда  қолдану, 

ультрадыбысты  хирургияда  қолдану,  фокустелген  ультрадыбыстың 

кҿмегімен хирургия; ультрадыбысты физиотерапияда қолдану, ұлпалардың 

регенерациялануын  үдету,  тропикалық  жараларды  емдеу;  сынықтардың 

бітуі жҿнінде айтып ҿтіледі. 

Электромагниттік 

тербелістерді 

емдеу 

мақсатында 

қолдану. 

Электромагниттік  тербелістердің    жиіліктік  диапозонға  шартты  түрде 

бҿлінуі  түсіндіріледі  жҽне  оларды  емдеу  ҽдістерді  айтылады:  диатермия 

жоғары  жиілікті  токтар  қолданылады),  индуктотермия  (  жоғары  жиілікті 

магниттік  ҿрістің  ҽсері),  УЖЖ  (жоғары  жиілікті  электр  ҿрісі 

қолданылады).  Медицинада  науқасты  электромагниттік  тербелістермен 

емдеуге  арналған  кейбір  құрылғылардың  жұмыс  істеу  принциптері  мен 

электр схемалары қарастырылады.  

Ағза ұлпаларының импедансы жҽне  реографияның физикалық негізі. 

Ағза    ұлпалары  тек    қана    тұрақты    токты    ғана    емес    жҽне    айнымалы  

токты    да  ҿткізетіндігі,  ағзада    индуктивтік    катушка    сияқты    жүйе  жоқ, 

сондықтан  да  оның    индуктивтігі    нольге  тең  болтындығы,  биологиялық  

ұлпалар    жҽне  барлық    ағза    сыйымдылық    қасиетке    ие,  осыған  

байланысты    ағза    ұлпаларының    импедансы    омдық  жҽне    сыйымдылық  

кедергілермен  анықталатындығы, биологиялық  жүйелерде  сыйымдылық  

элементтердің  болуын  ток  күші  түсірілген  кернеуден  фаза  бойынша  

озатындығы  дҽлелдейітіндігі жҿнінде қарастырылады. Ұлпаның электрлік 

моделін оқып үренеді.  

Электромагниттік 

толқындарды 

емдеу 

мақсатында 

қолдану. 

Микротолқынды  терапиямен  (  сантиметрлік ұзындықтағы электромагнит-

тік толқындар қолданылады) оқушылар таныстырылады. 

Ойыс  айналарды  медицинада  қолдану.  Ларингоскоп,  маңдайлық 

рефлектор  құрылыстарымен  жҽне  ондағы  физикалық  құбылыстармен 

таныстырылады.   

Талшықты  оптика  жҽне  оны  медициналық  құрылғыларда  қолдану. 

Талшықты  оптиканың  негізінде  жасалған  құрылғылардың  жұмыс  істе 

принципімен таныстырылады.  

Оптикалық  құрылғыларды  медицинада  қолдану.  Электрондық 

микроскоп. 

Оптикалық  құрылғылардың  құрылысы  жҽне    жұмыс  істеу  принципі 

қарастырылады.  

335 

 

Инфрақызыл  жҽне  ультракүлгін  сҽулелерді  медицинада  қолдану.  

Инфрақызыл  сҽуле  шығаруды  бақылау  ҽдістері  негізінен  екіге 

бҿлінетіндігі,  яғни  жылулық  жҽне  фотолектрлік  жҿнінде  жҽне  оларды 

қолдану  мақсаттары  жҿнінде  айтылады.  Ультракүлгін  сҽулелердің  емдеу 

мақсатында 

жҽне 

медициналық 

құрылғыларды 

қолданулары 

қарастырылады. 

Рентген  сҽулелерінің  ауыруды  диагностикалау  үшін  қолдану.  Қазіргі 

таңдағы рентген аппараттары.  Медицинадағы маңызды диагностикалудың 

бірі рентгенодиагностикалаудың негіздері қарастырылады.  

Лазерлерді 

медицинада 

қолдану. 

Лазерлердің 

медицинадағы 

қолданылу  мақсаттары  жҽне  голография  туралы  түсінік,  оның 

медицинадағы қолданылуы қарастырылады. 

Радиоактивтік  сҽуле  шығарудың  адам  ағзасына  ҽсері.  Радиоактивтік 

изотоптарды  медицинада  қолданылу.  Биология  мен  медицинадағы 

радиоактивті  изотоптар.  Таңбаланған  атомдар  жҽрдемімен  жүргізілген 

теңдесі  жоқ  зерттеулердің  бірі-организмдегі  зат  алмасуын  зерттеу.  Аз 

уақыттың  ішінде  оргонизм  түгел  жаңарып  отыратыны  дҽлелденген.  Оны 

құрастыратын  атомдар  жаңаларымен  алмастырылған.  Изотоптық  зерттеу 

жҿнінен  жасаған  тҽжірбиелер  кҿрсеткендей,  бұл  ережеге  тек  темір  ғана 

бағынбайды.  Темір  гемоглобиннің  қызыл  қан  түйіршіктерінің  құрамына 

ҿнеді.  Тамаққа  темірдің 

26

Fe

56

  изотопты  атомдарын  ендіргенде  олардың 

қанға  мүлдем  қосылмайтындығы  байқалған.  Тек  организмдегі  темір  қоры 

таусыла бастағанда ғана организм темірді сіңіре бастайды. 

      Мҽселен,  оттегі  мен  азоттыкіндей  жеткілікті  ұзақ  ҿмір  сүретін 

радиоактивті изотоп болмаған жағдайда, тұрақты элементтердің изотоптық 

құрамын ҿзгертеді. Мысалы, оттегі 

8

O

18

  изотопын  біртіндеп  қосу  арқылы, 

фотосинтез  кезінде  бҿлініп  шығатын,  еркін  оттегі  алғашында 

кҿмірқышқыл газдың емес, судың құрамына енгендігі анықталған. 

     Радоактивті  изотоптар  медицинада  диагноз  қою  үшін  де,  терапевті 

мақсаттар үшін де қолданылады. 

     Аз  мҿлшерде  қанға  енгізілетін  радиоактивті  натрий  қан  айналасын 

зерттеу үшін пайдаланады. 

     Йод  қалқанды  безде,  ҽсіресе  базед  ауруына  ұшыраған  кезде  бҿлінеді. 

Счетчиктің жҽрдемімен радиоактивті иодтың жиналуына қарап, диагнозды 

қоюға  болады.  Радиоактивті  иодтың  кҿптеген  дозасы  аномальді  дамитын 

тканьның  біршама  ыдырауын  туғызады,  сондықтан  базед  ауруын  емдеу 

үшін радиоактивті изотоп пайдаланылады. 

Физикалық  практикумдар.  Биофизикалық  мазмұнды  жұмыстар 

орындалады.  Мысалы,  ,  ―Адамның  артериялық  қан  қысымын  ҿлшеу‖, 

―Сүйектің  тығыздығын  жҽне  серпімділік  модулін  анықтау‖,  ―Құлақтың 

есту  табалдырығын  анықтау‖,  ―Капилярлы  визкозиметрдің  кҿмегімен 

қанның тұтқырлық коэффициентін анықтау‖,  ― Электрлік дипольдің ҿрісін 

оқып үйрену ‖ жҽне т.б.  

336 

 

Емдеу  мекемелеріне  экскурсия.  Емдеу  мекемелеріне  эксурсия 

жасалады,    ондағы  емдеу  жҽне  диагностикалық  аппараттармен,  емдеу 

ҽдістерісмен таныстырылады.  

Биофизикадан  кешке  дайындық.  Биофизикалық  мазмұнды  кешке 

жоспар жасалып, оған дайындық шаралары ҿткізіледі. 

1-кесте 

ХІ  с ы н ы п 

 

N 

Тақырыптың аталуы 

Сағат саны 

1 

Кіріспе. Медицинадағы физикалық ҽдістер 

1 

2 

Адамның сҿйлеу жҽне есту аппараттарының физикалық 

негізі. 

Клиникада дыбыстық зерттеу ҽдістерінің физикалық 

негіздері. 

2 

3 

Ультрадыбысты медицинада қолдану 

2 

4 

Электр тербелістерінің емдеу мақсатында қолдану 

1 

5 

Ағза ұлпаларының импедансы. Реографияның 

физикалық негізі. 

2 

6 

Электромагниттік толқындарды емдеу мақсатында 

қолдану 

1 

7 

Ойыс айналарды медицинада қолдану 

1 

8 

Талшықты оптика жҽне оны медициналық 

құрылғыларда қолдану. 

2 

9 

Оптикалық құрылғыларды медицинада қолдану. 

Электрондық микроскоп. 

2 

10 

Инфрақызыл жҽне ультракүлгін сҽулелерді медицинада 

қолдану 

2 

11 

Рентген сҽулелерінің ауыруды диагностикалау үшін 

қолдану. Қазіргі таңдағы рентген аппараттары 

2 

12 

Лазерлерді медицинада қолдану. 

2 

13 

Радиоактивтік сҽуле шығарудың адам ағзасына ҽсері. 

Радиоактивтік изотоптарды медицинада қолданылу. 

2 

14 

Физикалық практикумдар. 

6 

15 

Емдеу мекемелеріне экскурсия 

4 

16 

Биофизикадан кешке дайындық 

2 

 

Резюме 

 

В  статье  рассматривается  организация  элективного  курса  по  физике  в  средней 

школе и представлены темы элективного курса для 11 класса. 

 

Summary 

 

In the article discusses the organization of an elective course in physics in high school, 

the topics elective course for grades 11. 

337 

 

 

Пайдаланылған ҽдебиеттер 

  

1.

 

Орлов В.А.. Элективные курсы по физике и их роль организации 

профильного и препрофильного обучения// Физика в школе.-2003 

2.

 

Кабардин О.Ф. жҽне басқалар. Физикадан факультатив сабақтар 

методикасы.-Алматы: Мектеп, 1985. 

3.

 

Унт И. Индивидуализация дифференциация обучения.- М.:Педагогика.-

1990. 

4.

 

Щукина Г.И. Проблема познавательного интереса в педагогике.-М.: 

Педагогика, 1971. 

5.

 

Биологиялық физика.-Алматы.:Қайнар,1990 

6.  Ремизов  А.Н.    Курс  физика,  электроники  и  кибернетики.  М,    ―Высшая 

школа‖ 1982. 

 

ӘӚЖ. 347.785 

 

Оқушыларды музыкаға баулу мен тәрбиелеудің негізгі 

әдістемелері  

 

Дарменшеева А.А. 

«Сырдария» университетінің 2 курс магистранты   

 

Музыка  сабағы  -  оқушының  оқу-танымдық,  рухани-танымдық 

қасиеттерін  ҿсіруге  арналған  арнаулы  сабақ.  Басқа  сабақтар  сияқты, 

мұнда  да  оқу-тҽрбие  жұмысының  негіздері:  тапсырма  беру,  мазмұн-

мағына, оқыту ҽдістемесі қолданылады. Ҽр сабақ ҿзінің ішкі логикасымен 

кұрылады.  Сабақтың  мақсаты  -  оқушылардың  дайындық  деңгейімен 

берілген  тапсырманың,  мағынаның,  ҽдістеме  мен  оқыту  түрінің 

сҽйкестігімен  орындалады.  Алдымен  сабақтын  мақсаты  мен  мазмұнын 

анықтап  алған  ұстаз  содан  кейін  оқытудың  формасы  мен  ҽдістемесін 

таңдап алады. Бұл таңдау сабақтың түріне,  мазмұндық ерекшелігіне қарай 

жүргізіледі.  Музыка  сабағы  негізінен  үш  бҿлімнен  тұрады:  ҽн  үйрену, 

музыка таңдау, музыкалық сауатты ашу. Оқушылар, ұстаз, музыка  - міне 

осы  үш  нҽрсе  сабақтың  арқауын  құрайды.  Ұстаздың  басты  міндеті  ҿзі 

құрған жоспарына сҽйкес оқушыларға музыканың мағынасына, айтайын 

деген  кҿркем  ойына  терең  үңіліп,  ҿмірдің  музыка  ҿнерімен 

байланыстылығын  сезінуге,  музыкалық  білімнін  негізін  қабылдауға, 

шығармашылық үрдіске баулуға үйрету екенін тағы да атап ҿтпекпіз. 

Ҽн-күй  сабағының  басты  мақсаттары:  оқушылардың  музыка  ҿнеріне 

деген  практикалық  қызығушылығын  сезімдік  тұрғыда  дамыта  білу,  жеке 

бастың  рухани  негізін  қалыптастыру  болғандықтан  ұстаздың  адами-

сезімдік  қасиеті,  адами  тҽжірибесі  ҿте  үлкен  орын  алатынын  ұмытпаған 

жҿн.  Сабақ  барысындағы  тақырыптардың  ҿзара  байланыстылығы  ұстаз 

шеберлігіне 

байланысты 

ҿрбиді. 

Бұл 

байланыстылық 

оқу 

338 

 

бағдарламасының  мазмұндылығына,  сабақ  такырыптарына,  музыкалық 

материалдарға,  музыкалық  оқытуда  қолданылатын  ҽдістемелік  амалдарға 

байланысты  іске  асырылады.  Осы  айтылғандарды  ескере  отырып,  сабақ 

барысындағы  тақырыптық  ауысулар  музыкалық  материалдың  біртұтас 

мағынада  жүруіне,  оқушылардың  музыка  ҿнеріне  деген  жанды 

қатынасына негізделіп тұруы керек. 

Ҽн-күй  сабағын  ұйымдастыру  барысындағы  негізгі  мақсат,  нақтылы 

бағдарлама  арқылы,  ұстаз  қызметінің  жүйелігі  арнасында  оқу-тҽрбие 

ісінің кҿрнекті компоненттері бойынша іске асуға тиісті. 

Музыка сабақтарының ҽр түрлі мағынадағы түрлері болады. Мысалы, 

жоспарланған тақырыпка кіріспе сабақтары, тақырыпты тереңдей оқыту 

сабақтары жҽне тақырыпты бекіте, жан-жақты оқыту сабақтары болады. 

Сондай-ақ  оку  жылының  тоқсандар  соңында  қорытынды  мағынадағы 

концерт-сабақтар жоспарлануы ҿте қажет [1, 73-б.] 

Кіріспе  сабақтарда  шығармаға  деген  кҽсіби  мінездеме,  ойнап 

кҿрсету,  тыңдап  естірту  сияқты  амалдар  қолданылады.  Мұндай  сабақтар 

ҽр тоқсанда бір-екі рет ҿткізілгені дұрыс. 

Кіріспе  сабақтарда  композитор-орындаушы-тындаушы  тақырыптары 

барынша  мол  қаралуға  тиісті.  Тақырыпты  тереңдете  оқыту  сабақтары 

тҿмендегідей мағынада кұрылады: 

1)

 

Оқушылардың  ҿмірлік  жҽне  музыкалық  тҽжірибесін  толықтыра 

жандандыру,  дыбысты  есту  жҽне  сауаттылық  дҽрежесін  кҿтеруге 

бағытталған тақырыптар. 

2)

 

Ҿтіп  жатқан  тақырыптарды  жан-жакты  түсіндіруді,  нақтылы 

музыка  тыңдаумен  ұштастыруды  оқушылардың  қызу  араласуы  негізінде 

жүргізу. 

3)

 

Тақырыптарды  бекіту,  олар  туралы  оқушылар  түсінігін  біліп, 

оларды түрлі ҽдістемелік ҽдістермен дамытып отыру. 

Тақырыпты  жан-жақты,  бекіте  оқыту  сабақтарында  мазмұндық, 

мағыналық  тұрғыдағы  теориялық  ұғымдар  нақты  мысалдармен  кҿрсетіле 

оқытылады.  Оқушылардың  практикалық,  теориялық  білімдері  сараланып, 

олардың алдыңғы сабақтардағы жетістіктері кҿрсетіледі [2, 96-б.]. 

Оқу  жылы  барысындағы  окушылар  меңгерген  музыка  мҽдениетінің 

кҿркемдік деңгейін жан-жақты кҿрсету үшін қорытынды концерт-сабақтар 

ҿткізіледі. 

1)

 

Оқушылардың 

музыкаға 

деген 

қызығушылық 

деңгейін 

байқау, олардың сезім байлығын, кҿркемдік ойын тексеру. 

2)

 

Орындаушылық  деңгейді  анықтау,  репертуар  жан-жақтылығын 

кҿрсету, музыкаға деген кҿзқарастардың даму дҽрежесін білу. 

3)

 

Оқушылар бойындағы шығармашылық үрдістерді байқау. 

Бұл  сабақ-концерттің  салтанатты  жағдайда,  мектептің  концерттік 

залында  ҿткізілгені  дұрыс,  жағдайға  байланысты  бірнеше  сыныптарды 

біріктіріп ҿткізуге де болады. 

339 

 

Концерттің  басында  ұстаздың  ҿзі  шығып,  жиналып  отырған  ата-

аналар  мен  мектеп  ұстаздарына  концерт  мақсаты  мен  мағынасын 

түсіндіріп  ҿткені  орынды.  Осы  кезде  оқушылардың  үй  тапсырмасын 

орындау барысы туралы да айтып ҿткені дұрыс. 

Мұның ҿзі ата-аналардың пікір білдіруіне мүмкіндік береді. 

Концерт-сабақтың  белгіленген  жоспары,  айқындалған  логикасы 

болуға  тиісті.  Орындалатын  ҽндер  мен  күйлердің  ҽр  түрлі  болуын 

қадағалау  керек.  Концерт  қызықты  болуы  үшін  ата-аналардың  да 

қосылып  ҽн  айтып  кетуін  жоспарлаған  ҿте  тиімді.  Осы  сабақта  ұстаздың 

ҿзі  де  ҿнер  кҿрсетіп,  жоғары  кҽсіби  дҽреже  кҿрсетсе,  нұр  үстіне  нұр 

болары анық [3, 84-б.]. 

Музыка  сабақтарын,  ең  алдымен,  оқушылардың  музыкамен  қарым-

қатынасы  деп  қарау  керек.  Ұстаздың  басты  кҿңілі  осында  тұру  керек. 

Музыканы  тыңдап,  қабылдауды  үйрету,  сабақтардың  формалары  мен 

ҽдістемелік  амалдардың  дұрыс  қолданылуын  үнемі  дамытып,  жетілдіріп 

отыру ұстаздық тҽжірибенің үлесіне тиеді. 

Музыка  үйрету  жұмысының  түрлі  ҽдістемесі  оқу  материалының 

мазмұнына, 

оқушылардың 

жас 

ерекшелігіне 

жҽне 

олардың 

шығармашылық,  танымдық  үрдістерге  деген  қабілеттеріне  орай  ҿзгеріп 

отырады. 

Ҿткізілетін  материалға  жан-жақты  түсіндірмелік  шолу  жасау 

ҽдістемесі  оқушының  ҿз  бетінше  ізденіп,  іс-қимыл  жасауға  арналған 

ізденушілік ҽдістемесімен ҿзара біріге қолданылса, зор нҽтиже береді. 

Үйретілетін 

ҽн-күйдің 

сезімдік-драмалық 

тұрғыдан 

сатылай 

үйретілуіне арналған ҽдістеме сабақтың шарықтау барысына арналады. Ҽр 

түрлі нұсқада құрылатын ҽн-күй сабағының музыкалық-драмалық ҽдіспен 

ҿрбуі де жиі қолданылады. 

Ұстаздық бақылау мен оқушының ҿзін-ҿзі байқап отыру ҽдістемесі, ҽр 

оқушыға баға қою, оның музыкалық дамуына нақтылы сҽйкес жүргізілсе 

ғана кҿрнекті жетістік берері сҿзсіз. 

Ұстаз  бағасы  мен  үйге  берілген  тапсырма  оқушының  музыка 

қабілетінің  даму  сатысын  кҿрсететін  ең  негізгі  кҿрсеткіш  екенін 

ұмытпаған жҿн. 

Ұстаздың  белгілі бір  ҽн-күй,  шығармаға  деген  ҿзіндік  кҿзқарасының 

болуы  жҽне  оны  бейнелі  сҿзбен,  іс-ҽрекет,  кҿркем  қимылмен  кҿрсете 

білуі сезімге ҽсер ету ҽдістемесі деп аталып, ол оқушы қабілетінің артуына 

игі ҽсерін береді [4, 105-б.]. 

Музыкалық  қабілеттің,  яғни  ҽн  айту,  аспапта  ойнау  шеберлігінің 

айтарлықтай ҿсуі, ондағы нақтылы табыстың болуы, оның ұстаз тарапынан 

айқын  кҿрсетілуі  оқушы  санасында  мақтаныш  сезімін  тудырып,  оның 

шығармашылық қызметке деген ынтасын барынша арттыра түседі. 

Жағымды  үлгі  кҿрсету,  музыка  ҿнеріне  деген  сенімділік  білдіру, 

жаттығулар кҿрсету, олардың жеке бастың сезімдік дамуына қызмет істеуі, 

ҽн-күй сабағына деген кызығушылық тудырары сҿзсіз. 

340 

 

Ҽн-күй  сабағына  кешенді  ҽдістемелер  қолдану,  ұстаздың  белсенді 

музыкалық  қызметі,  сабақтың  барлық  элементтерінің  тұрақты 

қолданылуы  оқушылардың  музыкалық  мҽдениетінің  қалыптасуына  зор 

ҽсер  етеді.  Түрлі  ҽдістемелік  үрдістерді  алмастыра  қолдану  ҽр  сабақтың 

мақсаты  мен  міндетіне,  ұстанымы  мен  мазмұнына  байланысты  ҿзгеріп 

тұрары анық. 

Мектепте  үйренетін  ҽн-күйлерге  қойылатын  ҽдістемелік  талаптар 

мынадай тҽртіпте орындалуға  тиісті: 

1)Ҽндердің  жоғары  кҿркемдігі,  еркін  орындалу  мүмкіндігі 

қаралады. 

2)Ҽндердің  орындалу  мүмкіндігін  алдын  ала  тексеріп  алу,  қиындық 

туғызатын тұстарын меңгеру ҽдісін анықтап алу. 

3)Үйренетін  ҽнге  қызығушылық  тудыратын  ҽңгіме  айту,  оқушы 

қиялын ұштау. 

4)Ҽн-күйді тыңдау жҽне айтып беру немесе ойнап кҿрсету. 

5)Ҽн-күймен  танысқаннан  кейін  ҿткізілетін  ҽңгіме-кеңес.  Онда 

шығарманың мінезін, музыкалық кҿркем бейне беретін негізгі мҽнерлерін 

анықтау. 

6)Кҿркемдік  жҽне  техникалық  қағидаларды  сақтай  отырып  ҽнді 

үйрену  кезеңі.  Вокалдық  шеберліктің  ҽннің  кҿркемдік  бейнесін  ашуға 

қызмет істеуін қадағалау. Ҽнді орындау жҿніндегі сҿздік түсініктеме беру 

жҽне  ұстаздың  ҽн  фразаларын  жеке  айтып  беруі  осы  жерде  аса  қажет 

болады. 

Ҽнді жаңадан үйрену жұмысын мынадай тҽртіппен жүргізуге болады: 

1) Ұстаздың ҿзі орындап кҿрсетуі. 

2) Ноталық жазбаны қолдану. 

3) Ҽн ҽуенін жай екпінде, жеке фраза, шумақтармен үйрену. 

4)  Ҽн  интонациясы  мен  ырғағының  ҿте  дҽл  орындалуын  тұрақты 

қадағалау. 

5)  Ҽннің кейбір қиындау жерлерін жеке бҿліп қарау. 

6) Ҽн мҽтінінің логикалық шыңын анықтау, дикциямен жұмыс істеу. 

7) Ұстаз бен оқушының ҽнді орындау жоспарын ойластыруы. 

8) Ҽр сабаққа арналған жұмыс жоспарын жазып  отыру. 

9)  Екі,  үш  дауысты  ҽндерді  үйренуді  ҽр  дауысты  жеке  кҿрсетуден 

бастау керек. Дауыстарды қосуды біртіндеп сатылай жүргізгендұрыс. 

      10)  Ұстаздың  дирижерлік  ҽдістерді  қолдануы  ҽн  үйрену  кезеңін 

жеңілдететіні сҿзсіз. 

Ұстаз 

жетістігі, 

қызметінің 

шығармашылық 

деңгейі 

оның 

оқушылармен  құрған  сезімдік-рухани  байланысы  арқылы  кҿрінеді.  Осы 

тұрғыда  оның  алға  қойған  жоспары,  тҽрбиелік  мақсаттары,  кҿркемдік-

кҽсіби  дҽрежесі  бағаланады,  еңбегі  кҿрінеді.  Оқушыға  берілуге  тиісті 

музыкалық  білім  мен  ұлттык,  адами,  рухани  үрдістер  ҿз  жемісін  сонда 

ғана кҿрсете алады. 

341 

 

Республикамыздағы  білім  беру  жұмысының  жҽне  ұлтты  тҽрбиенің 

басты мақсаты да осыны кҿздейді. 

жүктеу/скачать 5,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: