Мақалалар, баяндамалар жинағы
жүктеу/скачать 3,09 Mb. Pdf көрінісі
|
жауынгерлік және саяси даярлығын арттырудың маңызды факторы. Талап мынадай: әскер қатарына шақырылған әрбір адамның орыс тілін тиянақты білуі шарт. Бүкіл прогресшіл, ұлттық және интернационалдық істердің жақтаушылары болып табылатын творчестволық интелигенцияның ана тілі мен орыс тілін жақсы білуі керек. Өз шығармалары мен еңбектерін қай тілде жазады – ол әркімнің өз ісі. Бірақ орыс тілін жақсы білу – көркем және ғылыми творчествода тосқауыл
508 болмайды, қайта табысты жұмыстың кепілі. Осыған орай атақты қазақ совет жазушысы М.Әуезов орыс тілін жақсы меңгерген жазушы қазақ тілінде шебер жазатынын айтқан еді. Академик-жазушы, Социалистік Еңбек Ері Ғ.Мүсірепов те осындай пікір айтады. «Біз орыс тілін меңгергенімізді мақтаныш етеміз. Бүгінде қазақ халқының қолы жетпеген мәдениеттің бірде-бір саласы болмаса, ол орыс тілінің арқасында болды». Коммунистік партия мен Совет үкіметі тілек білдірушілердің бәрінің орыс тілін табысты оқып-үйренуі үшін қолайлы жағдай жасау туралы тұрақты қамқорлық жасайды. Алайда ұлт республикаларының жергілікті халқының орыс тілін меңгеру дәрежесі кемелденген социалистік қоғамның міндеттеріне әлі де толық жауап бермейді. Соңғы халық санағының нәтижелері көрсетіп отырғандай, орыс емес ұлттар халықтарының үштен бірінен астамы орыс тілін нашар біледі, не тіпті білмейді. КПСС Орталық Комитеті июнь Пленумының материалдарында атап көрсетілгендей, «адамның интернационалдық мәдениет байлығынан сусындауын шектейтін, оның қызметі мен қарым-қатынасы шеңберін тарылтатын фактілер аз емес. КПСС Орталық Комитеті Саяси бюросында жалпы білім беретін мектептер мен басқа да оқу орындарында орыс тілін табысты меңгеруге ықпал ететін қосымша шараларды қарады. Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті мен республика министрлер Советінің қаулысында осы мәселе бойынша нақтылы шаралар белгіленді. Олар педагог кадрларды сапалы даярлау мен қайта даярлауды жақсартуды, оқулықтар, құралдар, сөздіктер, көркем әдебиет шығаруды көбейтуді қарастырады. Қазақ ССР Оқу министрлігі мектеп жасына дейінгі балалар мекемелерінде бөбектерді орыс тіліне оқып-үйрету тәжірибесін жинақтап қорытты. Мысалы, Шымкент облысы Ленин ауданы «Коммунизм» совхозының «Балдырған» бала бақшасында қызықты тәжірибе жинақталған. Мұнда орыс тілін оқып-үйрену ісін көрнекті құралдарды жинақтаудан, «Орыс тілін оқып-үйренеміз» деген методикалық мүйісті жабдықтаудан, М.Горький атындағы мектеппен берік байланыс орнатудан және тәрбиешілер үшін орыс тілі фонетикасы мен грамматикасы бойынша консультация тақырыптарын дайындаудан бастады. Бертінде бала бақша қызметкерлері осы бақшаның базасында өткен аймақтық семинарда өз табыстарын ортаға салды. Ленгір,
509 Сайрам, Сарыағаш аудандарынан келген әріптестері мектеп жасына дейінгі балаларды орыс тіліне оқытып-үйретудің әдіс-тәсілдерімен зор ынта қоя танысты. Мектептер мен жоғарғы оқу орындарының қарауындағы бүкіл ғылыми-педагогикалық арсенал балалық шақта алған білімдерді нығайтуға және тереңдетуге бағытталуға тиіс. Өкінішке орай, бірқатар облыстардың, әсіресе селолық аудандардың қазақ мектептерінде орыс тілі пәнінің білікті мұғалімдері жетіспейді, олар жиі ауысады. Кемшіліктерді жою үшін қолдан келгеннің бәрін жасау керек. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтында қазақ мектептері үшін орыс тілі пәнінің оқытушыларын даярлайтын жаңа факультетті ұйымдастыру осыған жақсы қызмет етуде. Екінші жағынан, егер мектепте сабақ беру барысында олқылықтар сезілсе, онда біліміңді өздігіңнен көтеру арқылы оны жою керек. Әлбетте, бұл үшін анықтама және методикалық әдебиеттерді көптеп шығару қажет. Әзірше олар тым аз. Бір сөзбен айтқанда, тілді үйренудің жолдары көп, солардың бәрін белсенді түрде пайдалану керек.
510 МАЗМҰНЫ
ТІЛ САЯСАТЫ..............................................................................................................................5 Мемлекеттік тіл...........................................................................................................................8 Мемлекеттік тілдің жайын ойласақ......................................................................................14 Мемлекеттік тілдің мәртебесі неге төмен?.........................................................................18 Мемлекеттік тіл қандай мүмкіндік береді?.......................................................................27 Тіл тағдыры – ел тағдыры.......................................................................................................32 Тіл тағдырына ғалымдар да жауапты...................................................................................39 Тіл – халық қазынасы...............................................................................................................42 Тіл байлығы – рухани қазына...............................................................................................47 Тіл үшін күрес жалғаса бермекші.........................................................................................59 Тәлім-тәрбие тілден басталады..............................................................................................68 Бұрынғы тіл заңының заманы өтті.......................................................................................75 Ел мәдениеті тілден басталады............................................................................................83 Халық та, оның тілі де мәңгілікті қалайды......................................................................100 Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде..........................................................................106 Тілді осылай «тірілтіп» едік.................................................................................................115 Сабырлы саясаттың салиқалы шешімі..............................................................................119 Санаға сілкініс қажет.............................................................................................................129 Ұлтты ұйыстыратын құдіретті ұйытқы.............................................................................136 Халқымның алтын діңгегі – Сыр бойы.............................................................................149 Қазақтың тілі – қасиетті тіл.................................................................................................159 Язык народа – основа его независимости и развития...................................................162 Комментарий к проекту Закона Казахской ССР о языках............................................165 Ана тілімізді ардақтай білейік.............................................................................................170 Ана тілі – бәріміздің анамыз................................................................................................174 Ана тілі азбасын, атамекен тозбасын................................................................................180 Ана тілі – арың бұл.................................................................................................................189 Ана тіліміздің жанашыры......................................................................................................192 Ойлан, Олжас!...........................................................................................................................194 Қия жол, қиын сапар..............................................................................................................202 «Ана тілі» қоғамы: құрылу мақсаты, міндеттері, пікірлер.........................................205 Қоғам құрылды, ендігі міндет не?......................................................................................211 Ұлттық идеологияның жаңа үрдісін айқындаушы........................................................217 Тiл-көзден сақтағай.................................................................................................................218 Ертеңін ойла еліңнің.............................................................................................................222 Тіл тағдырын шеше аласың ба, құрылтай? Бізге сиам егізінің қажеті жоқ...........223 Екінші құрылтай.....................................................................................................................228 Біз сиам егіздері сияқты орыстармен басымызбен жабысып қалдық......................231 Қазақстан Республикасы парламенті сенатының төрағасы Өмірбек Байгелді мырзаға АШЫҚ ХАТ.............................................................................................................235 «Тіл туралы заңның» мемлекеттік дәрежеде орындалуы қалай жүргізілуде?......238 Әуелі өзімізді қамшылайықта немесе жарыссөзде не айтылды?...............................240 511 «Қазақтың қазақтан басқа жауы жоқ...»...........................................................................241 Қуанышымыз басылған жоқ................................................................................................253 Біз айтпасақ кім айтады.....................................................................................................255 С чего начинается родина?....................................................................................................258 Без языка народ себя не знает...............................................................................................260 ҒЫЛЫМ ТАРИХЫ.................................................................................................................266 Казахское языкознание за 50 лет.........................................................................................268 Основные вехи развития и достижения лингвистической мысли в Казахстане..............................................................................................................................282 Развитие казахского языкознания.......................................................................................293 Институт языкознания АН КазССР-центр лингвистической мысли в республике..............................................................................................................................307 Основные этапы развития Казахстанской лингвистической науки..........................316 Развитие казахского языкознания: итоги и перспективы.............................................324 Казахское языкознание – детище Октября.......................................................................330 Филологические науки в тюркоязычных республиках в XI пятилетке......................340 Выступление на сессии Общего собрания АН Каз ССР................................................347 Үлкен міндет жүктеген...........................................................................................................351 Языковые проблемы решать вместе...................................................................................353 Конференция по вопросам тюркологии и истории русского востоковедения........355 ТІЛ ҚҰРЫЛЫСЫ ....................................................................................................................359 Қазақ тілі...................................................................................................................................362 Взгляд на историю казахского языка.................................................................................400 Ғылым тілі және әдеби тіл статусы.....................................................................................410 Кемел елге кемел әліпби керек.............................................................................................422 Түркілер алфавитінде – қазақтың «ә» әріпі......................................................................433 Жаңа қазақ әліпбиі (Латын графикасының қай қарпін таңдаймыз? Бұл ойланып шешетін ортақ іс)............................................................................................435 Латын әліпбиі ауызбірлікті күшейтеді................................................................................437 Қазаққа латын жазуы керек пе, жоқ па?............................................................................442 Меняем кириллицу на латиницу?.......................................................................................447 ҚОС ТІЛДІЛІК ПЕН КӨПТІЛДІЛІК .................................................................................453 Қостілділік – қос қанат. Қазақ топырағындағы қостілділік проблемалары туралы..............................................................................................................455 Орыс тілі – достық тілі...........................................................................................................467 Орыс тілі және тіл мәдениеті................................................................................................469 Языковое строительство и развитие национальных языков в Казахстане в советскую эпоху...........................................................................................474 Орыс тілі – ортақ тіл...............................................................................................................479 Еще раз о двуязычии...............................................................................................................484 Взгляд с другой стороны........................................................................................................488 Если исчезнет язык..................................................................................................................490 Ортақ елімізде татулық пен келісім болсын....................................................................499 Языковое строительство в Казахстане и развитие национальных языков..............501 Достық пен туысқандық тілі................................................................................................504 512 Қайдар Әбдуәли Ғылымдағы ғұмыр
“Сардар” баспа үйі Алматы қаласы, 8 ы/а, 19а үй. Тел.: 8(727) 249 68 05 e-mail: sardar777@list.ru Шартты баспа табағы 32. Пішімі 60х90 1 / 16
жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|