Nazarbayev Intellectual Schools Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «назарбаев зияткерлік мектептері»

Nazarbayev

Intellectual

Schools

347

мақсаттарына жеткізу.

Қазақстан Республикасы Парламент Мәжілісінің депутаты Б.О.Алимжановтың мәліметіне сүйенсек, 

қазіргі таңда елімізде 894 ТжКБ мекемесі бар, онда 604 мың адам 185 мамандық бойынша білім алуда екен, 

бұл аз көрсеткіш емес. Бұдан көрініп тұрғандай жалпы мектеп қабырғасынан кеткен білім алушылардың 

көп салмағы ТжКБ мекемелеріне тиіп отыр. Яғни біздер ТжКБ мекемелері оқытушыларының мойнында 

үлкен  жауапкершілік  тұрғанын,  болашақ  жастарымыздың  тағдыры  біздердің  қолымызда  екенін  шын 

жүрекпен сезінуіміз қажет.

Сапалы мамандар даярлау міндетін жүзеге асыру көп күш жұмсауды қажет етеді.Заман талабына сай 

әрбір тиімді оқытушы аянбай, тынбай ізденіп, оқып-үйреніп, оқытудың ең тиімді деген жолдарын дұрыс 

таңдап, өз тәжірибесіне енгізіп, білім алушыларға тиімді білім беріп, білім дәрежесін талапқа сай деңгейге 

жеткізіп, заман талабына сай жан-жақты да құзыретті маман даярлаумәселесін ең өзекті мәселе деп түсінуі 

қажет. ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығы аясында кез-келген білімді ұстаз өз еліміздің еңсесін биіктету үшін 

қолынан келгенінінің бәрін жасап, Елбасымыз Н.Назарбаев айтқандай «Өмір бойлық» білімге өз үлесін 

қосуға ұмтылуы міндетті.Әрине бұл бір күнде жүзеге асатын тірлік емес. Ол жылдар бойы педгогтардың 

бойында қалыптасқан шығармашылық қабілет пен білімі негізінде жаңаны өз біліміне қоса отырып, өзінше 

жаңашылдыққа бет бұру арқылы ғана жүзеге асады. 

Қазіргі кезде жалпы елімізде ТжКБ мекемелеріндегі білім дәрежесі жоғары деңгейге жетіп отыр ма? 

Неге  әлі  күнге  дейін  білімі  төмен  оқушылар  саны  азаймайды?  Оның  себебі  неде?  Осы  сұрақ  бәрімізді 

де  мазалауы  тиіс.  Әсіресе  жаратылыстану  пәндері  соның  ішінде  математика  және  физика  пәндерінен 

оқушылардың  білім  сапасы  көңілден  шықпайды.  Өз  еңбек  жолымда  мен  көп  нәрсеге  көз  жеткіздім. 

Менің соңғы жылдары түйген ойым ең тиімді әдісті таңдамай, оқушы жүрегіне жол таппай білім сапасын 

арттыру мүмкін еместігі. Жасыратыны жоқ, көптеген оқытушылар осы мәселеге үстірт қарап, уақыттың 

тығыздығына бас иіп кете барады.

 Біраз жылғы еңбек өтілімде білім беру мекемелеріндегі әкімшілік құрамында болып, 200-ден аса 

оқытушылар,мұғалімдермен еңбек етіп, олардың сабақтарына қатысу мүмкіншілігіне ие болып төмендегі 

мәселелерді жиі кездестірдім:

1.  Уақыттың жетіспеушілігі

2.  Үй тапсырмасының кеш берілуі

3.  Оқушылардың уақытында бағаланбауы

4.  Оқушылармен тіл табыса аламауы

5.  Білім сапасының (математика, физика) төмен болуы

Менің ойымша осының бәрінің ең бірінші себебі оқытушының ең тиімді әдісті таңдай алмауында.

  Осы  мәселенің  шешімін  біз  тереңнен  іздеуіміз  қажет.  Қазіргі  уақытта  жас  ұрпақта  халықтың 

моральдық-этикалық  қарым-қатынасы,сан  ғасырлық  тәжірибесі,  ой-өрісі,талғам-татымы,  дүниені 

сұлулық заңдылықтарымен игерген мүмкіндіктері мен өнердің алуан түрлі қырлары туралы өмірдің өзі 

қалыптастырған  салты,таным-түсінігі  туралы  көзқарасын  қалыптастыру  қажет.  Ғылыми-техниканың 

жетістіктеріне ерекше мән беріліп отырған мына дәуірде,адамгершілік қалыптарының шайқала бастауы 

ертеңге ойлы көзбен қарауға мәжбүр етеді. Сондықтан әр халық өз ұрпағын өз халқының даналық таным-

түсініктерімен,өсиет  сөздерімен  тәрбиелеуді  мақсат  етеді.  Біз  адам  болмысының  жаңа  принциптері 

қалыптаса  бастаған  жаңаша  өмір  салты  орныққан  дәуірде  өмір  сүріп  отырмыз.  Тәуелсіздігімізді  алған 

демократиялық қоғамда өмір сүрудің жаңаша қалыптары пайда бола бастады,осыған орай жас ұрпақты 

тәрбиелеуде  жаңа  қоғамдық  қатынастар  талабы  ұсынған  ғылыми  зердені  пайымдауды  қажет  етеді. 

Рухани мұралар турасындағы ғылыми-зерде,қазіргі жастарымыздың негізгі идеялық қаруларының біріне 

айналуы тиіс. «Қазыналы ел едік,қадірге толған қамбасы» делінген халықтың мол қазына қадірінің көзін 

тауып,қажетімізге жарату,жастарды тәрбиелеу-негізгі парыз. Жастардың бойында ең алдымен адамгершлік 

қасиетін қалыптастырмай оның саналы да рухани бай жеке тұлға болуы мүмкін емес. Мен өз сабақтарымда 

осы  мәселені  үнемі  басшылыққа  алып  отырамын.  Осы  тұста  Ж.Мейір,  Б.Игенбаева  авторлығындағы 

348

Nazarbayev

Intellectual

Schools

«Креативті тәрбиенің» алатын орны ерекше.

Біз батыс елдеріне өркениеттіліктің үлгісі ретінде қарап отырғанда,сол батыстың алдыңғы қатарлы 

оқымыстылары «ХХІ ғасырдағы жаңа дүние мәдениетіне көзқарас» атты бүкілхалықтық конференциясында 

«Батыс  шығыстың  адам  тәрбиелеу  дәстүрін  қабылдау  керек»,дейді.  «Бәрі  бар,  бәрі  шаш  етектен,тек 

жетпейтіні  –  от  басындағы  жылылық,адамдар  мен  адамдар  арасындағы  ықылас,кісілік,махаббат.Білім 

берудің,тәрбиенің  басты  нысанасы  рухани  кәмелет,тұлғаның  айналасына  деген  сүйіспеншілігі,  сенім»- 

дегенді шегелей айтқан профессор Джек Орли «Адам мен адам жатсырап, тасбауырланып кеткен Батыстың 

қателігін бүгін өндірісі қарыштап дамып, экономикасы өрлей бастаған Шығыс қайталамауы керек» дегенді 

айтады.

Оқытушы –тәлімгер әрбір баланы жеке тұлға деп тануы тиіс. Себебі, әлеуметтік-экономикалық қоғамда 

жеке  тұлғаның  рөлі  зор,  ықпалы  күшті.Қазіргі  кездегі  адамның  жеке  тұлға  ретінде  қалыптасуы,  қоғам 

үлгісімен « әлеуметтік мінез», яғни өмір сүріп жатқан әлеуметтікжағдайды анықтайтын адам табиғатымен 

анықталады.Осыған орай әлеуметтік мінез қажеттіліктері болып саналатын адами құндылықтарды игеру 

міндеті тұр.

Қазақ халқы парасатты ойды білдіретін өмірлік қағидаға айналған сөздерге өте бай. Сөзге ділмәр 

шешен болған халықтың қара қылды қақ жарардай семсерлі де, ұшқыр ойлы ұтымды сөзіне тоқтамайтын 

адам жоқ. «Сөзге тоқтай білу де кісілікті,білгірлікті танытады. «Аталы сөзге арсыз ғана тоқтамайды» деп 

ата-бабаларымыз сөз қадірін білген соң айтқан болатын.

Креативті  әдеп  тәрбиесі  –  оқушылардың  жас  шамасына  орай  психологиялық  ерекшелігін  ескере 

отырып, шығармашылық проблемасында сөз арқылы тәрбиелеу жағдайына назар аудару.Оқушыға сөздің 

мәнін ұғындыра отырып, сөз арқылы шығармашылық әрекетке дағдыландыру, рухани жан сұлулығының 

баюына,әдептілік  қалыптарының  қалыптасуына  мүмкіндіктер  туғызу,өзін  тану,  зерттеу,ортасын  тану, 

адамгершілік қарым-қатынасын реттеу сияқты өзекті мәселелерді қарастырады.Креативті әдеп тәрбиесі 

еркіндікті  талап  етеді.  Неше  түрлі  құрсаулардан  баланы  босату,өз  ойыңызды,өз  пікіріңізді  тықпалай 

бермей,  баланың  еркін  ұялмай  ойлауына,пікірін  дұрыс  қалыптастыруына  мүмкіндіктер  туғызу.Еркіндік 

әсіресе ой еркіндігі болмаған балада шығармашылық қасиет оянбайды, ынтасы кемиді,баладағы дамудың 

тепе-теңдігі жойылады.Сондықтан бала сыныпта да, үйде де өз пікірін еркін отырып айтып дағдылануы 

тиіс.

Мысалы сөзбен шығармашылық жұмыс үлгісі: Бірінші жолда сөз беріледі. Сөздің ұғымдық мазмұны 

туралы  кейінгі  бос  жолға  оқушы  өзінің  анықтамасын  жазып,  түсіндіре  тұжырымдайды.  Оқытушының 

көмегімен қорытып, салыстырып талдау жасайды.Мысалы:

Альтурист.

Альтурист-___________________________________________________

Альтурист (құрбандық)-кімде кім басқалардың бақытын ойлап,өз ғұмырын сарп етсе,оның жаныц 

сұлулана түсіп, жұлдызы жанады.

В.Сухомлинский

Ақылсыз. 

Ақылсыз 

___________________________________________________________________________

Ақылсыз шынға сенбей жоққа сенеді.

Креативті тәрбиені қолданғанда ең алдымен оқушылар топтарға бөлініп, топқа ұлы,ғұлама, атақты 

адамдардың  қанатты  сөздері  сол  күнгі  жұмысының  басты  тақырыбы  ретінде  ұсынылады.  Топтағы  әр 

оқушыға жеке түрлі сөздер таратылады .Топқа бала санына қарай тапсырма беріледі. Сабақ барысында 

әр баладан байқалған психологиялық ерекшеліктерді қосымша дәптерге түсіріп отырамын. Мен көптеген 

оқушылардың  өмірге,  өзіне  деген  көзқарастарының  өзгеріп,  өзін-өзі  тануға  қол  жеткізгенінің  куәсі 

болдым. Өткен оқу жылында 124 оқушыдан сауалнама алып, 30% оқушы бұрын өз ойларын айтуға, тақтаға 

шығуға  қорыққанын,  ал  енді  керісінше  екенін,25%  оқушының  өз-өзіне  сенімділігі  артқанын,еркіндікті 

сезінгенін,өз-өзін  танып  білгенін,  анықтадым.  Пайыз  оқушының  жауабынан  осындай  әдіспен  жұмыс 

істеу тиімді екеніне көз жеткіздім.Олар тек тәрбиеленіп қана қалмай сол арқылы өз білімдерін де көтере 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

349

білді.Осындай  тиімді  тәсілді  пайдалану  арқылы  білім  сапасы  орташа  алғанда  физика  және  математика 

пәндерінен17%-19%-ға көтерілді. Сауалнамаға берген жауаптардан мысал келтірсек:

1  оқушының  жауабынан:  «  Колледжге  дейін  бұл  пәндер  маған  аса  қатты  ұнай  қойған  жоқ,  себебі 

мұғалімдер басып тастады, есеп шығара алмайсың деп ұрысты, содан кейін көңілім қалып тіптен оқығым 

келмеді ... Егер де мұғалім кішкене «ой міне жақсы шығардың» деп мақтаса ол ынталанады ...»

2 оқушының жауабынан : «Менің ойымша сабақ барысында топ құру керек.Топтың ішінде әлбетте 

жақсы  оқитын  және  үлгерімі  төмен  оқушылар  болуы  керек.  Мысалы  өткен  математика  сабақтарында 

топта отырған нашар оқушылар әжептеуір білім алды. Сабақта тек қана деңгейі төмен оқушылардан сабақ 

сұрау  арқылы  білімін  жоғарылатуға  болады  деп  ойлаймын.»  Осы  сияқты  жауаптардан  кейін  оқушылар 

оқытушылардан бір ауыз болса да жылы сөз күтетініне тағы да көз жеткізесің. Білімі төмен оқушылардың 

көңілін тауып керекті нүктесіне әсер етіп, білімдерін көтерсек қана жалпы білім сапасы артары сөзсіз,яғни 

тиімді білімге қол жеткізіледі. 

Жалпы білім беру пәндерінен алған білім- кәсіптік білімдерінің негізі. Жалпы білім беру пәндерінен 

тиімді білім берілмей, сапалы маман дайындау мүмкін емес деп ойлаймын. Білімнің ең негізгі де алғашқы 

сатысы  осы  тұста  ғана  қаланады.  «Әлсіз  фундаментке  құрылған  үй  көпке  бармайды».  Өз  тәжірибеме 

сүйеніп «Креативті тәрбиені» өз тәжірибелеріңізде қолдануды ұсынар едім. Тиімді әдіс таңдап тиімді білім 

беріп тиімді оқытушыға айналу уақыты жетті!

Әдебиет:

1. Ж.Мейір, Б.Игенбаева, Креативтік тәрбие, 2007 жыл (6-19б,170-182б.)

2. Білімдегі жаңалықтар журналы, 2007 жыл, №4,2009 жыл №6

3. Білім журналы, 2006 №1,2007 №4,2008 №2,3

4. Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдаулары

5. К.К.Бөрібеков «Проблемы развития технического и профессионального образования»,2008

6. Техникалық және кәсіптік білім журналы, 2011 №2-3

Семченко А.А.

профессор, член-корреспондент Казахской Академии образования

Республиканский институт повышения квалификации 

научно-педагогических кадров системы образования

(Республика Казахстан)

ИННОВАЦИИ КАК УСЛОВИЕ РАЗВИТИЯ ОБРАЗОВАНИЯ И СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ 

ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО МАСТЕРСТВА ПЕДАГОГА

 

В последнее десятилетие педагогическая общественность Казахстана получила достаточный объем 

академических  свобод.  Учитель  самостоятельно  выбирает  методы  и  средства  обучения,  дидактическое 

сопровождение  учебного  материала.  Определенное  влияние  на  данный  процесс  оказало  изменение 

приоритетов, а именно отход от контроля процесса обучения и переход к образованию ориентированному 

на результат. Педагог получил расширенный доступ к профессиональной информации. Если в 1995 году 

в Казахстане издавалось 2 педагогические газеты и 4 журнала то в 2007 году количество педагогических 

изданий  достигает  200.  Все  областные  управления  образования,  облИПК  имеют  собственные  газеты  и 

журналы.  Естественно,  что  на  страницах  этих  изданий  материалы  посвящены  опыту  лучших  учителей 

руководителей и педагогических коллективов. Увеличение педагогической информации создало проблему 

отбора наиболее значимого, имеющего прикладное значение опыта. Для ряда педагогов возникла дилемма 

определения опыта используемого в собственной практике. 

Рассматривая  управление  инновационной  деятельностью  в  регионе  .следует  градировать 

350

Nazarbayev

Intellectual

Schools

педагогический  опыт  по  уровням  функционирования  организаций  образования  и  управления. 

Инновационная деятельность может быть представлена как управление организацией образовательного 

процесса  в  отдельно  взятом  районе,  как  организация  методической  работы  с  педагогами  в  области,  в 

районе, в отдельной организации образования, как опыт работы отдельного педагога. 

Инновационная педагогическая деятельность не может быть самоцелью. Она должна положительно 

влиять  прямо  или  опосредовано  на  результат  образовательного  процесса.  Примером  инновации  могут 

служить интерактивные уроки. Как известно первый такой урок был проведен Президентом Республики 

Казахстан  Н.А.Назарбаевым.  За  три  летних  месяца  преподавателями  РИПКСО  было  проведено  12 

интерактивных уроков в режиме онлайн. В них приняли участие свыше 13 тысячи педагогов. Сегодня уроки 

в режиме реального времени стали привычным явлением для педагогов и учащихся. Данная форма уроков, 

являясь инновационной в определенной мере, могла бы способствовать реализации профильного обучения, 

особенно  в  сельских  школах.  В  данном  случае,  как  и  в  других  необходимо  управлять  инновационной 

деятельностью. 

В зависимости от уровня инноваций можно определить организации осуществляющие функции их 

управления.  Если  инновации  касаются  процессов  организации  управления,  то  руководить  ими  должны 

областное  управление  образования  или  районный  отдел  образования.  Управленческие  структуры  в 

этом  случае  должны  создавать  благоприятные  условия  для  инновационной  деятельности  организаций 

образования.  Методические  службы  областного  и  районного  уровней  осуществляют  методическое 

сопровождение  инновационной  деятельности,  выражающееся  в  сборе  и  обработке  информации, 

диагностике  результатов,  корректировке  инновационной  деятельности,  определении  форм  и  методов 

распространения педагогической информации. 

Педагогическая инновационная деятельность управляется руководителями организации образования, 

обличенными  административным  ресурсом,  а  так  же  посредством  методических  структур  в  районах  и 

методических структур организаций образования. 

Приступая к инновационной деятельности, как руководители, так и педагоги, прежде всего, должны 

определить ее цель. Для чего она реализуется, какие результаты прогнозируются. 

Затем определяются задачи требующие решения для достижения, прогнозируемого результата. Это 

теоретическая проработка предстоящей деятельности. Она представляет первый этап в подготовке.

Второй этап оценка ситуации и имеющихся материальных условий и педагогического потенциала для 

инновационной деятельности. 

В тории все вышеизложенное является довольно очевидным. Однако на практике зачастую происходит 

иначе.  Выдвинутая  идея  без  должного  теоретического,  обоснования,  методического  обеспечения  и 

административного  ресурса  остается  нереализованной.  Поэтому  областные  институты  повышения 

квалификации работников образования, должны обучать руководителей школ, учителей инновационной 

деятельности, методистов районных методических кабинетов - методике сопровождения инновационной 

деятельности. 

Можно сделать вывод, что органы управления образованием, методические организации, облИПК 

относительно инновационной деятельности реализуют свои основные функции. 

Инновационной деятельности должны предшествовать всесторонний анализ проблемы и имеющегося 

опыта. Способствовать этому может банк или картотека педагогического опыта. В настоящее время они 

есть в каждом областном институте повышения квалификации, работников образования. Что дает анализ. 

Он позволяет определить, чем является предлагаемая инновационная деятельность. Новым направлением 

в работе или в ней присутствуют ранее известные педагогические действия, используемые полностью или 

в адаптивном варианте. Следует отметить, что инновационная деятельность не всегда является совершенно 

новым направлением в работе педагога. Чаще всего она несет отдельные элементы известного передового 

опыта адаптированные к условиям конкретной школы или отдельного учителя. Иногда учитель использует 

в инновационной деятельности элементы различных педагогических технологий. 

Важной  оставляющей  инновационной  деятельности  является  оценивание  результатов  и 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

351

распространение  информации.  Оценивание  результатов  чаще  всего  не  имеет  квалиметрических 

показателей, что становится затруднением в определении инноваций. 

Инновационная  деятельность  не  ограничивается  одним  учебным  годом.  За  это  время  невозможно 

получить объективные устойчивые результаты. Серьезная инновационная деятельность длится несколько 

лет. Соответственно она должна найти отражение в планах работы организации образования, в планах 

работы  методических  организации  и  соответственно  педагогов.  Планирование  предполагает  действия, 

оценку,  подведение  итогов.  Инновационная  деятельность  должна  быть  открытой,  что  выражается  в  ее 

обсуждении на методических объединениях, педагогических советах, коллегиях управлений образования. 

Последним  этапом  инновационной  деятельности,  в  случае  получения  положительных  результатов 

является  внедрение  ее  в  массовую  педагогическую  практику.  Внедрение  осуществляется  различными 

методами. Один из них «описательный». Он предполагает, публикацию проделанной работы, на бумажных 

носителях или, как это практикуется в последние время на электронных носителях. Действенным методом 

является «обучающий». Он предлагает проведение занятий в виде курсов повышения квалификации, на 

которых  автор  идеи  или  владеющие  им  педагоги  обучают  других  учителей.  Менее  распространенным 

методом  является  «самостоятельный»,  когда  педагог  желающий  овладеть  новой  для  него  технологией 

стажируется у опытного педагога владеющего данным видом деятельности. 

Для  учительства  инновационная  деятельность  является  объективной  закономерностью.  Если 

рассматривать  ее  по  временным  параметрам  проявляется  определенная  закономерность.  Инновациям 

предшествует  возникновение  противоречия  между  формами  деятельности  учителя  и  ожидаемыми 

результатами.  Как  только  инновационная  деятельность  снимает  противоречие,  она  становится 

распространенной  массовой  методикой.  Инновационная  деятельность  может  возникнуть  в  результате 

применения  новых  средств  обучения  или  изменения  дидактического  обеспечения  учебного  процесса. 

Периодичность  возникновения  противоречий  в  образовании  варьирует  от  3  до  5  лет.  Причем  эти 

периоды сокращаются. В двадцатом веке они возникали с периодичностью 5-7 лет. Большое влияние на 

сокращение периодичности оказывают новые технические средства обучения и развитие информационно-

коммуникационных  технологий.  В  этой  связи  инновации  в  образовании  как  объективная  реальность 

должны управляться, что обеспечивает их эффективность и распространение и как следствие они повлияют 

на результаты образования.

Управление  инновационной  деятельностью  предполагает  еще  одно  направление  –  подготовку 

учителей к инновационной деятельности. С принятием Государственной программы развития образования 

Республики Казахстан на 2011-2020 годы системе повышения квалификации уделяется много внимания. 

Пришло понимание того, что главным звеном образовательного процесса является педагог. Значит, усилия 

направленные  на  совершенствование  его  профессионального  мастерства  станут  залогом  успешной 

реализации  целей  образования.  Изменилась  направленность  деятельности,  системы  повышения 

квалификации.  Произошел  переход  от  содержательно  предметного  обучения  к  технологическому. 

Предпочтение  в  содержании  курсов  повышения  квалификации  отдается  педагогическим  технологиям, 

обучению  применять  инновационные  методики,  умению  адаптировать  передовой  педагогический  опыт 

в  собственной  профессиональной  деятельности,  развитию  навыков  построения  траектории  личного 

профессионального  роста.  Предпринимаемая  в  Казахстане  программа  создания  «критической»  массы 

педагогов  владеющих  передовыми  технологиями,  методиками,  условиями  эффективного  применения 

методов обучения заставляет по новому подойти к организации повышения квалификации, работников 

образования. В этих целях создаются новые структуры в системе повышения квалификации работников 

образования - Центр педагогического мастерства при Назарбаев интеллектуальных школах и Национальный 

центр повышения квалификации работников образования.

Помимо традиционных квалификационных категорий вводятся уровневые квалификации для каждой 

из  категорий.  Многолетний  опыт  показывает,  что  только  моральное  стимулирование  педагогов  слабо 

влияет  на  изменение  качества  их  профессиональной  деятельности.  Поэтому  для  педагогов  прошедших 

повышение квалификации и получивших, в результате один из уровней по своей категории предусмотрены 

352

жүктеу/скачать 9,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: