Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының

140
141
ِثِئاَ�َلاَو ِثْ�ُلا َنِم ِللهاِب ُذوُعَأ ،ِللها ِمْسِب
Оқылуы:  «Бисмилләһ,  әъуузу  билләһи  минәл-хубси  уәл-
хабаис».
Мағынасы:  «Алланың  атымен  түрлі  жын-шайтандардан 
сақтанамын!».
Әжетхананың  ішінде  беталды  сөйлеуге,  дұға,  Құран  аятын 
оқуға  болмайды.  Мұсылман  әжетханадан  шыққан  мына 
дұғаны оқиды.
َكَناَرْفُغ
Оқылуы: «Ғуфранакә».
Мағынасы: «Ия, Алла! Кешіріміңнен үміт етемін!».
7. Ұйқыға әдебі
Мұсылман  ұқыға  жатардан  бұрын  Аятул-Күрси, 
Ықылас, Фалақ, Нас сүрелерін оқып жатады һәм төмендегі 
дұғаны оқиды.
ُتوُمَأَو اَ�ْحَأ َكِمْسِب َّمُهَّللا
Оқылуы: «Аллаһумма бисмика ахиа уа әмууту».
Мағынасы:  «Уа,  Алла!  Өзіңнің  атыңмен  тірілемін  және 
өлемін». 
8. Түшкіру әдебі
Мұсылман баласы мұрнын басып түшкіреді. Түшкірген 
соң Аллаға мадақ айтады.
!ِهَّلِل ُدْمَْلَأ
Оқылуы: Әлхамдулилләһ! 
Мағынасы: «Барлық мадақ Аллаға!».
Ал біреу түшкіріп осы дұғаны айтқан кезде оны естіп тұрған 
мұсылман былай деуі керек.
ُللها ُمُكَُحْرَيي
Оқылуы: Ярхамукумуллаһ! 
Мағынасы: «Сізді Алла рахым етсін!».
Сосын  түшкірген  кісі  мұны  айтқан  адамға  да  Алланың 
рахымын тілеп, жауап қайырады.
!ْمُكَلاَب ْحِلْصُي َو ،ُللها ُمُكَْحْرَيي َو  ِنَْحْرَيي 
Оқылуы: Ярхамни уа ярхамкумуллаһ уа юслих бәәләкум! 
Мағынасы: «Мені де, сізді Алла рахым етсін әрі істеріңізді 
оңғарсын!».
Сақтану дұғалары
.َقَلَخ اَم ِّيرَش ْنِم  ِتاَّماَّتلا ِللها  ِتاَمِلَكِب ُذوُعَأ
Оқылуы:  «Әъузу  бикәлимәтилләһит-тәммәти  мин  шәрри 
ма халақ».
Мағынасы:  «Алланың  кемел  сөздерімен  жаратқан 

142
143
жамандықтарынан сақтанамын».
يِرَصَب  ِف  ِنِ�اَع َّمُهَّللا ،يِعَْس  ِف  ِنِ�اَع َّمُهَّللا ، ِنَدَب  ِف  ِنِ�اَع َّمُهَّللا
Оқылуы: «Аллаһумма ъафини фи бәдәни, Аллаһумма ъафини 
фи сәмъи, Аллаһумма ъафини фи басари».
Мағынасы:  «Уа,  Алла!  Тәнімді  сау  ете  гөр!  Уа,  Алла! 
Құлағымды сау ете гөр! Уа, Алла! Жанарымды сау ете гөр!».
Әрдайым оқылатын дұға-зікірлер
 ل يِذَّلاَو ُهَّبَر ُرُكْذَي يِذَّلا ُلَثَم« :َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها ُلوُسَر َلاَق 
 .ِناَخْ�َّشلا ُهاَوَر .» ِتِّي�َلماَو ِّييَلا َلْثِم ُهَّبَر ُرُكْذَي
Алланың  елшісі  (с.а.с.)  былай  деген:  «Раббысын  еске 
алып жүретін мен еске алып жүрмейтіннің мысалы тірі 
мен өлінің мысалындай». (Бұхари мен Мүслім риуаят еткен).
 َةَّوُيق  َلَو َلْوَح  َلَو ،ُرَي�ْكَأ ُللهاَو ،ُللها  َّلِا َهَلِإ لَو ،ِهَّلِل ُدْمَْلاَو ،ِللها َناَحْ�ُس
ِللهاِب  َّلِا
Оқылуы: «Субханаллаһ, уәлхамдулилләһ, уә лә иләһә иллаллаһ 
уаллаһу әкбар, уа лә хәулә уә лә қууатә иллә билләһ».
Мағынасы:  «Алла  пәк,  бүкіл  мадақ  Аллаға  тән,  Алладан 
басқа құдай жоқ, Алла ұлық, Алладан басқа күш те, қуат та 
жоқ».
ِللهاِب  َّلِا َةَّوُيق  َلَو َلْوَح  َلَو ،ُهَل َكيِرَش ل ُهَدْحَو ُللها  َّلِإ َهَلِإ  َل
Оқылуы: «Ләә иләәһә иллаллаһу уахдаһу ләә шәриикә ләһ, уа 
лә хәулә уә лә қууатә иллә билләһ».
Мағынасы: «Алладан басқа құдай жоқ, Оның серігі де жоқ. 
Алладан басқа күш те, қуат та жоқ».
 ِّيلُك ىَلَع َوُهَو ،ُدْمَلا ُهَل َو ُكْلُلما ُهَل ،ُهَل َكيِرَش ل ُهَدْحَو ُللها  َّلِإ َهَلِإ  َل
ٌريِدَق ٍءْيَش
Оқылуы:  «Ләә  иләәһә  иллаллаһу  уахдаһу  ләә  шәриикә  ләһ, 
ләһул-мулку уа ләһул-хамду уа һуа ъаләә кулли шәй’ин қадиир».
Мағынасы: «Алладан басқа құдай жоқ, Оның серігі де жоқ. 
Алладан басқа күш те қуат та жоқ».
.ًلُوسَرَو ًاّ�ِ�َن ٍدَّمَحُِبَو ،ًانيِد ِملْس ِلاِبَو ،ًاّبَر ِللهاِب ُت�ِضَر
Оқылуы: «Радииту билләһи раббән, уа билисләми диинән, уа 
бимухаммадин нәбииән уа расуулән».
Мағынасы:  «Алланы  Ием  деп,  Исламды  дінім  деп, 
Мұхаммедті  пайғамбарым  әрі  елшім  деп  разылығымды 
білдіремін».
 ْمُهْينِم َءاَ�ْحَلا  ِتاَنِمْؤُمْلاَو َينِنِمْؤُمْلاَو  ِتاَمِلْسُمْلاَو َينِمِلْسُمْلِل ْرِفْغا َّمُهَّللا
. ِتاَوْمَلاَو
Оқылуы: «Аллааһуммағфир лил-муслимиинә уал-муслимәәт, 
уал-му’миниинә  уал-му’минәәт,  уал  -әхиәә’ә  минһум  уал 
-әмуәәт».
Мағынасы:  «Ия,  Алла!  Мұсылман  ерлер  мен  мұсылман 
әйелдерді, мүмін ерлер мен мүмін әйелдерді, олардың тірілері 

144
145
мен өлілерін – барлығының күнәларын кешіре гөр!».
ِراَّنلا َباَذَع اَنِقَو ًةَنَسَح ِةَرِخلآا  ِفَو ًةَنَسَح اَ�ْينُّدلا  ِف اَنِ�آ اَنَّيبَر
Оқылуы:  «Раббәнә  әтинә  фид-дуния  хәсәнәтәу  уа  фил-
ахирати хәсәнәтәу уа қина ъәзәбән-нар». 
Мағынасы: «Уа, Раббымыз! Бізге дүниеде де жақсылық бер, 
ақыретте де жақсылық бер және тозақ азабынан сақта!». 
. ِباَسِْلا ُموُقَيي َمْوَيي َينِنِمْؤُمْلِلَو َّيَدِلاَوِلَو  ِل ْرِفْغا اَنَّيبَر
Оқылуы:  «Раббәнағфирли  уалиуалидәййә  уа  лилмумининә 
йәумә йақумул-хисәб». 
Мағынасы: «Уа, Раббымыз! Мені, әке-шешемді және бүкіл 
мұсылмандарды Есеп күні кешіре гөр!».
ًايِغَص  ِناَ�َّيبَر اَمَك اَمُهَْحْراَو َّيَدِلاَوِلَو  ِل ْرِفْغا ِّيبَر
Оқылуы:  «Раббиғфирли  уа  лиуалидәййә  уархамһума  кәмә 
раббайәни сағиран».
Мағынасы: «Уа, Раббым! Мені және ата-анамды жарылқа. 
Олардың  кішкентай  кезімде  маған  мейірім  көрсеткеніндей 
Сен де ол екеуіне мейіріміңді төге гөр».
َينِلَّوَلا َعَم َةَّنَْلجا  ِنْلُخْداَو َينِِلاَّصلا  َكِداَ�ِع ْنِم  ِنْلَعْجا َّمُهَّللا
Оқылуы:  «Аллаһуммажъални  мин  ъибадикас-салихин  уа 
әдхилнил-жәннатә маъал-әууәлин»
Мағынасы: «Уа, Алла! Мені ізгі құлдарыңнан ет! Жәннатқа 
алғашқы кірушілерден ет!».
ٌريِدَق ٍءْيَش ِّيلُك ىَلَع َوُهَو ُتْلَّكَوَي� ِهْ�َلَع َوُه  َّل
ِا َهَلِإ ل ُللها َِبْسَح
Оқылуы: «Хасбиаллаһу лә иләһә илла һуа ъаләйһи тәуәккәлту 
уа һуа раббул-аршил-азим».
Мағынасы:  «Алла  барлық  нәрсеме  жеткілікті,  Онан  өзге 
құдай жоқ. Оған тәуекел еттім. Ол – ұлы аршының Иесі».
Құран Кәрімдегі өсиет
 ًاهْرُك ُهْتَعَضَوَو ًاهْرُك ُهُّمُأ ُهْتَلَمَح ًاناَسْحِإ ِهْيَدِلاَوِب َناَسنِْلإا اَنْبيَّصَوَو﴿
 ًةَنَس َنيِعَبْرَأ َغَلَببَو ُهَّدُشَأ َغَلَبب اَذِإ ىَّتَح ًارْهَش َنوُث َلاَبث ُهُلاَصِفَو ُهُلْمَحَو
 َّيَدِلاَو ىَلَعَو َّيَلَع َتْمَعْبنَأ يِتَّلا َكَتَمْعِن َرُكْشَأ ْنَأ يِنْعِزْوَأ ِّبَر َلاَق
 يِّنِإَو َكْيَلِإ ُتْبُب� يِّنِإ يِتَّيِّرُذ يِف يِل ْحِلْصَأَو ُهاَضْرَب� ًاحِلاَص َلَمْعَأ ْنَأَو
﴾ َنيِمِلْسُمْلا َنِم
«Біз  адам  баласына  әке-шешесіне  ізгілік  қылуды 
өсиет  еттік.  Оны  анасы  қиналып  көтеріп,  қиналып 
босанады. Ал, оның көтеруі мен емізілуі отыз ай. Қашан 
ол ер жеткенде және қырық жасқа жеткенде: «Раббым! 
Маған  және  ата-анама  берген  нығметтеріңе  шүкірлік 
қылуыма,  Өзің  разы  болатын  ізгілік  істеуіме  итермеле. 
Әрі  ұрпағымды  да  ізгі  қыл.  Расында  мен  өзіңе  тәубе 
қылдым!  Расында,  мен  мұсылмандарданмын»,  –  дейді» 
(Ахқаф, 15).
Пайғамбарлардың ұрпақтарына өсиеті

146
147
 اًمْوَيي َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها  ِلوُسَر َفْلَخ ُتْنُك َلاَق ٍساَّ�َع ِنْب ِنَع
  ِظَفْحِا ،َكُظَفَْي َللها ِظَفْحِا  ٍتاَمِلَك َكُمِّيلَعُأ نِإ ،ُم َلُغ اَي« :َلاَقَي�
 ،ِللهاِب ْنِعَتْساَ� َتْنَعَيتْسا اَذِإَو ،َللها  ِلَأْساَ� َتْلَأَس اَذِإ ،َكَهاَُت ُهْدَِت َللها
 لِإ  َكوُعَفْينَيي َْل ٍءْيَشِب َكوُعَفْينَيي ْنَأ ىَلَع ْتَعَمَتْجا ِوَل َةَّمُلا َّنَأ ْمَلْعاَو
  َكوُّرُضَي َْل ٍءْيَشِب َكوُّرُضَي ْنَأ ىَلَع ْاوُعَمَتْجا ِوَلَو َكَل ُللها ُهَ�َتَك ْدَق ٍءْيَشِب
 ُهاَوَر .»ُفُحُّصلا  ِتَّفَجَو ُملْقَلا  ِتَعِ�ُر ،َكْ�َلَع ُللها ُهَ�َتَك ْدَق ٍءْيَشِب لِإ
 .ُّيِذِمْرِّييتلا
Ибн Аббас (р.а.) былай дейді: «Бірде Алланың елшісінің 
(с.а.с.) артында келе жаттым. Сонда ол (с.а.с.) маған бұрылып 
былай  деді:  «Уа,  балақай!  Мен  саған  пайдалы  сөздер 
үйретейін. Алланы сақта, сонда Ол сені сақтайды. Алланы 
сақта, сонда Оны алдыңнан табасың. Егер бірдеңе сұрасаң 
Алладан сұра. Жәрдем тілесең, Алладан тіле. Егер саған 
бір пайда келтірмек болып бір қауым жиналса да Алланың 
саған  жазған  нәрсесін  ғана  келтіре  алатынын  жадыңда 
ұста және олар саған бір зиян келтірмек болып жиналса 
да  Алланың  саған  жазғанынан  басқа  ештеңе  жасай 
алмайтындықтарын  білгейсің.  Тағдыр  тақтасының 
қаламдары  әлдеқашан  көтерілген,  парақтары  да  кеуіп 
кеткен». Термези риуаят еткен.
 ُمُكَل ىَفَطْصا َهّللا َّنِإ َّيِنَب اَي ُبوُقْعَبيَو ِهيِنَب ُميِهاَرْببِإ اَهِب ىَّصَوَو﴿
 َرَضَح ْذِإ ءاَدَهُش ْمُتنُك ْمَأ * َنوُمِلْسُّم مُتنَأَو َّلَإ َّنُ�وُمَ� َلاَف َنيِّدلا
  َكَهبَلِإ ُدُبْعَبن ْاوُلاَق يِدْعَبب نِم َنوُدُبْعَب� اَم ِهيِنَبِل َلاَق ْذِإ ُتْوَمْلا َبوُقْعَبي
 ُهَل  ُنْحَنَو ًادِحاَو ًاهبَلِإ َقاَحْسِإَو َليِعاَمْسِإَو َميِهاَرْببِإ َكِئاَبآ َهبَلِإَو
﴾ َنوُمِلْسُم
«Ибраһим мен Жақып та осыны балаларына өсиет 
етті.  Жақып:  «Уа,  балаларым!  Алла  сендер  үшін  дінді 
таңдады.  Сондықтан  да  дүниеден  мұсылман  болмай 
өтпеңдер», – деді. Әлде сендер Жақыпқа өлім таяған сәтке 
куәгер болып па едіңдер? Сонда ол балаларына: «Менен 
кейін кімге құлшылық қыласыңдар?» - деді. Олар: «Біз 
сенің Құдайыңа және аталарың Ибраһим, Исмаил және 
Ысқақтардың Құдайына – бір Құдайға ғана табынамыз 
әрі біз соған ғана мойынсұнамыз», – десті» (Бақара, 132, 133).
Лұқманның ұлына өсиеті
  َكْرِّشلا َّنِإ ِهَّللاِب  ْكِرْشُ�  َل َّيَنُبب اَي ُهُظِعَي َوُهَو ِهِنْب ِل ُناَمْقُل َلاَق ْذِإَو﴿
 ﴾ٌميِظَع ٌمْلُظَل
«Сонда  Лұқман  өзінің  ұлына  уағыздап:  «О,  ұлым! 
Аллаға серік қоспа! Расында, серік қосу өте зор күнә», – 
деді» (Лұқман, 13).

148
149
 ْوَأ ٍةَرْخَص يِف نُكَتَبف  ٍلَدْرَخ ْنِّم ٍةَّبَح َلاَقْبثِم ُكَ� نِإ اَهَّبنِإ َّيَنُبب اَي ﴿
 * ٌريِبَخ ٌفيِطَل َهَّللا َّنِإ ُهَّللا اَهِب  ِتْأَي ِضْرَْلا يِف ْوَأ  ِتاَواَمَّسلا يِف
 اَم ىَلَع ْرِبْصاَو ِرَكنُمْلا ِنَع َهْناَو  ِفوُرْعَمْلاِب ْرُمْأَو َة َلاَّصلا ِمِقَأ َّيَنُبب اَي
  ِشْمَ�  َلَو ِساَّنلِل َكَّدَخ ْرِّعَصُ�  َلَو* ِروُمُْلا ِمْزَع ْنِم َكِلَذ َّنِإ َكَباَصَأ
 يِف ْدِصْقاَو * ٍروُخَف  ٍلاَتْخُم َّلُك ُّبِحُي  َل َهَّللا َّنِإ ًاحَرَم ِضْرَْلا يِف
﴾ِريِمَحْلا ُتْوَصَل  ِتاَوْصَْلا َرَكنَأ َّنِإ َكِ�ْوَص نِم ْضُضْغاَو َكِيْشَم
«О,  ұлым!  Қышаның  дәніндей  нәрсе  жартастың 
ішінде  болсын,  не  аспандарда  не  жерде  болсын,  Алла 
оны алып келеді. Шынында Алла өте жұмсақ әрі әрбір 
нәрседен  хабардар.  Уа,  ұлым!  Намаз  оқы,  жақсылыққа 
бұйырып,  жамандыққа  тыйым  сал!  Өзіңе  келген 
қиындыққа сабыр қыл. Шындығында солар – ең шешімді 
істер. Жүзіңді адамдардан бұрып, жер бетінде менменсіп 
жүрме.  Расында  Алла  тәкаппар-мақтаншақтарды 
ұнатпайды. Аяғыңды аңдап басып, дауысыңды бәсеңдет. 
Шындығында дауыстардың ең жаманы – есектің даусы». 
(Лұқман, 16-19).
Ата-ананың борышы 
 ُنوُرُقْلا ْتَلَخ ْدَقَو َجَرْخُأ ْنَأ يِنِناَدِعَ�َأ اَمُكَّل ٍّفُأ ِهْيَدِلاَوِل َلاَق يِذَّلاَو﴿
 اَم ُلوُقَبيَبف ٌّقَح ِهَّللا َدْعَو َّنِإ ْنِمآ َكَلْبيَو َهَّللا ِناَثيِغَتْسَي اَمُهَو يِلْبَبق نِم
﴾َنيِلَّوَْلا ُريِطاَسَأ  َّلِإ اَذَه
«Ал, біреу ата-анасына: «Тфу сендерге! Сендер мені 
қабірімнен  шығарылатыным  туралы  қорқытасыңдар 
ма?  Менен  бұрын  қаншама  замандар  өтті»,  –  дейді. 
Сонда ол екеуі (ата-анасы) Алладан көмек сұрап: «Саған 
бәле  келсін!  Иман  келтір!  Шынында  Алланың  уәдесі 
хақ!» – деседі. Ал, ол: «Бұл бар болғаны бұрынғылардың 
ертегісі», – дейді» (Ахқаф, 17).
Пайғамбарымыз  (с.а.с.)  бір  хадисінде  былай  дейді: 
«Балалардың әке-шешесіндегі ақысы үшеу:
1.Туылғаннан кейін жақсы есім беру.
2.Балиғат жасына келгенде Алланың кітабын үйрету.
3.Үйлену шағына жеткеннен кейін үйлендіру».
Омардың  (р.а.)  халифалығы  кезінде  бір  адам  оған 
баласын  ертіп  келіп:  «Ей,  мұсылмандардың  әміршісі. 
Мына  бала  –  менің  ұлым.  Ол  маған  қарсы  шығып,  маған 
жапа  шектіреді»,  –  деп  шағымданады.  Омар  балаға  қарап: 
«Құдайдан  қорықпайсың  ба?  Баланың  әке-шешеге  қарсы 
шыққанын қайдан көрдің? Ата-ананың мынандай, мынандай 
ақысын  білмейсің  бе?»  –  деп  ұрсады.  Сонда  бала  еш 
қаймықпастан:  «Мырзам,  бұл  айтқандарыңыз  әке-шешенің 
ақысы. Ал, баланың ақысы жоқ па?» - деп сұрайды. Омар: 
«Ия, ата-анада баланың да ақысы бар. Үйленерінде тәрбиелі 
қыз таңдап үйленуі керек. Тәрбиесіз қызға үйленсе болашақта 
туылатын балаға қиянат жасаған болады. Баласы туылғанда 
оған жақсы ат қоюы керек. Өскеннен кейін Алланың кітабы 
Құранды үйретуі керек», – деп санап береді. Мұны естіген 
бала:  «Уа,  мұсылмандардың  әміршісі!  Әкем  жоғарыдағы 
айтқандарыңыздың  ешбірін  орындаған  жоқ.  Анамды  құл 
базарынан  сатып  алған.  Оның  өткен  өмірі  белгісіз.  Маған 
жақсы ат емес, қара қоңыз деген мағына білдіретін «Жуал» 
деген ат қойған. Құраннан бір әріп те үйретпеді», – деп зарлап 

150
151
қоя  бергенде  Омар  баланың  әкесіне  бұрылып:  «Балаңның 
қиянат жасағанын айтып шағымданасың. Негізінде сен оған 
қиянат  жасағансың.  Бұл  қателік  алдымен  өзіңнен  кеткен. 
Енді амал жоқ. Бар, жолыңды тап», – деп шығарып салады.  
Сондықтан да әке болатын кісі әу бастан балаға жақсы ана 
таңдауы, кейін жақсы ат беруі, жақсы тәрбиелеуі, одан кейін 
үйлендіруі беруі керек. 
 ُثلَث« :َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها ُلوُسَر َلاَق َلاَق َةَرْييَرُه بَأ ْنَع
 ُةَوْعَدَو ِرِ�اَسُلما ُةَوْعَدَو ِموُلْظَلما ُةَوْعَد َّنِه�ِ� َّكَش ل ٌتاَباَجَتْسُم ٍتاَوَعَد
.ُّيِذِمْرِّييتلا ُهاَوَر .»ِهِدَلَو ىَلَع ِدِلاَولا
Әбу Һурайраның (р.а.) риуаят етуінше Алланың елшісі 
(с.а.с.) былай деген: «Үш түрлі дұға сөзсіз қабыл болады: 
жәбір  көрушінің  дұғасы,  жолаушының  дұғасы  және 
ата-ананың баласына жасаған жақсы дұғасы». (Термези  
риуаят еткен).
Баланың борышы
Ислам  ғалымдары  аят  пен  хадистердегі  ата-анаға 
байланысты  айтылған  насихаттардан  олардың  ақылары  он 
екендігін бекіткен. Әбу Ләйс Самарқанди ата-ананың ақысын 
былайша тізбектейді:
1. Ішіп-жемге мұқтаж болған кезде баласы асырайды.
2. Киім-кешекке мұқтаж болса қалтасына сәйкес киіндіреді. 
Олардың  осы  қажеттіліктерін  өтерде  жылы  жүзбен,  жылы 
сөзбен мәміле жасайды. 
3.  Жәрдемге  мұқтаж  болған  кездерінде  жәрдем  ету  үшін 
жүгіреді. 
4. Ата-анасы шақырса парыз намазынан басқа шұғылданып 
жатқан  істерін  тастап  қастарына  барады.  Тапсырған 
нәрселерін ықыласпен орындайды. 
5.  Алланың  бұйрықтарына  қайшы  келмейтін  әмірлеріне 
бойсұнады. 
6.Ата-анасымен тілдескенде даусын көтермей, бәсең, жылы 
сөйлеседі.
7.Ата-анасын есімімен атамайды.
8.Бірге  жолда  жүріп  келе  жатқанда  алдын  орағытпай,  бір 
қадам артта жүреді.
9.Өзі жақсы көрген нәрселерді ата-анасына да болсын дейді. 
Өзінен оларды артық көреді.
10.Оларға Алладан рахым мен жарылқау тілейді.
 يِف ُهُلاَصِفَو ٍنْهَو ىَلَع ًانْهَو ُهُّمُأ ُهْتَلَمَح ِهْيَدِلاَوِب َناَسنِْلإا اَنْبيَّصَوَو﴿
 
﴾ُريِصَمْلا َّيَلِإ َكْيَدِلاَوِلَو يِل ْرُكْشا ِنَأ ِنْيَماَع
«Біз  адам  баласына  ата-анасына  ізгілік  қылуды 
өсиет  еттік.  Оны  анасы  әлсіздік  үстіне  әлсіздене  жүріп 
көтереді де, оны екі жылда емшектен шығарады. Маған 
және ата-анаңа шүкірлік қыл! Шындығында, қайтатың 
жағың – Мен жақ» (Лұқман, 14).
  َكَدنِع َّنَغُلْببَبي اَّمِإ ًاناَسْحِإ ِنْيَدِلاَوْلاِبَو ُهاَّيِإ َّلِإ ْاوُدُبْعَب� َّلَأ َكُّبَر ىَضَقَو﴿
 لُقَو اَمُهْرَهْبنَب� َلَو ٍّفُأ اَمُهَّل لُقَب� َلاَف اَمُهَلاِك ْوَأ اَمُهُدَحَأ َرَببِكْلا

152
153
 ِّبَّر لُقَو ِةَمْحَّرلا َنِم ِّلُّذلا َحاَنَج اَمُهَل ْضِفْخاَو * ًاميِرَك ًلْوَبق اَمُهَّل
﴾ًاريِغَص يِناَيَّببَر اَمَك اَمُهْمَحْرا
«Раббың Өзінен басқаға құлшылық қылмауларыңа 
және  ата-анаға  ізгілік  қылуларыңа  бұйырды.  Егер 
олардың біреуі не екеуі де қартайса, ол екеуіне «туф» деп 
те  айтпа,  оларға  дауыс  та  көтерме,  оларға  тек  жақсы 
сөз  сөйле.  *  Оларға  мейірімділік  пен  кішіпейілділіктің 
қанатын  жайып:  «Раббым!  Олардың  кішкентайымда 
мені  тәрбиелегені  секілді  оларға  рахым  ет»  деп  айт» 
(Исра, 23, 24).
Сол сияқты Пайғамбардың (с.а.с.) сахабалардан кейінгі 
толқын  –  тәбиғиндердің,  яғни  олардың  ізбасарларының 
ең  абзалы  Уәйіс  туралы  хадисі  де  дәлел.  Анасына  жасаған 
құрметінің  арқасында  ол  дұғасы  қабыл  болатын  пендеге 
айналған.
 َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها َلوُسَر ُتْعَِس َلاَق  ِباَّطَلا ِنْب َرَمُع ْنَع
 ٍداَرُم ْنِم ِنَمَ�لا ِلْهَأ ِداَدْمَأ َعَم ٍرِماَع ِنْب ٌسْيَوُأ ْمُكْ�َلَع تْأَي« :ُلوُقَيي
 اَِب َوُه ٌةَدِلاَو ُهَل ،ٍمَهْرِد َعِضْوَم لِإ ُهْنِم َأِّيرُي�َي� ٌصْرُيب ِهِب َناَك ،ٍنَرَيق ْنِم َُّث
 .»ْلَعْي�اَ� َكَل َرِفْغَيتْسَي ْنَأ َتْعَطَتْسا ِنِإَ� ،ُهَّرَيبََل ِللها ىَلَع َمَسْقَأ ْوَل ،ٌّرَيب
.ملسم هاور
Омар (р.а.) Пайғамбардың (с.а.с.): «Сендерге Йеменнен 
келетін  көмекші  әскерлермен  бірге  Қаран  тайпасының 
Мурад  аталығынан  Уәйіс  ибн  Амир  келеді.  Оның  алапес 
ауруы болған, кейін денесінің дирхем мөлшеріндей жерінен 
өзге  жері  түгел  жазылған.  Оның  қатты  құрметтейтін 
анасы бар. Ол Аллаға ант ішсе, Алла оның дұғасын қабыл 
етеді.  Егер  одан  өзің  үшін  Алладан  жарылқау  тілеуін 
сұрағың келсе, сұра», – дегенін естігендігін айтқан. (Мүслім 
риуаят еткен).
Жетімді жебеу – мұсылмандықтың белгісі
 ِم�ِتَ�لا ُلِ�اَك« :َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها ُلوُسَر َلاَق َلاَق َةَرْييَرُه بَأ ْنَع
  .»ىَطْسُولاَو ِةَباَّ�َّسلاِب ٌكِلاَم َراَشَأَو ِةَّنَلجا ف ِْينَي�اَهَك َوُهَو اَنَأ ِهِْيَغِل ْوَأ ُهَل
.ٌمِلْسُم ُهاَوَر
Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен риуаятта Алланың елшісі 
(с.а.с.):  «Өзінің  немесе  басқаның  жетіміне  қараушы  мен 
екеуміз жәннатта мынадай боламыз», – деп сұқ саусағы 
мен ортаңғы саусағын көрсеткен. Хадисті риуаят етуші Мәлік 
те солай көрсеткен. (Мүслім риуаяты).
 َعْ�َّسلا اوُ�ِنَتْجِا« :َلاَق َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِّيِبَّنلا ِنَع َةَرْييَرُه بَأ ْنَع
 ِللهاِب  ُكْرِّيشلا« :َلاَق ،»؟َّنُه اَمَو ،ِللها َلوُسَر اَي« :اوُلاَق ،» ِتاَقِبوُلما
  ِلاَم ُلْكَأَو اَبِّيرلا ُلْكَأَو ِّيقَلاِب لِإ ُللها َمَّرَح تَّلا ِسْفَّينلا ُلْتَيقَو ُرْحِّيسلاَو
» ِت َلِ�اَغلا  ِتاَنِمْؤُلما ِتاَنَصْحُلما ُفْذَقَو ِفْحَّزلا َمْوَيي لَوَّيتلاَو ِم�ِتَ�لا
Сахих  кітаптарындағы  басқа  бір  хадисте  Пайғамбар 

154
155
(с.а.с.):  «Жеті  күйзелтушіден  сақтаныңдар»,  –  деген. 
Сонда:  «Олар  не?»  –  деп  сұрағанда,  ол  (с.а.с.):  «Аллаға 
серік  қосу,  сиқыр,  Алла  өлтіруін  тыйым  салған  жанды 
нақақтан өлтіру, жетімнің малын жеу, өсімқорлық, қан 
майданда артқа қашу, ештеңеден қаперсіз, бейкүнә мүмін 
әйелдерге жала жабу», – деген.
 نِإ َّمُهَّللا« :َمَّلَسَو ِهْ�َلَع ُللها ىَّلَص ِللها ُلوُسَر َلاَق َلاَق َةَرْييَرُه بَأ ْنَع
.هَجاَم ُنْبا ُهاَوَر »ِةَأْرَلماَو ِم�ِتَ�لا :ِْينَف�ِعَّضلا َّقَح ُجَرْحَأ
Әбу Һурайрадан (р.а.) жеткен риуаятта Алланың елшісі 
(с.а.с.): «Уа, Алла! Мен екі әлжуаздың – жетім мен әйелдің 
хұқығы үшін мазасызданамын», – деп дұға қылған.  (Ибн 
Мәже риуаяты).
Мал-жанның көптігімен менменсу – күнә
Құран Кәрімде екіжүзді мұнафықтар туралы былай 
айтылған:
 يِف اَهِب مُهَببِّذَعُبيِل ُهّللا ُديِرُي اَمَّنِإ ْمُهُدَلْوَأ َلَو ْمُهُلاَوْمَأ َكْبِجْعُب� َلاَف﴿
﴾َنوُرِفاَك ْمُهَو ْمُهُسُفنَأ َقَهْزَب�َو اَيْبنُّدلا ِةاَيَحْلا
«Сені  олардың  мал-мүліктері  де,  балалары  да 
(көптігімен) таңдандырмасын. Шындығында сол арқылы 
Алла оларды дүние тіршілігінде азаптауды, оларға кәпір 
қалпында көз жұмуларын қалайды» (Тәубе, 55).
 ًائْيَش ِهّللا َنِّم مُهُدَلْوَأ َلَو ْمُهُلاَوْمَأ ْمُهْبنَع َيِنْغُب� نَل ْاوُرَفَك َنيِذَّلا َّنِإ﴿
﴾ِراَّنلا ُدوُقَو ْمُه َكِئبَلوُأَو
«Расында  кәпірлерге  Алланың  алдында  мал-
мүліктері  де,  балалары  да  еш  пайда  бермейді,  олар  – 
тозақтың отыны» (Әли Имран, 10).
 ﴾ٍميِلَس  ٍبْلَقِب َهَّللا ىَ�َأ ْنَم  َّلِإ * َنوُنَبب  َلَو ٌلاَم ُعَفنَي  َل َمْوَبي ﴿

жүктеу/скачать 1,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: