Жас ғалымдардың VII халықаралық Ғылыми конференциясының материалдары 25-26 сәуір 2011 жыл

 
45 
же  общества.  Животные,  имеют  такое  же  право  на  жизнь, здравоохранение,  гуманность  по 
отношению к ним. 
Для  решения  этих  проблем  необходимо  поставить  перед  обществом    следующие 
задачи: 
1.
 
Раскрыть проблему качественного ветеринарного обслуживания; 
2.
 
Усовершенствовать базу подготовки ветеринаров-специалистов; 
3.
 
Провести  анализ  рынка.  Начать  реализацию  специализированного  ветеринарного 
оборудования и  медико-фармацевтической продукции; 
4.
 
Привить обществу гуманное отношение к бездомным животным; 
5.
 
Образование населения по данным вопросам; 
6.
 
Найти пути гуманного решения проблемы бездомных животных; 
7.
 
Решить проблему загрязнения окружающей среды трупами бездомных животных. 
В  Казахстане  разработана  законодательная  база:  «Закон  о  ветеринарии»,  «  Закон  о 
содержании  животных»,  «Об  организации  работы  органов  внутренних  дел  по  линии 
природоохранной и ветеринарной полиции».  
Однако,    в  письме  Министерства  сельского  хозяйства  –  ответ  на  петицию  «Об 
уничтожении 
беспризорных 
животных», 
признается 
бессилие 
казахстанского 
законодательства  в  вопросах  защиты  бездомных  животных  и  содержится  приглашение  к 
неправительственным организациям (НПО) создать и направить собственный проект «Закона 
о защите животных от жестокого обращения». 
Законодательные  акты,  подобные  «Закону  о  защите  животных  от  жестокого 
обращения», давно приняты практически во всех странах мира, и необходимость таких норм 
в  современном  обществе  бесспорна.  Как  правило,  эти  законы  затрагивают  все  сферы 
взаимодействия  людей  и  животных,  и  направлены,  прежде  всего,  на  недопущение 
проявлений  насилия  и  агрессии  по  отношению  к  другим  живым  существам.  Отсутствие 
подобных законов в нашей стране вызывает тревогу и глубокую обеспокоенность, поскольку 
это  имеет  самое  прямое  отношение  к  нравственной  и  морально-этической  стороне  нашей 
жизни.  
По  вопросам  ветеринарного  обслуживания  и  проблемам  бездомных  животных,  в 
ветеринарных  клиниках  и  зоомагазинах  нами  был  проведен  социальный  опрос.  Было 
опрошено  328  человек  -  клиенты  ветеринарных  клиник,  ветеринары,  продавцы  в 
зоомагазинах  и  покупатели  их  продукции,  из  которых  73,2%  пользуется  услугами 
ветеринарных клиник. На вопрос «Довольны ли Вы ветеринарным обслуживанием?» больше 
половины  (63,2%)  ответили,  нет  (Рис.1).  Причины  некачественного  ветеринарного 
обслуживания представлены в рисунке 2. 
 
Проблемы качества ветеринарных услуг города 
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
Ряд1
36,80%
63,20%
Довольны качеством 
ветеринарного 
Не довольны качеством 
ветеринарного 
 
Рисунок 1. 

 
46 
 
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
Ряд1
11,58%
38,75%
9,75%
14,63%
14,93%
10,36%
Несоответствующ
ие санитарные 
условия
Неоказание 
квалифицированно
й помощи
Нехватка 
медикоөфармацев
тической 
Отсутствие 
специализированн
ого оборудования
Некомпетентность 
ветеринаров
В другом
 
Рисунок 2. 
 
Исходя  из  полученных  результатов,  нами  было  предложено  создание  «Единого 
республиканского ветеринарного комплекса». 
На эту идею положительно отозвалось 45,73% опрошенных. 
«Единый республиканский ветеринарный комплекс» будет охватывать 3 направления: 
1.
 
Ветеринарный  центр  (ветеринарная  клиника  и  медико-диагностическая 
лаборатория) - 36,67% опрошенных поддержали данное предложение; 
2.
 
Ветеринарная аптека  - 76,04% были "ЗА"; 
3.
 
Приют для животных - 78,04% отозвались положительно.  
Таким образом, создание приюта для животных, позволит: 

 
Контролировать численность беспризорных животных; 

 
Формировать нравственное поведение детей и подростков. 
Также среди учеников 4-5 классов, был проведен социальный опрос, где участвовали  
110  учащихся.  Из  них  43,63%  хотели  бы  помочь  бездомным  животным.  Дети  часто 
становятся  свидетелями  жестокого  обращения  с  животными,  35,45%  опрошенных  стали 
свидетелями  жестокого  обращения.  Это  накладывает  отпечаток  на  детскую  психику  [6].  В 
Казахстанский  общественный  фонд  защиты  животных  "KARE-Забота"  (KARE)  регулярно 
поступают извещения об отстреле собак на территории школы [7].  
Проведенное  анкетирование  показало,  что  51%  школьников  хотели  бы  стать 
волонтерами и работать с животными в приюте (Рис.3) . 
 
 
 
 
 
 

 
47 
Прелагаемые услуги волонтеров-школьников. 
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
50,00%
Ряд1
41,02%
49,70%
44,08%
41,22%
Будут помогать 
беспризорным 
животным попасть 
Хотели бы 
ухаживать за 
животными 
Хотели бы помочь 
в поиске новых 
хозяев для 
Участие в 
образовательных 
треннингах
 
Рисунок 3. 
 
Работа  детей  и  подростков  в  приюте  позволит  привить  современной  молодежи 
чувства ответственности, заботы, справедливости и гуманности. 
Сегодня  Казахстан  стоит  на  рубеже  нового  этапа  социально-экономической 
модернизации  и  политической  демократизации.  Фундаментом  процветающего,  динамично 
развивающегося общества может быть только современная, конкурентоспособная и открытая 
рыночная  экономика,  не  ограниченная  рамками  только  сырьевого  сектора.  Президент  Н.А. 
Назарбаев в своем ежегодном послании народу говорит о стратегии вхождения Казахстана в 
число  50  наиболее  конкурентоспособных  стран  мира,  о  вступлении  в  ВТО  «Укрепление 
конкурентных  позиций  Казахстана  в  глобальной  экономике  во  многом  будет  определяться 
его  вступлением  во  Всемирную  торговую  организацию.  Эту  задачу  мы  последовательно 
решаем  уже  несколько  лет  и  близки  к  завершению.  Для  учета  национальных  интересов 
Казахстана  необходимо  привести  законодательство  Казахстана  в  соответствие  с  нормами 
обязательных  соглашений  ВТО»  [8].  Это  возможно  только  странам  с  высоко  развитой 
экономикой,  а  развитие  экономики  напрямую  зависит  от  развития  малого  и  среднего 
бизнеса.  
Развития  и  поддержка  малого  и  среднего  бизнеса  во  всем  мире  считается  залогом 
стабильной  экономики.  Малое  предпринимательство  является  активным  фактором 
конкурентного  рынка.  Основной  принцип  предпринимательства  –  найти  потребность  и 
удовлетворить ее. 
 
Создание «Единого республиканского ветеринарного комплекса» позволит: 
Поддерживать сферу малого бизнеса, это предполагает: 
а. Вхождение Казахстана в ВТО; 
б. Снижение  уровня безработицы; 
в. Возможность вовлечения иностранных инвесторов  
Расширить спектр ветеринарного обслуживания; 
Найти гуманное решение проблемы беспризорных животных. 
Надо отметить, что вхождение Казахстана в ВТО предполагает внесений изменения в 
законодательство,  а  именно  разработку  «Закона  о  защите  животных  от  жестокого 
обращения».  

 
48 
Литература 
1.
 
Харчук Ю.И. /Анималотерапия. Домашние животные и наше здоровье. 2007. - С. 
15-21. 
2.
 
Ермашев Т.А. / Про отлов собак закон не писан, «Обозрение Недели», 2010 – С.3. 
3.
 
Мухина В.С. / Возрастная психология. 2009. С. 52-59. 
4.
 
Уголовный кодекс Республики Казахстан, 2001. Статья 276 «Жестокое обращение 
с животными» - С. 82. 
5.
 
Муратбаева  Б.А.  /Проблема  бездомных  животных.  Информационная  система 
«Параграф» , 2009 – www.prg.kz. 
6.
 
Мухина В.С. / Возрастная психология. 2009. С. 50-51. 
7.
 
Казахстанский  общественный  фонд  защиты  животных  "KARE-Забота"  (KARE) 
www.kare.kz . 
8.
 
Назарбаев Н.А. /Послание народу Казахстана. Астана, 2010. - с. 27. 
 
 
КІНДІК ҚАНЫНАН БӚЛІП АЛЫНҒАН ТІН ЖАСУШАЛАРЫН КРИОСАҚТАУ 
ЖӘНЕ ТІРШІЛІККЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІНІҢ 
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДАМУЫ 
 
Қоқаби К.С. 
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҦУ магистранты , Астана қ. 
Ғылыми жетекші – м.ғ.д., профессор Укбаева Тамара Данагуловна  
 
Қазақстанда  «криобанк»,  «кіндік  қанынан  тін  жасушаларын  бӛліп  алу»  терминдері 
соңғы 3 жыл аясында тоқтаусыз айтылып, елімізде зерттеу жҧмыстары жҥргізіліп келуде. Ал, 
АҚШ-та  кіндік  қанынан  бӛліп  алған  тін  жасушаларын  сақтайтын  бірінші  криобанк  ―Cryo-
Cell‖  1992  жылы  ашылды.  Қазақстанда  алғаш  рет    ҚР  ДСМ  Трансфузиология  ғылыми 
ӛндірістік орталығындағы «Ӛзек жасушалар банкі» бӛлімінің зертханасында кіндік қанынан 
тін  жасушаларын  бӛліп  алу  әдісі  және  олардың  тіршілікке  қабілеттілігін  сақтай  отырып 
ДМСО криопротекторы кӛмегімен криосақтаудың әдісі жетілдірілді.   
Тін жасушалары (орысша – стволовые клетки, ағыл. – stem cells) – ағзаның бастапқы 
біріншілік  негізі,  ӛздігінен  кӛбейіп,  жаңара  алатын  жасушалар.  Тін  жасушалары  кез-келген 
жасуша ортасына тез бейімделіп, мамандана алады. Жаңадан пайда болған жасушалар жаңа 
ортаға тән қасиеттерге ие болады, ал тін жасушалары ӛздерінің бастапқы бағаналы қасиетін 
сақтап қалады.   
Ересек  адамда  тін  жасушаларының  басым  бӛлігі  сҥйек  кемігінде  болады.  Аздаған 
бӛлігі  барлық  ағзалар  мен  ҧлпаларда  болады.  Сондай-ақ  трансплантациялауға  қажетті 
гемопоэтикалық тін жасушаларының (ГТЖ) бастапқы кӛзі – сҥйек кемігі болғанымен, қазіргі 
кездері  мобилденген  перифериялық  қаны  мен  адамның  кіндік  қанынан  тін  жасушаларын 
бӛліп алу салалары дамып, кӛптеп қолдануда.  
Соңғы  кездері  тін  жасушалары  арасынан  кіндік  қанынан  бӛлініп  алынған 
гемопоэтикалық  тін  жасушалар  мен  олардан  дайындалған  препараттарды  қолдану  аясы 
клиникада    балалар  педиатриясында  кеңінен  тарауда.  Кейбір  ғылыми  әдебиеттерде  кіндік 
қанын сонымен қатар плацента тамырларында және бала туылғаннан кейін анадан плацента 
бӛлінгеннен кейінгі кіндігінде  қалатын қанды  планцетарлы қан деп те атайды. Планцетарлы 
деп атауының басты себебі кіндік қанының шамамен 97%-ын плацента тамырларынан және 
3%-ын  бала  кіндігінен  алады.  Кіндік  қанында  айтарлықтай  ҥлкен  кӛлемде  биологиялық 
қасиеті  жоғары  гемопоэтикалық  тін  жасушалары  қалады,  кезінде  осы  қанды  биоқалдық 
ретінде тастайтын қазіргі  кҥндері  маңызын анықтағаннан кейін мҥмкіндігінше тҥгел дерлік 
қажетті  жасушаларды  бӛліп  алып,  кӛптеген  генетикалық,  онкологиялық,  аутоиммундық, 
гемотологиялық  және туқым қуалайтын ауруларды емдеуде транплантациялауға қолданады 
[1]. 

 
49 
 Гемотологиялық  аурулар  қатарына:  созылмалы  және  ӛткір  ақ  қан  аурулардың 
тҥрлері,  идиопатиялық  миелофиброз,  нағыз  полицитемия,  эссенциалді  тромбоцитемия, 
лимфопролиферативті  қызметтің  бҧзылуы,  лимфома,  рефрактерлі  және  апластикалық  қан 
аздық,  ӛткір  миелофиброз,    Фаркони  қан  аздығы,  пароксизмалдық  тҥнгі  гемоглобинурия, 
ауыр  бета-талассемия,  жасушалық  –  серповидті  қан  аздық,  миеломаның  кӛптеген  тҥрлері, 
макроглобулинемия, вальденстрема, миелодисплазия ауруларын жатқызуға болады. 
Онкологиялық  аурулар:  сҥт  бездерінің  ісігі,  Юинг  дәнекер  ҧлпасының  қатерлі  ісігі, 
бас  миының  ісігі,  нейробластома,  бҥйрек  ісігі  (Вильмса  ісігі,  гипернефрома),  аталық  ҧрық 
бездерінің  ісігі,  аналық  бездерінің  ісігі,  рабдомиосаркома,  ӛкпе  ҧсақ  жасушаларының  ісігі, 
тимома (айыршық безінің карциномасы). 
Аутоиммундық  аурулар:  жҥйелі  склеродермия,  буын  ревматизмі,  жҥйелі  қызыл  жек 
туберкулезі  (волчанка),  жҥйке  жҥйесінің  аурулары,  мидағы  қан  айналымының  кенеттен 
бҧзылуы, ҧлпалардың беріштенуі (склероз), жҧлынның жарақаттануы, жасӛспірімдік жҧлын-
ми жансыздығы, Паркинсон ауруы, Альцгеймер ауруы. 
 Басқа  да  аурулар:  тума  иммуножетіспеушілік,  тҧқым  қуалайтын  зат  алмасудың 
бҧзылуы,  қан  диабеті,  жҥрек-тамыр  жҥйесінің  аурулары,  бауыр  циррозы,  буындық 
дистрофия, амилоидоз, гистицитоз, АҚТЖ. 
Әсіресе  соңғы  15  жыл  аясында  дҥниежҥзінде    кіндік  қанын  ГТЖ  кӛзі  ретінде 
трансплантациялау  ҥшін  жас  ӛспірім  балалар  арасында  қолдану  саны  кӛбеюде.  Жылына 
Қазақстанда  жасӛспірім  балалар  арасында  онкологиялық  аурулармен  120-130-дан  астам 
науқастар  тіркелуде.  Жылына  науқастардың  жалпы  санынан  10-15%-дан  астамы 
(қазақстандық 80 астам бала) жедел тҥрде трансплантацияны қажет етеді. Шет елде емделу 
орта есеппен 150-250 мың евро тҧрады. Ал қазақстандық жанҧялардың барлығында осындай 
қаражат бірден табыла қоймас. Әсіресе ісік аурулар ішіндегі  бірінші  орында қан тҥзу және 
лимфоидты ҧлпалардағы ісік ауруы байқалады. ГТЖ-ларын трансплантациялау қазіргі кезде 
толық  жан-жақты  зерттелініп,  емінің  оң  нәтиже  беретіндігі  жайлы  дәлелденген  әдіс.  2005 
жылғы мәліметтерге сҥйенсек бҥкіл дҥние жҥзі бойынша кіндік қанынан бӛлініп алынған тін 
жасушаларын  трансплантациялау  жҧмыстарының  саны  5000  астам,  сонымен  қатар  21 
мемлекеттегі  35  криобанкте  175000  ҥлгі  дайындалынып  сақталынған  [2].  Ал  2010  жылғы 
санақ  бойынша  8000-нан  астам  кіндік  қанынан  бӛлініп  алынған  тін  жасушаларын 
трансплантациялады және 47 ірі банктерде 260000 астам  ҥлгілер сақталынған.   
Кіндік қанынан бӛлініп алынған тін жасушаларының артықшылығы тӛмендегідей: 

 
бӛліп  алу  ҥрдісі  тез,  оңай,  әрі  анаға  да,  балаға  да  қауіпсіз,  ешқандай 
ауыртпашылық  әкелмейді; 

 
адам  тіршілік  ету  барысында  әртҥрлі  физикалық,  химиялық  және  экологиялық 
факторлардың әсеріне ҧшырап, ағзадағы жасушалар қартайған сайын бастапқы биологиялық 
қасиеті жоғалып, бӛліну қасиеті тӛмендей бастайды, ал кіндік қанынан бӛлініп алынған тін 
жасушалары  даму  сатысының  бастапқы  уақытында  алынғандықтан  жас,  жасушалардың 
бӛліну қасиеті жоғары, әрі мамандануға бейім келеді; 

 
толық  тестілеуден  ӛткізілген  және  HLA  антигендері  бойынша  типтелген 
қолданысқа  дайын  туыс  емес  аллогенді  ҥлгілерді  және  туыстық,  аутологиялық  ҥлгілерді 
бӛліп алуға және оларды ҧзақ уақыт бойы сақтауға мҥмкіндік береді; 

 
трансплантат қожайынға қарсы реакциясының қатты және созылмалы тҥрлерінің 
даму жиілігін азайтады; 

 
сҥйек  кемігімен  салыстырғанда  иммунореактивтігі  тӛмен  болғандықтан,  HLA 
антигендерінің  кейбір  локустары  бойынша  толық  сәйкестік  болмаса  да  трансплантациялау 
мҥмкіндігі; 

 
трансплантаттың вирустық контаминациясының тӛмендігі; 

 
аз  кездесетін  этникалық  ӛкілдер  мен  аралас  некедегі  балалардан  ҥлгілер  алудың 
мҥмкіндігі; 

 
50 

 
жылына  әлемде  7%  донорлар  қажет  уақытында  донор  болудан  бас  тартады, 
осындай жағдайдың болмауына кіндік қанынан бӛлініп алынған тін жасушалары орналасқан 
банктер кепіл бола алады; 

 
сҥйек  кемігін  трансплантациялау  ҥрдісі  қиың,  яғни  HLA  антигендері  бойынша 
сәйкес  донорды  табу  уақыты  6  айдан  1  жылға  дейін  созылуы  мҥмкін  және  қымбат  екені 
бәрімізге  мәлім,  егер  кіндік  қаннан  бӛлініп  алынған  тін  жасушалары  банкте  сақталынып 
тҧратын болса, ол әрдайым қол астыңда болады. Сонымен қатар тін жасушаларын бӛліп алу 
ҥрдістері салыстырмалы тҥрде қымбат емес. 
Кіндік  қанынан  бӛлініп  алынған  тін  жасушаларын  гемопоэтикалық  жасушалар  кӛзі 
ретінде  қолдану  саны  кӛбейе  бастағаннан  планцетарлы  қаннан  бӛлініп  алынған  тін 
жасушаларын ҧзақ уақыт бойы биологиялық қасиетін жоғалтпастан, тіршілікке қабілеттілігін 
сақтайтындай етіп -196
0
С температурада сҧйық азотта қатырылған кҥйде сақтайтын банктер 
ашылуына бастама болды.  
Алайда кіндік қанының мӛлшері шамамен 40-140 мл шамасында (орташа есеппен 100 
мл),  сол  себепті  бір  ҥлгіден  тін  жасушаларын  максималды  тҥрде  бӛліп  алу  басты  мақсат 
болып табылады. Сепарация кезінде жасушалар ӛздерінің қасиетін сақтайтындай етіп бӛліп 
алу,  криопротекторды  қосу  тәртібі  мен  криосақтау  әдісінің  дҧрыс  ӛтуін  бақылау    әдістері 
тікелей ӛнімдің нәтижелі, әрі сапалы шығуына қатысты.  Сондай-ақ басты сипаттама кіндік 
қанынан  бӛлініп  алынған  тін  жасушаларының  саны  мен  сапасы  ғана  емес,  олардың 
тіршілікке қабілеттілігін есептеу.  
Материалдар мен әдістер. 
Тәжірибеде  табиғи  жолмен  немесе  кесеревамен  босанған  әйелдерден  баланың  кіндік 
қанын  алуға  тууға  дейін  немесе  жасушаларды  бӛліп  алу  ҥрдістерін  бастауға  24  сағат 
қалғанда  ақпараттық келісім алынған адамдардың кіндік қаны қолданылды.  
Кіндік  қанын  әдетте  арнайы  оқытылған  акушер-гинеколог  маманы  қҧрамында 
антикоагулянты 
бар 
шайқап 
отыратын 
аппараттың 
ҥстінде 
орнастырылған 
залалсыздандырылған  гемаконға  жинайды.  Егер  плацента  ана  қҧрсағынан  бӛлініп  кеткен 
уақытта  (ex  utero)  қанды  гемаконға  жинайтын  болса,  арнайы  туу  бӛлмесінен  тыс  жерде 
орындайды.  Сонымен  қатар  қанды  қҧрсақтан  плацента  бӛлінбей  турған  уақытта  (in  utero) 
орындауға да болады.  Бҧл әдіс кезінде кіндік қан қҧрамында лейкоциттер саны айтарлықтай 
жоғары  және  бактериалдық  контаминация  кӛрсеткіші  тӛмен  болады.  Гемаконға  қанды 
жинамай тҧрып кіндікті йод ерітіндісімен немесе этил спиртімен залалсыздандырып алады.  
Кіндік  қанын  жинау  барысында  қысқыштарды  кіндікке  орналастыру  уақытының 
маңызы, жинап алу мӛлшеріне әсер ететіндігін F.Bertolini әріптестерімен 1995 жылы жасаған 
зерттеу жҧмыстарында айтып кеткен болатын [3].  
Кіндік  қанын  зертханаға  бӛлме  температурасы  жағдайында  транспорттық  арнайы 
контейнерге салып 24 сағат ішінде жеткізу қажет. Тәжірибеге кіндік қаны мӛлшері 100 мл-
ден аз болған жағдайда, тін жасушаларын бӛліп алу ҥрдісі жҥргізілген жоқ.  
Кіндік қанынан плазма мен қызыл қан тҥйіршіктері  эритроциттер мен тромбоциттер 
фракциясын  бӛліп  тастап,  таза  мононукларлы  лейкоциттер  суспензиясын  алу  мақсатында 
(орташа  есеппен  20  мл)  автоматтандырылған  жасушалық  сепаратор  Sepax  System  (Biosafe, 
Switzerland)  қолданылды.  Эритроциттерді  бӛліп  тастау  тек  сақтауға  ыңғайлы  мӛлшерді  алу 
мақсатында ғана емес сонымен қатар эрироцит бойынша беттік антигендердің реципиентке 
қарсы  реакция  дамуын  азайтады.  Сондай-ақ  эрироциттер  криосақтау  уақытында  және  оны 
еріту барысында қызыл қан тҥйіршіктер лизисінің ҧлғаюына алып келеді, нәтижесінде лизис 
реципиентке  уытты  болуы  мҥмкін.  Сол  себепті  ҧзақ  уақыт  сақтау  мақсатында  тек  ядролы 
жасушаларды  ғана  сақтайды  [4].  Querol  S.  және  оның  әріптестері  ӛздерінің  зерттеу 
жҧмыстарында кіндік қанының екі тҥрін алды: гемотокриті бойынша 45%-дан жоғары және  
23%-дан  тӛмен.  Нәтижесінде  гемопоэтикалық  тін  жасушаларының  белсенділігі  және 
тіршілікке  қабілеттілігі  ҥлгілерді  еріткеннен  кейінгі  мәліметтер  бойынша  бірінші  топтағы 
ҥлгілердің нәтижесі екінші топтағы ҥлгілермен салыстырғанда тӛмен екендігін кӛрсетті, яғни 
ҧзақ сақтау мақсатында кіндік қанынан эритроциттерді бӛліп тастау қажеттігін дәлелдеді [5].  

 
51 
Кіндік  қанын  жасуша  фракцияларына  бӛлу  ҥрдістерінің  барлығын  микропроцессор 
бақылайды. Кіндік қанынан тін жасушалар фракциясын қосымша седиментацияландырушы 
заттарды қолданбастан ―UCB-HES‖  v. 160 протоколы бойынша бӛліп алуға болады. Кіндік 
қаны  қҧрамдас  бӛліктердің  бӛлінуі  ӛлшемдері  мен  қысымдарына  сәйкес  жҥріп  отырады. 
Кіндік қанының ҥлгісін сепарациялық камераға орналастырып,  центрифугалау нәтижесінде 
алынған  фракциялар  бағдарлама  бойынша  тиесілі  қапшықтарға,  ал  лейкоконцентрат 
сыйымдылығы  25  мл  криоқапшыққа  жиналады.  Оптикалық  сенсор  мен  клапандар  жиыны  
экстракция  ҥрдісін  бақылап  отыруға  мҥмкіндік  береді.  Автоматтандырылған  сепаратордың 
басты  артықшылығы    жабық  жҥйелі  және  максималды  сапалы  ӛнім  алынып  минималды  
жҧмыс  атқаруы.  Сепарациялау  жҧмысына  жҧмсалатын  орташа  уақыты  15-20  мин,  ал 
стандартты центрифугалау уақыты 60-80 минут.  
ГТЖ-ларының  тіршілікке  қабілеттілігіне  ең  қауіпті  кезең  –  мҧздату  мен  еріту.  ГТЖ 
мҧздату  уақытында  ӛлу  себептерінің  бірі  –  жасуша  аралық  ортаның  сҧйық  фазадан  қатты 
фазаға ауысуы. Жасуша ӛлімін тӛмендету мақсатында криопротекторлар пайдаланылады. 
Криопротектор 
ретінде 
гемопоэтикалық 
тін 
жасушаларға 
уытты 
емес 
диметилсульфоксид (ДМСО)  қолданылды.  
Крисақтау кезінде қолданылатын криопротектор бастапқы кӛңіл бӛлінетін факторлар 
тӛмендегідей: 

 
криопротекторды  қосқан  уақытта  немесе  қолдану  алдында  шаю  барысындағы 
жасушалардың осмостық  бҧзылуы; 

 
гемопоэтикалық  тін  жасушаларына  және  реципиентке  келтіретін  химиялық 
уыттылығы; 

 
қалған  криопротектор  концентрациясының  және  мҧздату  жылдамдығының 
гемопоэтикалық тін жасушаларының биологиялық қасиетін сақталуына әсері. 
Жасуша  суспензиясына  ДМСО  криопротекторын  қосу  экзотермиялық  реакция 
болғандықтан,  салқын  криопротекторды  мҧздатылған  баняда  қосу  дҧрыс  болады. 
Криопротекторды  қосу  уақыты  ГТЖ-рының  биологиялық  қасиетіне  айтарлықтай  әсер 
етпейтіндігі зерттеу нәтижелері бойынша дәлелденді. ДМСО-ны жасуша суспензиясына 15-
30  минут  аралығында,  5  минут  және  15  минут  қосып  салыстырмалы  жҧмыстарды  жҥргізу 
барысында,  уақыттың  әсері  байқалмады,  тек  криопротекторды  қосу  жылдамдығы  барлық 
уақытта бірдей болса болғаны [6]. Криопротекторды лейкоциттер суспензиясына қосу ҥрдісі 
арнайы  автоматтандырылған  Coolmix  Device  аппаратында  +4
0
С  температурада  бірқалыпты 
араластыру  арқылы  10-12  мин  бойы  жҥргізілді.  Сонымен  қатар  салыстырмалы  тҥрде 
криопротекторды жасуша суспензиясына қосу ҥрдісі бӛлме температурасында да жҥргізілді.  
Биоархивке  ҥлгіні  орналастырмас  бҧрын  міндетті  тҥрде  гематогенді  жолмен 
жҧқтыруға болатын инфекциялық аурулар мен генетикалық ауытқушылықтарды болдырмас 
ҥшін  кіндік  қан  мен  ананың  қанын  соматикалық,  акушерлік-генетикалық  және  жанҧялық 
анамнезге  тексереді.  Сонымен  қатар  кіндік  қан  мен  одан  дайындалған  жасуша 
суспензиясының залалсыздығын тексеру мақсатында бактериологиялық зертханаға, иммуно-
ферментті талдау зертханаларына серологиялық зерттеу жҧмыстарын жҥргізуге вирустық В 
және  С  гепатиттер  антигендерінің,  адамның  иммунотапшылық  вирусының  1,2  типтерінің, 
мерез вирусының бар жоқтығын тексеруге жіберіледі.  
R.Scott  ӛзінің  әріптестерімен  2001  жылы  жҥргізген  талдау  жҧмыстарында 
инфекциялық  ауруларды  анықтау  мақсатында  кіндік  қанын  емес,  босанған  әйелдің  қанын 
тексеру қажеттігін айтты. Біріншіден, қолданылатын дамыған тесттер ауру қоздырғышының 
антиденелерін  анықтауға  негізделген,  ал  ананың  антиденелері  плацента  арқылы  балаға 
берілу мҥмкін емес және кіндік қанын тексеру барысында жалған теріс нәтиже беруі мҥмкін. 
Екіншіден,  кіндік  қанын  тестілеу  жҧмыстарына  қолдану  трансплантациялауға  қажетті 
мӛлшердің азаюына алып келеді [7].  
Сондай-ақ  ана  мен  баланың  қан  топтары  мен  резус-факторы  анықталынады.  Бӛлініп 
алынатын  тін  жасушаларының  мӛлшері  азаймас  ҥшін    жоғарыда  аталып  кеткен  зерттеу 
жҧмыстарына  кіндік  қанынан  бӛліп  алып  тасталынған  эрироциттер  мен  плазма 

 
52 
суспензияларын жіберуге болады. Сонымен бірге кіндік қанының HLA антигендері бойынша 
ҥлгіні  типтеуге  1,0  мл  қанды  антикоагулянтыз  пробирканы  жібереді.  -196
0
С  температурада  
криосақтау  әдісі  арнайы  екі  кезеңдік  бағдарлама  (4
0
С/мин-тан  -80
0
С-қа  дейін,  одан  кейін 
ҥлгіні  сҧйық  азотқа  -196
0
С  салу)  бойынша  жҥргізіледі.  Салыстырмалы  тҥрде  сҧйық  азотта 
бірден  салып  тез  мҧздату  әдісі  қолданылды.  Мҧздату  жылдамдығы  криосақтаудан  кейін 
ГТЖ-ларын  еріту  кезінде  жасушалардың  қайта  биологиялық  қалпына  келуіне  едәуір  ҥлкен 
әсері  бар.  Ӛте  тез  мҧздату  (100
0
С/мин)  95%-дан  астам  ӛлшемі  жасушалардың  ӛлуіне  алып 
келеді. Ӛте баяу мҧздату (0,1
0
С/мин) кезінде жасушалардың тіршілкке қабілеттілігі 25%-ды 
қҧрайды.  Мҧздату  жылдамдығының  оптималды  кӛрсеткіші  1-2,5
0
С/мин.  Сонымен  қатар 
ГТЖ-ларының  тіршілкке  қабілеттілік  қасиетіне  мҧздату  жылдамдығы  1
0
С/мин пен  5
0
С/мин 
кезінде  айтарлықтай  айырмашылық  байқалған  емес.  Сол  себепті  дҥниежҥзіндегі 
криобанктердегі кӛптеген зертханаларда мҧздату  жылдамдығы келесідей тәртіпті таңдайды: 
1
0
С/мин-тан  -20
0
С-қа  дейін  (-40
0
С),  4
0
С/мин-тан  -50
0
С  немесе  -80
0
С-қа  дейін,  осыдан  кейін 
ҥлгіні сҧйық азотқа -196
0
С-қа орналастырады [6,8].  
Кіндік  қанын  ҧзақ  уақыт  бойы  сҧйық  азотта  сақтау  жҥйесі    бір  уақытта  3626  ҥлгіні 
сақтауға  мҥмкіншілігі  бар  жҥйе  –  BioArchive  System    (Thermogenesis  Corp.).  Биоархивтің 
басты  артықшылығы    жҧмыс  уақытында  сыртқы  ортадағы  жылу  сҧйық  азоттағы  ҥлгілерге 
жетпейтіндігі  және  ҥлгіні  орналастыру  мен  алып  шығу  жҧмыстары  автоматтандырылған. 
Осы  артықшылықты  айтып  кетудің  себебі  басқа  сҧйық  азотты  қҧтыларда  қарапайым 
қабығын  ашу  барысында  қҧты  ішіне  жылу  кіріп  температуралық  тәртіпті  бҧзады, 
температураның  бірқалыпсыздық  ішінде  орналасқан  жасушалардың  биологиялық 
қасиеттерінің  тӛмендеуіне  алып  келеді.  Сондай-ақ  BioArchive  System  жҥйесінде  арнайы 
ілмегі бар компьютермен басқарылатын механикалық қол бар. Осы ҧстағыш арқылы ҥлгінің 
идентификациялық  нӛмірі  оқылып,  қажет  жағдайда  алынады.  Ҥлгіні  алдымен  барлық 
архивке қоспай бӛлек орналасатындай ӛтпелі модульге орналастырып, аппараттан шығарып 
тастауға  болады.  Жасушалық  материалдың  барлық  ақпараттары  (донордың  мәліметтері, 
сақтау параметрлері және т.б.) компьтерде сақталады.  Сақталынатын ҥлгілердің каталогтары 
штрих-код бойынша жҥйеленеді.  
Биоархивте  сақталынатын  ҥлгіден  басқа  да  бірнеше  спутник-пробиркалар 
дайындалынады,  олар  негізгі  ҥлгіні  еріту  кезінде  трансплантацияланатын  ҥлгінің  мӛлшерін 
азайтпау  ҥшін  қосымша  талдау  жҧмыстарына  қолданылады.    Мысалы,  егер  сақталынған 
ҥлгіні туысқандарының біріне немесе бауырларына қолдану қажет болатын болса реципиент 
пен  донордың  сәйкес  келетіндігі  жайлы  мәліметтер  алу  ҥшін  негізгі  ҥлгіні  ерітудің  қажеті 
болмайды.  
Жасушаларды еріту әдісі 2-3 мин сулы моншада 39-37
0
С  температурада жҥргізілді.  
ГТЖ-ларының  тағы  бір  ерекшелігі  жасушалар  экспрессиясы  кезінде  беттік  антиген  
CD34
+ 
  болып  есептелінеді.  CD34
+ 
иммунофенотипті  жасушалар  жоғары  пролеферативтік 
және  клоногенді  белсенділік  қасиеттеріне  ие,  сол  себепті    CD34
+ 
антигені  тін 
жасушаларының  кең  тараған  маркері.  Кіндік  қанынан  бӛліп  алынған  тін  жасушаларының 
CD34
+ 
жасушаларының  санын  есептеу  басты  мақсат  болып  табылады.  Тін  жасушалары 
ядролы  жасушаларға  жататыны  бәрімізге  белгілі,  сондай-ақ  кіндік  қанының  бастапқыда 
ядролы жасушаларының санын гематологиялық  анализатор кӛмегімен есептеу қазіргі кезде 
ҥрдістерді  ары  қарай  жалғастырудың  басты  бағасы  болып  табылады.  Алайда 
автоматтандырылған гематологиялық анализаторда ядролы жасушалардың санын есептеу тін 
жасушаларын нақты санын бермейді. Сол себепті кіндік қанының ядросы бар жасушаларын 
(CD45
+
),  сонымен  қатар  сепарацияға  дейінгі  және  кейінгі,  қажет  болған  жағдайда 
криосақтаудан  кейінгі  гемопоэтикалық  тін  жасушалары  (CD34
+
)    зерттеу  жҧмыстары  мен 
тіршілікке  қабілеттілігін  нақты  анықтау  жҧмыстары  екі  жҥйелі  ABX  Micros  60  
гематологиялық  аппаратында  және  7-ААD  ДНҚ  бояғыш  арқылы  ХХ  ғасырдың  70 
жылдарынан қолдана бастаған ағынды цитофлуориметрия әдісі кӛмегімен Becton  Dickinson 
(АҚШ) фирмасының FACS Calibur  ағынды цитофлуориметр аппаратында анықталынады.  

 
53 
Алдымен  ҥлгідегі  жалпы  ядролы  жасушалардың  санын  анықтау  мақсатында  8 
параметрлі  гематологиялық  автоматтандырылған  анализаторда  қарапайым  шарттарды 
орындай  отырып  есептеп  аламыз,  кейіннен    20  мл  мӛлшерлі  ҥлгідегі  лейкоциттер 
фракциясының жасушалық кӛрсеткіші жақсы болған жағдайда бӛліп алу ҥрдістері жалғасып, 
сепарацияға дейінгі және кейінгі ҥлгілерді бір уақытта алдын ала 50 мкл қан ҥлгісін  20 мкл 
ӛлшемде CD45 FITC/CD34 PE таңбаланған моноклоналдық антиденелермен бояп (инкубация 
уақыты  қараңғы  бӛлмеде  20  мин),  ӛлген  жасушалардың  мембрана  қабатының  бҧзылуын 
анықтайтын    7-ААD  ДНҚ  бояғышымен  позитивті  бояп  (инкубация  уақыты  5  мин),  ҥлкен 
қысым  беру  арқылы  капиллярдан  (ағынды  ҧяшық)  ӛткізеді.    Эритроциттерді  лизиске 
ҧшырату  мақсатында  500  мкл  1  молярлы  Pharm  Lyse  ерітіндісі  қолданылады.  Инкубация 
уақыты  қараңғы  жерде  10-12  минуттан  аспауы  қажет.  Жасушалар  бір  ретпен  орналасып, 
мембранадан  ӛтетін  лазер  сәулесі  кӛмегімен    әрбір  жасушаның  сәуле  шашуы  дәрежесімен 
оның  ӛлшемі,  жасушалық  қасиетінің  сипаттамасы  және  тҥйіршіктілігі  анықталынады.  Бір 
уақытта  әрбір  флуорихром  сәуле  ҧзындығына  сәйкес  флуоресценттік  таңба  тіркеледі. 
Бірнеше  флуоресценттік  таңбаларды  қолдану  біреше  параметрлерді  бірден  анықтауға 
мҥмкіндік  береді.  Алынған  мәліметерді  формаулаға  сәйкес  гематологиялық  анализатордан 
алынған нәтижемен бірге есептейді. 
Нәтижелер және оларды талдау 
Кіндік  қанын  жинау  барысында  қысқыштарды  кіндікке  орналастыру  уақытының 
маңызы,  жинап  алу  мӛлшеріне  әсер  ететіндігін  F.Bertolini  әріптестерімен  жасаған  зерттеу 
жҧмыстарында айтып кеткен болатын. Қысқыштар нәресте туылып, кіндік қиылғаннан кейін 
30 секундтан аспай тҧрып қысқыштармен  кіндікті қысу, жиналатын қан мӛлшерінің орташа 
мәні  77±23  мл  болса,  ал  30  секундтан  асып  кеткен  жағдайда  қысқыштармен    кіндікті  қысу 
жиналатын қан мӛлшері кем дегенде екі есе аз болатындығын атап ӛтті [3].  
Жҥргізілген  зерттеу  жҧмыстарының  нәтижесінде  кіндік  қанынан  тін  жасушаларын 
Sepax  аппараты  кӛмегімен  бӛліп  алу  әдісі  негізінде  ядролы  жасушаларды  95%-ға  дейін 
CD45
+
  жасушаларын  және  97%-ға  дейін  CD34
+
  жасушаларын,  ҥлгінің  жалпы  мӛлшері 
орташа  есеппен  70%-ға  дейін  азайған  және  гемотокрит  кӛрсеткіші  тӛмен  жасуша 
суспензиясын  алуға  болады.  Бӛліп  алынған  жасушалардың  7-ААD  ДНҚ  бояуы  ӛлген 
жасушалар саны CD45
+
 - 7,5±2,5% және CD34
+ 
 - 10,2±3,6%.  Зерттеу жҧмыстарынан алынған 
нәтижелердің жалпылама кӛрсеткіштері 1 суретте бейнеленген.  
Гемотокриттің  тӛмен  болуы  ҥлгіні  қажет  уақытында  еріту  кезінде  жасушалардың 
биологиялық  қасиеттерінің  бҧзылмауына  және  тіршілікке  қабілеттілігін  жоғары  болуына 
кепіл.  Мҧндағы  гемотокрит  деп  отырғанымыз,  қызыл  қан  тҥйіршіктері  эритроциттер  мен 
плазманың  қатынасы.  Ал  ҥлгіде  неғҧрлым  эритроциттер  мен  плазма  мӛлшері  аз  болса, 
соғҧрлым нәтиже жақсы болады деген сӛз.  
Кіндік  қанынан  тін  жасушаларын  бӛліп  алған  соң  ҥлгіні  криосақтау  алдындағы 
барлық  бактериологиялық,  серологиялық  және  тіршілікке  қабілеттілігі  мен  саны  жайлы 
ҥрдістердің  нәтижелері  шыққанға  дейін  сақтау  жағдайы  маңызды  мәселелердің  бірі. 
С.В.Юрасов және т.б. 200 жылы жҥргізген талдау жҧмыстарының нәтижелері  бойынша тін 
жасушаларын бӛлме (22
0
С) немесе 4
0
С температурасында 24-48 сағат сақтау жасушалардың 
тіршілкке қабілеттілігі тӛмендемейді және шамамен 92%  және 88%.  Алайда, ҥлгіні сақтау 
мерзімі  3  тәуліктен  асып  кеткен  жағдайда,  тін  жасушаларының  тіршілікке  қабілеттілігі 
тӛмендейтідігін  кӛрсетті  [4].  2001  жылы  R.Scott  әріптестерімен  жҥргізген  талдау 
жҧмыстарының  мәліметтеріне  сҥйенсек  кіндік  қанынан  бӛліп  алған  ГТЖ-ларын  арнайы 
криосақтауға арналған қосымша заттарсыз ҥлгіні 36 сағаттан артық сақтауға болмайды [7]. 
Тін  жасушаларының  тіршілікке  қабілеттілігін  анықтау  кезінде  тәжірибеде 
қолданылған  әдістер  жасушалар  суспензиясының  тіршілікке  қабілеттілігінің  кҥрт 
тӛмендетпейтіні байқалды. Sepax аппаратының жҧмыс істеу сапасына баға беру мақсатында 
1999  жылы  Басле  (Швецария)  қаласындағы  Медициналық  университеттің  гематологиялық 
зертханада  алғашқы  зертханалық  жҧмыстар  10  ҥлгіге  жҥргізілді.  Алынған  нәтижелер 
тӛмендегі таблицада кӛрсетілген (1 таблица) [9].  

 
54 
 
Таблица 1. Sepax аппаратының жҧмыс істеу сапасына баға беру (Швейцария) 
 

жүктеу/скачать 4,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: