Бағдарламасы негізінде әзірленді
жүктеу/скачать 171,06 Kb. Pdf көрінісі
|
| Жұмыс оқу бағдарламасының титулдық парағы Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/30 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Биология және экология кафедрасы
Орман ботаникасы пәнінен 5В080700-Орман ресурстары және орман шаруашылықтары мамандығының студенттеріне арналған
ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ Павлодар
Кегль 14, буквы строчные, кроме первой
прописной Мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты және типтік бағдарлама негізінде әзірленген жұмыс оқу бағдарламасын бекіту парағы
Нысан
ПМУ ҰС Н 7.18.3/31 БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор ___________ Пфейфер Н.Э. 20__ж. «___»____________ Құрастырушы: _________ б.ғ.к., аға оқытушы Мадиева Қ.М.
Биология және экология кафедрасы Орман ботаникасы пәні бойынша 5В080700-Орман ресурстары және орман шаруашылықтары мамандығының студенттеріне арналған
Жұмыс бағдарламасы мамандықтың Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 3.08.263 және РОӘК-ң 2006 жылғы 22 маусымындағы хаттамасымен бекітілген оқу типтік бағдарламасы негізінде әзірленді 2010 ж. «11» қараша кафедра отырысында ұсынылған № 5 хаттама. Кафедра меңгерушісі ______ Исимбеков Ж.М. 20__ж. «____» ________ Факультет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 2010ж. «25» қараша № 3 хаттама ОӘК төрағасы ___________ Бүркітбаева Ұ.Д. 20__ж. «_____»___________ КЕЛІСІЛГЕН ХТжЖФ деканы ____________ Ахметов Қ.Қ.
20__ж. «_____»_____________ МАҚҰЛДАНДЫ: ОҮЖжӘҚБ бастығы ___________ Варакута А.А. 20__ж. «_____»_______
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 20__ж. «___»______________ №____ хаттама 1 Пәннің мақсаты - Орман аймағындағы өсімдіктер формалары: шөптесін, ағаш – бұталардың әртүрлілігі, олардың биологиясы мен систематикасын, адам өмірінде және биосфера тіршілігіндегі өсімдіктердің ролін зерттеп; сонымен қатар орман шаруашылығы саласында оқытылатын пәндерді меңгеру және игеру үшін.
әртүрлілігін, құрылысын, көбеюін, геоботаника мен фитогеография элементтерін, орманның сапалық құрамын жақсарту әдістерін және ағаш – бұталы өсімдік формаларының экологиясы мен биологиясы бойынша білім беру. Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттерде: -өсімдіктің әртүрлі формаларын айыру; өсімдікке, оның жетілген мүшелеріне морфологиялық және метаморфозасына талдау жасауды оны табиғатта тануды; экологияға сәйкес ағаш және бұталы өсімдіктер түрлерінің жағдайына баға беруді. -Негізгі орман түзуші өсімдіктердің тұқым өнімділігін болжауды үйрені тиіс. Өсімдіктерді анықтайтын оқу құралдарын пайдалануды; әртүрлі орман экожүйесіндегі өсімдіктердің негізгі тұқымдастары, туыс және түрлерінің белгілерін айыра білуді, орман фитоценозын сипаттауда геоботаникалық әдістерді қолдануды; Қазақстанның Қызыл кітабына енген бағалы ағаш өсімдіктер түрлерін сақтау бойынша әдістер қолдануды№ Қазақстанда және ТМД территориясында өсетін, орман түзуші ағаш өсімдіктердіғң түрлерін; Қазақстанда жерсіндірілген орман түзуші ағаш өсімдіктердің түрлерін; фенологиялық бақылаудың әдістемесін; оқылған материалды талдауды, салыстыруды, дұрыс қорытынды шығаруды; ғылыми және оқулық әдебиеттермен жұмыс істеуді.
Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: мектеп курсынан: биология, т.б.
Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар
келесі
пәндерді меңгеру үшін қажет:
орман шаруашылығы ісін. 4 Пәннің мазмұны 4.1 Пәннің тақырыптық жоспары Оқу нысаны- күндізгі № Пәннің тақырыптарының аты Сағат саны Дәр. Тәж. зерт СӨЖ 1 Кіріспе. Өсімдіктердің құрылысы, көбеюі және систематикасы. 1 1 12 2 Өсімдіктің вегетативті мүшелерінің морфологиясы (өркен, сабақ, жапырақ, тамыр және өсімдіктердің тіршілік ұзақтығы). 2 1
3 Өсімдіктің генеративті мүшелерінің морфологиясы (Гүл, андроцей, гинецей, гүлшоғыры және жемістер). 1 1
4 Өсімдіктер анатомиясының міндеті мен мақсаты. 2 1 12 5 Өсімдіктер әлемінің жүйесі (төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер) 1
6 Тұқымды өсімдіктер: жалаңаштұқымдылар мен жабықтұқымдылар.
1 1 7 Өсімдіктер систематикасының бөлімдері, түрлері және жаңа әдістері. 1 1 1 12 8 Өсімдіктер экологиясы элементтері. Өсімдік тіршілік формалары мен экотиптері.
1,5
1,5 9 Геоботаника элементтері: фитоценология, фитоценоздар және агрофитоценоздар. Экосистемалар, олардың құрылысы мен атқаратын қызметі.
12 10 Ботаникалық географияның негіздері. Қазақстанның өсімдік зоналары.
12 БАРЛЫҒЫ: 15 7,5 7,5 60
№ Пәннің тақырыптарының аты Сағат саны Дәр. Тәж. зерт СӨЖ 1 Кіріспе. Өсімдіктердің құрылысы, көбеюі және систематикасы. 1 1 10 2 Өсімдіктің вегетативті мүшелерінің морфологиясы (өркен, сабақ, жапырақ, тамыр және өсімдіктердің тіршілік ұзақтығы). 1 1
3 Өсімдіктің генеративті мүшелерінің морфологиясы (Гүл, андроцей, гинецей, гүлшоғыры және жемістер). 1 1
4 Өсімдіктер анатомиясының міндеті мен мақсаты.
10 5 Өсімдіктер әлемінің жүйесі (төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер) 1
6 Тұқымды өсімдіктер: жалаңаштұқымдылар мен жабықтұқымдылар.
6 7 Өсімдіктер систематикасының бөлімдері, түрлері және жаңа әдістері. 1 12 8 Өсімдіктер экологиясы элементтері. Өсімдік тіршілік формалары мен экотиптері. 1
6 9 Геоботаника элементтері: фитоценология, фитоценоздар және агрофитоценоздар. Экосистемалар, олардың құрылысы мен атқаратын қызметі.
1 12 10 Ботаникалық географияның негіздері. Қазақстанның өсімдік зоналары.
1 10 БАРЛЫҒЫ: 6 3 3 78
1 тақырып. Кіріспе Ботаника ғылымы туралы жалпы түсінік. Зат алмасу. Өсімдіктердің адамдар өміріндегі маңызы. Өсімдіктер әлемі. Ботаниканың негізгі салалары. Ботаниканың дамуы, морфологиясының бағыттары және тәсілдері. Өсімдіктердің морфологиялық эвалюциясы және онтогенетикалық дамуы. Төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер. Өсімдіктер морфологиясында қолданылатын маңызы бар проблемаларды шешуге мүмкіігдік беретін тәсілдер. 2 тақырып. Негізгібөлім. Күрделі өсімдіктердің шығу тегі және олардың құрғақшылықтағы тіршілікке байланысты морфо- анатомиялық жіктелуі Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдік клеткасы. Өсімдік клеткасының жалпы құрылымдык ерекшелігі. Клетка құрылымының биологиялык маңызы, оның мелшері жене сыртқы пішіні. Цитоплазма. Цитоплазманың клетка тіршілігіндегі маңызы. Цитоплазманың жалпы сипаты мен қозғалысы.
Вакуоль жүйесі, жене оның клетка еміріндегі маңызы. Плазмолиз, деплазмолиз. Пластидтер, олардың құрылыстық ерекшеліктері және биологиялық маңызы, түрлері. Хлоропластардың құрылысы, лейкопластар және хромопластар. Пластидтердің бір түрінің екінші түріне айналуы. Клеткадағы органикалық және минералдық заттардың жинакталу турлері. Алғашқы және екінші синтездеу туралы түсінік. Клетканың қорлық қоректік заттары. Алмасудың соңғы енімдері, минералды қоспалар. Клетка қабықшасы. Клетка қабықшасының қызметі мен маңызы. Қабықшаның химиялық қүрамы мен молекулалық үйымдасуы. Плазмодесмалар. Клеткааралықтар. Саңлаулар және олардын түрлері. Клетка қабықшасьшың пайда болуы және өсуі. Клетка қабықшасындағы өзгерістер.
олардың туындылары. Меристеманың өсімдік денесіндегі ориаласуына байланысты типтері. Меристема туындылары клеткаларының өсуі және бөлшектенуінің цитологиялық негіздері. Тұрақты ұлпалар. Жабындык ұлпалар. Эпидерма, құрылысы және қызметі. Эпидерманың негізгі клеткалары. Устьицалар. Трихомалар. Тамырдың алғашқы жабындық ұлпасы. Екінші жабындық ұлпа. Жасымыкшалар. Қыртыс (ритидом). Фотосинтездеуші ұлпалар құрылысы және қызметі. Өсімдік денесінде орналасуы. Қорлық ұлпалар құрылысы және қызыметі. Ауалық ұлпалар. Сорушы ұлпалар: ризодерма, веламен, астык туқымдастары үрығындағы жарнақтың сорушы қабаты, гаусторилер, гадропотгар. Заттардың етуін реттеуші ұлпалар: эндодерма, экзодерма. Бөліп шығарушы ұлпалар. Метаболизмнің алғашқы өнімдері. Екіндіі өнімдер. Бөлуші клеткалар, Экзогенді структуралар (безді түктер, шірнеліктер, гвдатодтар). Эндогенді структуралар. Бір. клеткалы (кристалды клеткалар, шырышты клеткалар, майлы клеткалар, басқа заттары бар клеткалар), сутжолдар, көпклеткалы сүтжолдар, (схизогенді шайырлар, шырынды жолдар, лизигендік қуыстар). Арқаулык ұлпалар: колленхима, склеренхима. Колленхима типтері (борпылдақ, табақшалы, бүрышты). Склеренхима типтері (талшыктар, склереидтер). Өсімдік денесіндегі аркдулық ұлпалардың таралуы. Өткізгіш
элементтері. Трансфузионды ұлпа. Өткізгіш шоқтар және олардың түрлері. 4 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің вегетативтік мүшелерінің дамуы және құрылысы Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері. 5 тақырып. Тамыр және тамырлар жүйесі. Тамыр, оның шығу тегі, қызметі. Тамырдың морфологиялық құрылысыньің негізгі ерекшеліктері. Тамырдын анатомиялык құрылысы. Тамырдың төбелік
меристемасы. Тамыр оймақшасы. Өсу аймағы. Заттарды сіңіруі және түрақты ұлпалардын бөлшектену аймағы. Алғашқы құрылым аймағы. Тамыр стеласы. Жас өсімдіктің өткізгіш жүйесінің структуралық бірлігі. Тамырдың соңғы құрылысы. Жанама және косалқы тамырлардың дамуы. Тамырлар жүйесін классификациялау принциптері (Саплоп, 1911, Голубев, 1962, Байтулин, 1979). Тамыр жүйелерін зерттеу әдістері. Өркен және өркендер жүйелері. Жалпы түсінік. Өркеннің морфологиялық бөлшектенуі. Буын және буынаралықтар. Бүршіктер, олардын құрылысы, орналасу ерекшеліктері және өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы. Бүтақтану, оның типгері және биологиялық мәні. Өркеннің тебелік өсуі. Өркеннің меристемалық төбесінің құрылысы мен қызметі, жапырақтардың орналасу типтері жәнезаңдылыктары. Жапырақтардың деңгейлік категориялары. Әртүрлі жапырақтылық (гетерофилия және анизофилия). Жапырақ мозаикасы. 6 тақырып. Жапырақ. Жапырақ морфологиясы, қызметі және дамуы. Жапырак тақтасыньің анатомиялық құрылысы. Эпидерма, мезофилл. Жапырақтың өткізгіш жүйесінің құрылысы. Жапырак тақтасының аркаулық жүйесі. Жа-пырақтың түсуі және оның биологиялық маңызы, Жапырадтың ерекше құрыльшдық типтері.
ерекшеліктері Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Алғашқы улпалардың орналасуы. Сабақ және жапырақ өткізгіш улпаларының байланысы. Сабақтың алғашқы құрылысы. Стела теориясы. Стелалар класификациясы (прото-, актино-, сифоно-, диктио-, эу- және атактостелалар), олардың эволюциясының басіы факторлары. Өткізгіш ұлпалардың орналасуы, перицикл және эндодерманың белшектенуі. Стеланың құрылыстық ерекшеліктерінің қалыптасуындағы жапырақ және қолтық буршектерінің ролі. Камбйй жүмысы. Сабақтың соңғы құрылысына ауысуы. Соңғы өткізгіш ұлпалардың пайда болуы.
Сүрек құрылысы. Ядролық сүрек, заболонь. Соңғы тіннің құрылысы, сүрек және тіннің жастық өзгерістері, қыртыстың қалыптасуы. Сүрек және тінді халық шаруашылығында пайдалану. үдей өсу және бутақтану. Өркен жүйесінің қалыптасуы. Бүтақтардың аналық өске орналасуына қарай варианттары: акротония, мезотония, базитония. Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік. Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік. 9 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің репродуктивтік биологиясының морфологиялық негіздері Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі. Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею. Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta). Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары. 10 тақырып. Гүлдердің морфологиялық алуантүрлігі. Гүлдің құрылысы және қызметі. Гүлдің морфологиясы. Тостағанша, күлте, гүлсерігінің кызметі. Гүл серігі, оның құрылысы, дамуы және биологиялық маңызы. Қарапайым және қосарлы гүл серігі. Гүл симметриясы. Гүлшоғы - өркендер жүйесінің ерекше типі. Жалпы сипаттама. Гүлшоғының морфологиялық белгілері. Гүл шоғының классификациясы. Жай және күрделі гүлшоғы. Гүлшоғыні.ің экологиялық типтері.
әртүрлілігі, микроспорофилдермен ұқсастығы. Аталықтардың шығу тегі және эволюциясы. Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы. Гинецей. Жеміс жапырақтарының мегаспорангийлермен біртектестігі. Гинецейдің құрылысы, шығу тегі, типтері: апокарпты, сипіаірігп.і, паракарпты, лизикарпты, олардың өзара байланысы. Гүлдегі жатыііш.ш, пайда болуы, оның орналасуы және биологиялық маңызы. Аналық мойны және стилодий. Тұқымбүршігінің құрылысы мен орналасуы, оның мегаспорофилдермен біртектестігі, ашық тұқымдылар түқымбүрішгінің айырмашылығы. Планцентация (қағанақ) типтері. Аналық гаметофит - ұрық қапшығының құрылысы мен дамуы. Мегаспорогенез, оның дамуының әртүрлі типтері. Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі. Гүлдеу мен тозаңдану, тозаңдандырушылар типтері. Өздігінен тозаңдану және автогамия. Айқас тозаңдануды жеңілдететін гүлдердің морфологиялық ерекшеліктері. Абиотикалық айқас тозаңдану. Өздігінен айқас тозаңдану. Әртүрлі тозаңдану жолдарына бейімделу. Дихогамии айқас, гетеростилия, олардың биологиялық маңызы.
11 тақырып. Ұрықтану және тұқымның дамуы, қосарлы ұрықтану, Ұрықтың және эндоспермнің дамуы. Тұқымның дамуы. Апомиксис. 12 тақырып. Жемістер. Жемістің жалпы сипаттамасы. Апокарпты, сніікнриты, паракарпты және лизикарпты жемістер. Жемістердің және тұқымдмрді.іц таралуы.
Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы. Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері. 4.3 Тәжірибелік сабақтардың мазмұны Тақырып 1 КҮРДЕЛІ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚТАҒЫ ТІРШІЛІККЕ БАЙЛАНЫСТЫ МОРФО-АНАТОМИЯЛЫҚ ЖІКТЕЛУІ Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдік клеткасы. Өсімдік клеткасының жалпы құрылымдык ерекшелігі. Клетка құрылымының биологиялык маңызы, оның мелшері жене сыртқы пішіні. Цитоплазма. Цитоплазманың клетка тіршілігіндегі маңызы. Цитоплазманың жалпы сипаты мен қозғалысы.
деплазмолиз. Пластидтер, олардың құрылыстық ерекшеліктері және биологиялық маңызы, түрлері. Хлоропластардың құрылысы, лейкопластар және хромопластар. Пластидтердің бір түрінің екінші түріне айналуы.
Клеткадағы органикалық және минералдық заттардың жинакталу турлері. Алғашқы және екінші синтездеу туралы түсінік. Клетканың қорлық қоректік заттары. Алмасудың соңғы енімдері, минералды қоспалар.
Қабықшаның химиялық қүрамы мен молекулалық үйымдасуы. Плазмодесмалар. Клеткааралықтар. Саңлаулар және олардын түрлері. Клетка қабықшасьшың пайда болуы және өсуі. Клетка қабықшасындағы өзгерістер.
олардың туындылары. Меристеманың өсімдік денесіндегі ориаласуына байланысты типтері. Меристема туындылары клеткаларының өсуі және бөлшектенуінің цитологиялық негіздері. Тұрақты ұлпалар. Жабындык ұлпалар. Эпидерма, құрылысы және қызметі. Эпидерманың негізгі клеткалары. Устьицалар. Трихомалар. Тамырдың алғашқы жабындық ұлпасы. Екінші жабындық ұлпа. Жасымыкшалар. Қыртыс (ритидом). Фотосинтездеуші ұлпалар құрылысы және қызметі. Өсімдік денесінде орналасуы. Қорлық ұлпалар құрылысы және қызыметі. Ауалық ұлпалар. Сорушы ұлпалар: ризодерма, веламен, астык туқымдастары үрығындағы жарнақтың сорушы қабаты, гаусторилер, гадропотгар. Заттардың етуін реттеуші ұлпалар: эндодерма, экзодерма. Бөліп шығарушы ұлпалар. Метаболизмнің алғашқы өнімдері. Екіндіі өнімдер. Бөлуші клеткалар, Экзогенді структуралар (безді түктер, шірнеліктер, гвдатодтар). Эндогенді структуралар. Бір. клеткалы (кристалды клеткалар, шырышты клеткалар, майлы клеткалар, басқа заттары бар клеткалар), сутжолдар, көпклеткалы сүтжолдар, (схизогенді шайырлар, шырынды жолдар, лизигендік қуыстар). Арқаулык ұлпалар: колленхима, склеренхима. Колленхима типтері (борпылдақ, табақшалы, бүрышты). Склеренхима типтері (талшыктар, склереидтер). Өсімдік денесіндегі аркдулық ұлпалардың таралуы. Өткізгіш
элементтері. Трансфузионды ұлпа. Өткізгіш шоқтар және олардың түрлері. Тақырып 3 ЖОҒАРЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ВЕГЕТАТИВТІК МҮШЕЛЕРІНІҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫСЫ Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері. Тамыр және тамырлар жүйесі. Тамыр, оның шығу тегі, қызметі. Тамырдың морфологиялық құрылысыньің негізгі ерекшеліктері. Тамырдын анатомиялык құрылысы. Тамырдың төбелік меристемасы. Тамыр оймақшасы. Өсу аймағы. Заттарды сіңіруі және түрақты ұлпалардын бөлшектену аймағы. Алғашқы құрылым аймағы. Тамыр стеласы. Жас өсімдіктің өткізгіш жүйесінің структуралық бірлігі. Тамырдың соңғы құрылысы. Жанама және косалқы тамырлардың дамуы. Тамырлар жүйесін
классификациялау принциптері (Саплоп, 1911, Голубев, 1962, Байтулин, 1979). Тамыр жүйелерін зерттеу әдістері. Өркен және өркендер жүйелері. Жалпы түсінік. Өркеннің морфологиялық бөлшектенуі. Буын және буынаралықтар. Бүршіктер, олардын құрылысы, орналасу ерекшеліктері және өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы. Бүтақтану, оның типгері және биологиялық мәні. Өркеннің тебелік өсуі. Өркеннің меристемалық төбесінің құрылысы мен қызметі, жапырақтардың орналасу типтері жәнезаңдылыктары. Жапырақтардың деңгейлік категориялары. Әртүрлі жапырақтылық (гетерофилия және анизофилия). Жапырақ мозаикасы. Жапырақ. Жапырақ морфологиясы, қызметі және дамуы. Жапырак тақтасыньің анатомиялық құрылысы. Эпидерма, мезофилл. Жапырақтың өткізгіш жүйесінің құрылысы. Жапырак тақтасының аркаулық жүйесі. Жа- пырақтың түсуі және оның биологиялық маңызы, Жапырадтың ерекше құрыльшдық типтері.
Сабақтың анатомиялық құрылысының жалпы ерекшеліктері. Алғашқы улпалардың орналасуы. Сабақ және жапырақ өткізгіш улпаларының байланысы. Сабақтың алғашқы құрылысы. Стела теориясы. Стелалар класификациясы (прото-, актино-, сифоно-, диктио-, эу- және атактостелалар), олардың эволюциясының басіы факторлары. Өткізгіш ұлпалардың орналасуы, перицикл және эндодерманың белшектенуі. Стеланың құрылыстық ерекшеліктерінің қалыптасуындағы жапырақ және қолтық буршектерінің ролі. Камбйй жүмысы. Сабақтың соңғы құрылысына ауысуы. Соңғы өткізгіш ұлпалардың пайда болуы. Көпжылдық ағаш өсімдіктері сабағының құрылысы. Камбий қызметінің нәтижесінде сүрек және тіннің үстеме есуі. Сүрек құрылысы. Ядролық сүрек, заболонь. Соңғы тіннің құрылысы, сүрек және тіннің жастық өзгерістері, қыртыстың қалыптасуы. Сүрек және тінді халық шаруашылығында пайдалану. үдей өсу және бутақтану. Өркен жүйесінің қалыптасуы. Бүтақтардың аналық өске орналасуына қарай варианттары: акротония, мезотония, базитония. Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік. Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік.
Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі.
Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею.
Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta). Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары.
қызметі. Гүлдің морфологиясы. Тостағанша, күлте, гүлсерігінің кызметі. Гүл серігі, оның құрылысы, дамуы және биологиялық маңызы. Қарапайым және қосарлы гүл серігі. Гүл симметриясы. Гүлшоғы - өркендер жүйесінің ерекше типі. Жалпы сипаттама. Гүлшоғының морфологиялық белгілері. Гүл шоғының классификациясы. Жай және күрделі гүлшоғы. Гүлшоғыні.ің экологиялық типтері.
әртүрлілігі, микроспорофилдермен ұқсастығы. Аталықтардың шығу тегі және эволюциясы. Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы. Гинецей. Жеміс жапырақтарының мегаспорангийлермен біртектестігі. Гинецейдің құрылысы, шығу тегі, типтері: апокарпты, сипіаірігп.і, паракарпты, лизикарпты, олардың өзара байланысы. Гүлдегі жатыііш.ш, пайда болуы, оның орналасуы және биологиялық маңызы. Аналық мойны және стилодий. Тұқымбүршігінің құрылысы мен орналасуы, оның мегаспорофилдермен біртектестігі, ашық тұқымдылар түқымбүрішгінің айырмашылығы. Планцентация (қағанақ) типтері. Аналық гаметофит - ұрық қапшығының құрылысы мен дамуы. Мегаспорогенез, оның дамуының әртүрлі типтері. Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі. Гүлдеу мен тозаңдану, тозаңдандырушылар типтері. Өздігінен тозаңдану және автогамия. Айқас тозаңдануды жеңілдететін гүлдердің морфологиялық ерекшеліктері. Абиотикалық айқас тозаңдану. Өздігінен айқас тозаңдану. Әртүрлі тозаңдану жолдарына бейімделу. Дихогамии айқас, гетеростилия, олардың биологиялық маңызы.
эндоспермнің дамуы. Тұқымның дамуы. Апомиксис. Жемістер. Жемістің жалпы сипаттамасы. Апокарпты, сніікнриты, паракарпты және лизикарпты жемістер. Жемістердің және тұқымдмрді.іц таралуы.
Тақырып 5 ӨСІМДІКТЕРДІҢ ТІРШІЛІК ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТОПТАРЫ. ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЖАСЫНА ЖӘНЕ МЕРЗІМГЕ ҚАРАЙ ӨЗГЕРУІ Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы. Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері. Әдебиет: [1-16] Зертханалық сабақтардың мазмұны 1) 2 тақырып. Өсімдік цитологиясы негіздері: өсімдік клеткасының құрылысы, оның химиялық құрамы мен қызметі. Зертханалық жұмыс №1. Өсімдік жасушасының құрылысы. Өсімдік жасушасының құрылысын пияздың шырынды қабығының және пеларгонияның эпидерма клеткалары мысалында зерттеу. Қабығын, цитоплазманың қабырғалық қабатын, ядро мен ядрошықты, клетка шырыны мен вакуольды байқап көру. 2) 3 тақырып. Гистология негіздері: өсімдік ұлпаларының классификациясы, олардың құрылымы, өсімдік мүшелерінде орналасуы және қызметі. Зертханалық жұмыс №2. Түзуші ұлпалар. Элодеяның төбелік бүршігінің ұзына бойы кесіндісі препаратында алғашқы түзуші ұлпаның дамуымен және асқабақ сабағының көлденең кесіндісінде камбий соңғы меристемасының құрылысымен және бузина перидермасы феллогенін танысу. Зертханалық жұмыс №3. Жабындық ұлпалар. Алғашқы жабын ұлпасын құртқашаш, пеларгония, хлорофитум жапырағы эпидермасын зерттеу, осы өсімдіктердің устицалық аппарат құрылымының ерекшеліктерімен танысу. Картоп түйінінің, бузина сабағының анатомиялық кесіндісін микроскоп арқылы зерттеу және олардың өлі және доформацияланған эпидермасы мен перидермасын табу. Зертханалық жұмыс №4. Механикалық ұлпалар. Қызылшаның жапырағы тілшесінің көлденең кесіндісінде механикалық ұлпа- колленхиманы және қазтамақ сабағының ұзына бойы және көлденең кесіндісінде – механикалық ұлпа- склеренхиманы зерттеу. Алмұрттың піспеген жемісінің жұмсағынан жасалған препаратта склереидтер құрылысымен танысу. Зертханалық жұмыс №5. Өткізгіш ұлпалар. Өткізгіш ұлпалар – ксилема мен флоэманы асқабақ сабағы, папоротник-орляк тамырсабағы, қарағай сүрегі, жүгері мен қарабидай сабақтарының радиальды кесіндісінен жасалған тұрақты препараттарда зерттеу. Өткізгіш шоқтарды талдау: биколлатеральды, коллатеральды, концентрлі. 3) 4 тақырып. Тамыр және тамырлар жүйесі. Зертханалық жұмыс № 6.
Дара жарнақты өсімдіктердің алғашқы анатомиялық құрылысымен құртқашаш тамырының тамыр түктерінің аймағының мысалында танысу. Орталық цилиндрді, алғашқы қыртысты, эпиблеманы табу. Зертханалық жұмыс №7. Қос жарнақты өсімдіктердің соңғы анатомиялық құрылысы. Асқабақтың жас тамырының көлденең кесіндісінен жасалған тұрақты препаратта камбий қабатының әрекетінің басталуымен танысу, жетілген тамырдың клденең кесіндісі препаратында оның соңғы құрылысымен танысу. 4) 5 тақырып. Өсімдіктің вегетативті мүшелері. Өркен және өркендер жүйесі. Жапырақ пен сабақтың морфологиясы және анатомиясы. Зертханалық жұмыс №8. Қарағай мен жабықтұқымды сүректі өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысы. Қарағай, қайың, жөке ағашы сабақтарының ұзына бойы және көлденең кесіндісі тұрақты микропрепараттарында жалаңаштұқымды шоқсыз анатомиялық құрылысын зерттеу, сондай ақ қарағай, қайың, алма ағашы, шырша, терек, үйеңкі көпжылдық діңдерінің кесіндісмен танысу. Зертханалық жұмыс №9. Шөптесін қос жарнақты (зығыр, кирказон) және дара жарнақты (жүгері, қарабидай) өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысы. Зығыр мен кирказон сабақтары мысалында шөптесін қос жарнақты өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысын зерттеу. Ұлпалар мен олардың кешенін бөліп қарастыру. жүгері, қарабидайдыың сабақтарының көлденең кесіндісі мысалында шөптесін дара жарнақты өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысын зерттеу. Зертханалық жұмыс №10. Жапырақтың морфологиялық құрылысы. Тірі бөлме өсімдіктерінде және гербарий үлгілерінде тілшелі, отырмалы, қынапты жапырақтар мен олардың жүйкеленуін зерттеу. Жапырақ тақтасының кең тараған түрлері қарапайым тұтас жапырақтар және қарапайым бөлінген жапырақтармен танысу; сондай ақ күрделі жапырақтар түрлерімен, жапырақ тақтасы шетінің тілінуімен танысу. Зертханалық жұмыс №11. Жапырақтың анатомиялық (микроскопиялық)
Құртқашаш, жүгері, камелия, қарағай жапырақтарының микроскопиялық құрылысымен танысу. Жапырақтағы ұлпалардың орналасуы мен ерекшеліктерін анықтау.
Зертханалық жұмыс №12. Гүлдердің әртүрлілігі мен құрылымы. Әртүрлі өсімдіктердің: магнолия, сарғалдақ, аскөк, алма ағашы, қырыққабат, сексеуіл, картоп, жалбыз, лалагүл, бидай гүлінің құрылымын зерттеу. Зерттелген гүлдердің формуласы мен диаграммасын құрастыру. Зертханалық жұмыс №13.
Гүлшоғырын морфологиялық талдау принциптерін және графикалық суретінің ережелерін білу. Гүлшоғырдың негізгі түрлерін зерттеу. Жолжелкен, мойыл, жоңышқа, сәбіз, бидай, сүттіген, күнбағыс, алма ағашы гүлшоғырларын талдау. Гүлшоғыры сызбасын құрып, оны суреттеу. Зертханалық жұмыс №14. Жемістер, олардың құрылысы және жіктелуі. Жемістердің ең басты типтерін талдау, келесі өсімдіктердің: бұршақ, жұмыршақ, көкнәр, меңдуана, мақта, қарақұмық, сарғалдақ, магнолия, бүлдірген, бидай, үйеңкі, шомыр, картоп, шие, таңқурай, алма ағашы, қиярдың жемістерінің құрғақ және ылғалды материалдарын қолданып, оларды зерттеу. Зертханалық жұмыс №15. Қос және дара жарнақты өсімдіктердің тұқымдарының құрылысы. Үрмебұршақ, бұршақ, бидай, жүгері, тары тұқымдарына морфологиялық талдау жүргізу. Олардың пішінін, ішкі құрылысы мен ұрығының құрылысын зерттеу.
Зертханалық жұмыс №16. Көкек зығыры мүгі мен қылқан жапырақты ағаш Кәдімгі қарағайдың даму циклдері. Көкек зығыры мүгі мен кәдімгі қарағайдың гербарий үлгілерін қарастыру. Әдістемелік нұсқауды қолданып, зерттелген өсімдіктердің сипаттамасын құру, қарағай мен көкек зығырының гаметофиті мен спорофитін табу. Зерттелген өсімдіктердің даму циклдерін суретке салу. Әдебиет: [1-5] 4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны 4.4.1 СӨЖ мазмұны № р/н СӨЖ-дің түрі Бақылау формасы Бақылау түрі Сағат саны 1 Дәріс сабақтарына қатысу Оқу жетістіктері журналы Сабаққа қатысу 7,5 2 Зертханалық сабақтарға дайындалу Өсімдіктер гербарийлары, муляждар, кесетелер, т.б. Зертханалық тәжірибе жүргізу 7,5
3 Үй тапсырмасын дайындау Конспект
Ауызша сұрау 9 4 Ғылыми баяндамаларға дайындалу, реферат орындау
Реферат Баяндаманы тыңдау және рефератты дайындау 6 5 Курстың қосымша тақырыптарын оқу Конспект Ауызша сұрау 19 6
Ботаникалық терминдер сөздігі Глоссарийді тексеру және ауызша сұрау 3 7 Бақылау шараларына дайындық Оқу жетістіктері журналы МБ1,МБ2,
8 Барлығы
60 4.4.2 Студенттердің өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі 1.Дендрология негіздері. 2.Онтогенез пластидтердің өзара айналымы. 3. Меристемалардың цитологиялық сипаттамасы. 4.Трахеальды элементтер эволюциясы мен елек тәрізді түтіктердің гистогенезі. 5. Өскіндердің құрылысы мен дамуы. 6.Тамырдың метаморфоздары. 7. Жапырақтың орналасу диаграммасы. 8.Сабақтың алғашқы құрылымын эволюциялық күрделілендіру. 9. Өркендер метаморфоздары. 10.Апокарпты және ценокарпты гинецейлердің шығу тегі мен и эволюциясы. 11. Тұқымдар мен жемістердің таралуы. Семестрлік тапсырмалардың мазмұны (үй тапсырмасы) 1 Тірінің ұйымдасу деңгейі. Бұл тақырыпқа семестрлік тапсырманы орындау мақсаты әдебиет көздерінен тірінің ең басты құрылымдық деңгейлерін зерттеу болып табылады. Тапсырмалар тірінің ұйымдасуының 8 деңгейін: молекулярлы, клеткалық, ұлпалық, мүшелік, онтогенетикалық, популяциялық, түрлік, биоценотикалық ашып көрсетуі қажет. Бұл тапсырманы орындау үшін келесі тақырыптарды қайталау қажет: Клетка, Ұлпалар, Өсімдіктер мүшелері, Биоценологияның кейбір сұрақтары. Ұсынылатын әдебиет: [7]-С. 659-660, [23]-С. 19-20.
Бұл тақырыпқа семестрлік тапсырманы орындау мақсаты Қызыл кітапқа енген өсімдіктерді зерттеу болып табылады. Тапсырмалар Павлодар облысының Қызыл кітапқа енген өсімдіктерінің түр құрамын, биологиялық-морфологиялық ерекшеліктері мен өсу орындарын ашып көрсетуі қажет. Бұл тапсырманы орындау үшін берілген тақырып бойынша әдебиет көздерін оқып, қызыл кітап өсімдіктері гербарийін зерттеу қажет. Ұсынылатын әдебиет: [14], [15].
1. Орман өсімдіктері. 2. Павлодар облысының ағаш және бұталы өсімдіктерінің түр құрамы. 3. Жеміс ағаштары, олардың шаруашылықтық маңызы. 4. Павлодар қаласын көгалдандыруға қолданылатын сәндік ағаш және бұталы өсімдіктер. 5 Әдебиеттер тізімі Негізгі: 1. Андреева И.И., Родман А.С. Ботаника. - М: Колос, 2003. 2. Бавтуто Г.А., Ерей Л.М. Практикум по анатомии и морфологии растений. - Минск: Мот.издания, 2002. 3. Серебрякова Т.И., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Батыгина Т,Б., Шорина Н.И., Савиных Н.П. Ботаника с основами фитоценологии: Анатомия и морфология растений.-М.:ИКЦ «Академкнига», 2006г 4. Коровкин, О. А. Анатомия и морфология высших растений:[словарь терминов].-М.:Дрофа,2007.-268 с. 5. Дүрмекбаева, Ш. Н. Өсiмдiктер морфологиясы мен анатомиясының практикумы: оқу құралы.- Көкшетау:Келешек-2030,2008.-100 б. 6. Каденова А.Б. Лабораторный практикум по морфологии и анатомии растений. - Павлодар: ПГУ, 2004.
7. Билич Г.Л., Крыжановский В.А. Биология. Т.2. Ботаника.: Оникс 21 век. 2004. 8. Бекмуратова С. Т. и др. Тесты для контроля знаний студентов по ботанике.-Алматы: Қазақ университетi,2003.-134с. 9. Каденова А.В., Камкин В.А. Тесты по ботанике.- Павлодар, Павлодарский Государственный университет им С. Торайгырова: Кереку,2007. 10. Красная книга Павлодарской области (под ред. К.У. Базарбекова).- Павлодар: ПГУ, 2003. 11.
Г.П.Яковлев, В.А.Челомбитько Ботаника Санкт-Петербург: СпецЛит. СПХФА, 2003. 12. Разживин А. А., Базарбеков К.У. Нематоды растений Казахстана.Отряд
Афеленхида.-Павлодар,2002.-84с.-(Фауна Казахстана;Т.24.Вып.1.Круглые черви Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32 5В080700-Орман ресурстары және орман шаруашылықтары мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме Орман ботаникасы Оқу
нысаны Пәннің көп еңбекті қажет етуі Семестр бойынша бақылау нысандары Семе стр
Семестр бойынша студенттердің жұмыс көлемі кре- дит-
тер академиялық сағат кре
дит тер
Аудиториялық сабақ (ак. сағат) СӨЖ (ак. САғат) Бар- лығы
ауд СӨЖ емт сын КЖ -а КЖ -с бар- лығы дәр пр.
зер т бар лығы ОСӨ
Ж Орта білім база- сындағы іштей 2 90 30 60 1 - - - 1 2 90 15 7,5 7,5
90 30 Кәсіптік білім база- сындағы сырттай 2 90 12 78 1 - - - 1 2 90 6 3 3 78 30
Кафедра меңгерушісі______ Альмишев У.Х. 20__ж. «___» ________ Document Outline
жүктеу/скачать 171,06 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|