Алматы мектегь 1989

қ ы н ғ а н қ а л п ы м е н к с б е же ге к і р е
бсрігі Б ү р к і т б а й ғ а көзі түсіп 
еді, 
түсі с ұ п - с у ы қ , ы з ғ а р с о ғ ы п т у р ға нд а й екен».
«Д а у ы л д ы булттай тунеріп, аттарының д у б і р л с р і же рді сіл-
к і н д і р і п , қаптап к е л е жатқан топқа
қ а р а п т ұрым, Б ү р к і т б а і і
а у ы р
ойғсс батты...».
Р о м а п д а ғ ы Б ү р к і т б а й мен Темірібек т а ғ д ы р ы Б. Майлиші і н.
« Қ а қ д ы ке г і нд е г і » Қ а й р а қ п а й т а ғ д ы р ы н а ұ қ с а с . Б о л ы с ж а л ш ы -
сы б о л ы п к е лг е н о л а р д ы ң өз б о л ы с т а р ь г на д ег е н кегі де ү к с а с ,
о л а р д а и ат қ ү й р ы ғ ы н ү з у л е р і д е ұ қ с а с . Б о л ы с т а н кек қ а й т а р у -
л а р ы д а бгрдей. Қ а й р а қ п а й д ы ң Б ү р к і т б а й д а н бір а й ы р м а ш ы л ы -
ғы — көзі ашьііқтау. О л б о л ы с б а с т а ғ а н ж у а ш д а р өз б а л а л а р ы -
н ы ң о р н ы н а к е де й ж а л ш ы а з а м а т т а р д ы ж і б е р е т і н і н б і р де н түсі- 
ігсді.
«— М е н неге қ о я м ы н ? Қ а з а қ т а н с о л д а т а л с а , б а й л а р д ы н , бо- 
л ы с т а р д ы ң б а л а с ы б а р а р д ей с і ң бе? М ы н а біз с н я қ т ы с о р л ы л а р
кетеді . Б а я ғ ы д а н бері е ң б е г і м і з д і б а й ғ а ж е г і з у м е н ксліп, снді 
м а л құсагі а й д а л ы п кет е а л м а с п ы з ! » — дсііді ол.
Ал Б ү р к і т б а й б ол с а , өз т а ғ д ы р ы н ы ц ш е ш і л і п қ о й ғ а н ы н И т ­
б а й мен Г о р б у н о в т ы ң ж а с ы р ы н
әңгіімесін естіп б а р ы п б ір - а к 
бі леді .
« Ө з і н И т б а й ғ а с о п д а й қ о с а қ т ы т а й к ө р е т і н Б ү р к і т б а й осы 
б үгі н т а ц д а ноқ т а с ы. ч ың З а у ы н И т б а й д а н б і р ж о л а үзді...».
Ел а з а м а т т а р ы п а п п а ғ а , б о л ы с қ а қ а р с ы б а с к ө т е р і п а т қ а
м і н г е п н е н ' к е й і н , б а й д ы ң б а л а л а р ы б о л м а с а , іске т а т ы р , с о й ы л
с о ғ а р ж і г і т т е н ү й і н д с тиыіп о т ы р ғ а н а з а м а т ж о қ еді О о л а р д а н
бөліміп үп к ү ш і к боп а у ы л д а қ а л у д ы ар к о рг с н ме н , И т б а й үйіме 
б а п л а н ғ а н ж і п ж і ц і ш к е р і п
к е лс е де, ү з і л е қ о й м а й , Б ү р к і т б а й
а т қ а мі не а л м а ғ а н еді. Оол ж і п И т б а й мен Г о р б у н о в т ы ң ж а с ы ­
р ын д а я р л а ғ а н қ а с т ы ғ ы н е ст і г е п не н кейін, ү з і л і п кеп кетті».
« І Гоқт а б а у ы н ы ң ү з і л у і » , « ж і п т і ң ү з і л у і » — б ү л а р м а л ш ы
ө м і р і н б ей н е л е йт і н а т р и б у т т а р б о л с а, с©.ны ж а з у ш ы Б ү р к і т б а й -
д ы ң И т б а й д а н а ж ы р а с у соті ні ң к ө р к е м о б р а з ы н ж а с а у ү ш і н сәт- 
ті п а й д а л а н ғ а н .
Б ө л г м д е И т б а й ө м і р і н і ң а к ы р ғ ы с ә т т е р і д е к ө р к е м т і лм е н 
ж с т к і з і л е д і . Б а я г ы өр к е у д е И г б а й ж о қ . Б ы л ш ы қ т а н ғ а н көз... 
Ж а н ы н қ о я р ғ а ж е р т а п п а й ескі к е б е ж е г е д е кіреді...
« І ш і н е и к ә к у р - ш у к і р , к ө р - ж е р і н а л м а ғ а н к е б е ж е , с ы р т қ ы к о ­
л е м! қ о м а қ т ы к ө р і н г е нм е н, И т б а й д ы ң с е мі з д е н е с і н е т а р л ы қ іс- 
теді. А н а д а н
ш ы р ы л д а п туа, И т б а й д ы ң ө м і р і н д е
б ұ л б і рі пші
к ө р г е н қ о р л ы ғ ы еді».
^ ' . . . к а б ы ғ ы ж а р ы л ғ а н ж ү м ы р т қ а д а н ш ь г ққ а н б а л а п а н д а й , И г ­
б а й ш о қ и ы п о г ьі р д ы д а қ а л д ы » .
« . . . Б ү р к і т б а й И т б а й д ы е с і к а л д ы н а әлі-мтік қ о й д а й д ы р ы л -
д а т ы п ш ы қ т ы . Ж а й ш ы л ы қ т а бір к і сі д е ң к а р у ы м б а р деп о йл а й-
86

тын И т б а й Б ү р к і т б а й д ы ц қ о л ы н д а ж а у л ы қ т а й ж е л п і л д е д і » .
Л қ б а л т а бөлг мні ң соңьгнда 
а р с н а ғ а
с оц ғ ы 
рет ш ы ғ а д ы :
« Ц і ы л б ы р И т б а й д ы ң м о й н ы н а і л ік к е н д е, а т ы н т ебіпіп, т а р т а жө -
н ел г ен Т е м і р б е к к е Б ү р к і т б а й қ а д а л а қ а р а п еді, б ел і н е қ ы с т ы р -
ғ а н а қ б а л т а н ы ң ж ү з і ж а р қ - ж ұ р қ етті.
—
Б а у ы р ы м ! . . — д е г е н ы ң ы р с ы ғ а н д а у ы с п е н , а я т ы н а н т үру-
ға ш а м а с ы к е л м е й , т і зе с і не н о т ы р ғ а н
И т б а й қольгн с о з ғ а н д а ,
Қ о ж а н т а й д ы ң сүйегісі келіп, ж а н ы н а б а р ы п қ а л ы п еді, Т е мі р-
б е к т і ң б а л т а с ы ж а р қ ете түсті...».
М . Ә У Е З О В
А б а й ж о л ы ( « Қ а қ т ы ғ ы с т а » )
Б ұ л б ө л і м д е с у р е т т е л е т і н ж а й : А б а й д ы ң о з б ы р топ ө кі лд е - 
р і ме н енді сөз ж ү з і н д е ғ а н а емес, іс үс т і нд е г і б е т пе -б е т келуі,
к а қ т ы ғ ы с ы . Ұ з а қ у а қ ы т п і с і п - же ті л і п к е л г е н қ а й ш ы л ы қ т ы ң с ырт -
к а ш ы ғ у ы , ж а р ы л у ы . Қ а р а м а - қ а р с ы т о п т а р д ы ң с а я с и ш и е л е н і с і -
нің ш е ш і лу і . З ү л ы м д ы қ пен ә д і л е т т і л і к т і ң т а р а з ы б а с ы н а түсуі. 
О н ы ң бір б а с ы н д а А б а й б а с т а ғ а н кед ей ж а т а қ т а р , к е п ш і л і к ха- 
л ық , е к і н ші б а с ы н д а Т ә к е ж а н , М а й б а с а р б а с т а ғ а н б а й - ж у а н д а р .
Б ө л і м д е осы екі т о п т ы ц қ а т т ы ш п р ы қ қ а н қ а қ т ы ғ ы с ы с ур ^т т с ле д і ,
ш и е л е ні с іп б а р ып , у а қ ы т ш а б о л с а д а шешіімін т а б а д ы . Б ү д а н
взге б ө л і м д е т а ғ ы бір ой ж е л і с і б ар. О л — еікі ұ л т т ы ң к е д е й т ап 
э к і л д е р і п і ң ш ы н а й ы д о с т ы ғ ы . К е д е й ж а т а қ б а с ы н а қ и ы н - к ы с -
тау күн т у ғ а н д а о р ы с к р е с т ь я н д а р ы еш ж а л т а қ т а і м а й к ө м е к к е
келеді. Сөйтіп, к е з е к т і о з б ы р л ы қ т а н , ж а у ы з д ы қ т а н қ ү т қ а р ы п қ а -
иады. О с ы қ а қ т ы ғ ы с т а р д ы ң о р т а с ы н д а А б а й т ұ л ғ а с ы с о м д а л а
гүседі. Қ а қ т ы ғ ы с к і м н і ң кім екен і н ікөрсетіп береді .
Әң г і м е ні ң б а с ы о қ и ғ а б о л а т ы н ж е р д і аз-и<ем т а н ы с т ы р у д а н
З а с т а л а д ы д а , о д а н әрі ж а з у ш ы а л д а ү л ке н сын күтіп т ұ р г а -
-іын бі рден б і л д і ре ді : « Ж а қ ы н д а сол е ң і р д е о қ ш а у бір о й р а н ту- 
ды. Б ұ л о қ и ғ а ж а ң а ғ ы Ш о л п а н , С а р а д ы р жо н ь г ның а р ғ ы б а у ы -
) ын д а отыр.ған ег і нші кеде й а у ы л д а р ү ст і н д е б а с т а л д ы » .
О д а н әрі кедей ж а т а қ өмі рі , оол а р қ ы л ы к е д е й л і к т і ң бітім- 
келбеті б а р ы н ш а ж е р і н е ж е т к і з і л е с у р е тт е л е д і . О н ы ц бейнесі н 
>еруде а в т ор қ о л д а н ғ а н ө з г е ш е бір тәсі л б ар. О л — к і ш к е н е ба- 
п а л а р д ы ң іс-әрекетін, с өй л е с у і н ( д и а л о г ) б ер у а р қ ы л ы ш ы н д ы қ -
"ы ж е р і н е ж е г к і з е б ейнел еу.
Алдьгмен^ к е д е й л і к т і ң бепнесі а в т о р с у р с т т е у і н д е ж а с а л а д ы :
« С о л іс б о л а р д а н бір күн б үр ы н , ке д е й а у ы л ү с т і н д е е шб і р
ігәленің н ы ш а н ы ж о қ еді. Қ а й т а бейнет, е и б е к ел і н і ц д;іл осы 
.үндер қ а б а г ы а ш ы қ , аз кү н д е к ү т к ен өзгспіе ж ү б а н ы ш ы б>ар- 
„аіі. О н ы с ы
і і і с і п
т о л қ ы ғ а н егіыі. Б и ы л ж а у ы и і қал ыц боп, егін 
і егіс ж а қ с ы ш ы қ қ а н . Әсіресе, осы Ш о л п а н , Қ а с қ а б ү л а қ т а р д ы ң
87

а с т ы р т ы н д а , Т а й л а қ п а й к ү д ы ғ ы н ы ц м а ң ы н д а өте қ ы з ы қ т ы боі 
қ а у л а п ш ы қ т ы .
М ұ н д а ж и ы н ы а л п ы с ү й д і ң ж и ы р м а ж е р д е й егіні б ар. Би ь к
осы а р а ғ а Б а з а р а л ы , А б ы л ғ а з ь ш а р д а егін е кк е н. Көп а у ы л д а і
б ө л і и і п к ө ш к е н а ш - ж а л а ң а ш к е д е й л е р д і ң де ж а рь г м ж е р , ширеі: 
ж е р д е й үл е с і б ар. Ег і и енді о р а қ т ы күтіп қ а л а т ы н м е з г і л т а қ а у
т егі с с а р ғ а й ғ а н . Б і р а қ Д ә р к е м б а й : «— енді бір он күн т о с ы ц да р
а л т ы н д а й с а р ғ а я түссін... Ш ы д а к е д е йл е р ! » деп, т о қ т а т ы п ж ү
ретін.
Ж а л ғ ы з - а қ т а л а й ү й д е а и ь а р ы к кәп, і ш е р л і к с а у ы н м а л д а р і
б і р е н - с а р а н , қ о й - е ш к і б о л с а с у а л а б а с т а ғ а н . С о н ы м е н , е г і н н і ң тү 
г е л п і с к е н і н е ш е й і н а ш ы қ қ а н ү й л е р асығыгт, іәзді-өз і жері нен піс 
кен б а с т а р д ы е т е к т е п т е рі п, к о л ы м е н үгіп, а з - а з д а п б п д а й а л ы г
с о н ы қ ү р д а й қ у ы р с а д а к е м п і р - ш а л ы н а т а л қ а н ғып түйеді . Ж а
б а л а л а р ы н а қ ү р ғ а қ а з ы қ - а с етіп береді... Қ а у ы р т піспесе дс 
ж о к е л с п т е р у ш і г е с о н д а й т а л і п ы қ т ы ң өзі н аз е г і н д е р і б ер е бас 
т а ғ а н д а , ү л к е н ссп б о л ғ а н . С о ң ғ ы к е з д е әр ү й д е от м а з д а п ж а
пып, сол о т т а к о л б а қ ы р ғ а
т ы қ ы р л а т ы г і б п д а й қ у ы р ы с ы п
жг
гады. Д ү ң к і л д е п т а л к а н т үй і л е д і .
Әр үйдін, ж а с әйелі ,
ересе. 
е с т и я р б а л а с ы б о лс а , тіпті к і ш к е н е і ні ш е кт е р і н , қ а р ы н д а с т а р ы
ертіііі ап, к ү н ұ з ь ш сол піокен б и д а й б асын' ан а у қ а т т е р у м е н бс 
л а т ы н » .
Теікстегі кед ей өмірінііт, т ұ р мь г с - т і р ші лі г і н б е й н е л е й т і н тіркес 
тср: « б ей н е т е ң б е к
елі», « а ш - ж а л а ң а ш к е д е й л е р »,
« а ш - а р ы
көп», « б Грен- са ран қ о й - е ш к і н і ц с у а л а б а с т а у ы » , « а ш ы к к а н үғ 
л е р». Ос ы а ш ы қ қ а н ү й л е р г е т а л ш ы қ б о л а р а з ғ а н а егін егілгеі- 
О п ы ң к ө л е м і д е кеп емес. Н е б ә р і «жи ырі ма ж е р » . О н ы ң өзі Ә' 
ү й г е « ж а р ы м ж е р » , «ш' ирек ж е р д е н » ғ а н а ке л е д і , бүтгн д е емес 
Б і р а қ о о ны ң езі к е д е й - к е п ш і к к е
той, үлікен қ у а н ы ш . « Б е й н е
е л і н і ң . . . қ а б а г ы а ш ы қ б о л у ы » д а , « с оң ғ ы к е зд е әр ү й д е от ма^ 
д а п ж а н у ы » д а , «дүңччілдеп т а л қ а н т ү й і л у і » д е с о н ы ң белгісі.
Т е к с т е а в т о р с у р е т т е у ш е н қ а т а р д и а л о г т а р д а ү л к е н ж ү
к е г е рі п, ш ы ғ ‘а р м а н ы ң к ө р к е м б о л м ы с ы н ж а с а у ғ а б е л с е н е атса 
л ы с ы н т ұ р а д ы . Т е кс т е әр д н а л о г т ы ң ө з і н д і к ролі, к ы з м е т і бар 
Ж а с ө с г і і р і м д е р д і ң д и а л о г ы — с о л а р д ы ң бірі. Ав т о р т е кс т і ң ба 
с ы н а кішікене б ү л д і р ш і н д ер д і н . с өй л е с у і н ж а й д а н ж а й енг і збеге ғ
Ол, а л д ы м е н ке д е й е м і р і н і ң ж ү д е у л і г і н т а ғ ы д а б а с а к ә р се т у г
қызімет етеді. К ө з і н т ы р н а п а ш қ а н н а н ат а - < а н а л а р ын ын ж ү д е
т і р ш і л і г ш е н т а н ы с о л а р ү л к е н д е р ш е с ә й л е й д і , е ң б е к т і ң кадірі: 
ү л к е н д е р ш е т үсі неді .
Ж е т і ж а с а р А с а н бес ж а с а р Үсенге ү л к е н д і к т а н ы т а д ы , акьк 
а й т а д ы , тіпті т а п қ ы р л ы қ т а ж а с а й д ы : « С а ғ а н а й т а й ы н ба, сеі 
ет е г і ң д і ұста... мен үзі п а л а м , а л сен е т ег і ң е са л, лсинай бер 
Үс е нт а й, Ж' арай м а? » К і ш к е н ^ б а л а улкенге, тә.н к і с іл ік сөз аң
Й8

т а д ы : « Б и д а й ы м ы з д ы т а п т а м а й ы қ , б ү л д і р т а л с а к ж а м а н б о л а ­
ды. Б о с қ а р э с у а б о л а д ы . Сен б а с ы н с ы н д ы р ы п а л м а , т ек мспі ң 
ізі'ммен жүр. . . »
Ал кейін ...кейін к і ш к е н е б ү л д і р ш г н д е р бір т а л ы н с ы н д ы р у т а
б а т п а й , мә пе л е п а я л а й т ы н б и д а й б а с т а р ы н ү л к е н ж а у ы з д ы к т ы н
а й д а у ы м е н егінге келі п т ү с к е н м ы ң ж ы л қ ы п ы ң т а с т ү я к т а р ы
б ы т - ш ы т қ ы л ы п т а л қ а н д а й д ы .
Бал>апан ж ү р е к т с р д і н ме й і рі мі
мен ү л ке н та€ жүр е к т е р д і н , ж а у ы з д ы г ы ! С ұ р а п ы л к о н тр а с т , шс- 
гіне ж е т к е н а н т и т е з а о с ы н д а й - а қ б ол а р ! Б у д а и біз б ү л д і р ш і н д е р
д и а л о г ы н ы ц екі н ші қ ы з м е т і н д е бапқаГгмыз. Б а л а л а р д ы ң сөй- 
ле-суі кейін б о л а т ы н с у м д ы қ т ы ң б а р л ы қ с о р а қ ы , з ү л ь г м д ы қ кей- 
пін ж а л а ң а ш т а г і а ш а д ы . О г а н а й т ы л а т ы н л а ғ ы н е т қ а р ғ ы с ы н ы ң
к үші н он есе, ж ү з есе к өб е йт е ді . М ұ н д а д и а л о г кейінгі с у м д ы к
о қ и ғ а н ы ң б а р л ы қ с ү м д ы ғ ы н ә ш к е р е л е й т і н фон р е т і н д е а л ы н ы п
тұр.
Б ү л ж е р д е г і а вт ор б а я н д а у л а р ы ж н н а к ы , о н д а тек м ә с е лс г е
қ а т ы с т ы негізгі ж а й л а р ғ а н а сөз б о л а д ы , өйт ке н і ол к ө р к е м ма з -
м ұн д ы , и д е я н ы ж е т к і з у д е негізгі емес, қ о с ы м ш а қ ы з м е т а т қ а р а -
ды. Не г і з г і ж ү к т і д и а л о г көт е рі п тур. Ав т о р б а я н д а у ы д и а л о г -
тын, и д е я л ы қ м а з м ү н ы н т ек т о л ы қ т ы р а д ы . М ы н а с ө й л ө м д е р соны 
б і лд і р е ді : «..,б а л а л а р к і ш к е н т а й б а ^ т а р ы н а з а р ы өт к е н а ш т ы қ
д а ғ ы н ұ м ы т г і а ғ а н д а р ы н б а й к а т а д ы » .
« Ж ү з д е р і к д е - ы р з а л ы қ б ар. Б ұ л а р , ж ү д е у ғ а н а тірліктін, м ( - 
мын ғ а н а т і лег і н ен б а с к а іздегені ж о қ т а р » .
« К і п ж с н т а й б о л с а д а өз қ и я л ы н ү л к е н г е п і а р ы қ т а т п а й д ы » .
Т е кс т е г і кел&сі кә рі н і с кедеп ж а т а қ к ұ д ы ғ ы и ы ң б лс ып а к«- 
шігі өтіп б а р а ж а т қ а н к р е с т ь я н о б о з д а р ы н ы н , ке л і и т о қ т а у ы . Б у ­
рый казак, д а л а с ы н а т а н ы с
е ме с осы көріністін, әзі н ж а з у ш ы
к і ш к е н е б а л а л а р д ы н к ө з к а р а с ы т ұ р ғ ы с ы н а н береді :
« О с ы н д а й л ы к о й ы н ы ме н , о л ж а ' м е н к а й т қ а н көп у с а қ 5 а л а -
н ың т об ы І а й л а қ п а и қ у д ы ғ ы н д а о т ы р ғ а н ө з д е р і н і ц көп үнлі
ж ы р т ы қ , к о ң ы р а у ы л д а р ы н а т а к а й беріп, бір к ө рі ні с ке тегіс т а к
к а л ы с т ы . А у ы л д ы ң ж а н ы н д а с а л қ а р узак, к ө шт е й с о з ы л г а н , тілті 
когі а р б а л а р тур».
О д а н әрі көрі ні сті с у р е т т е у д е б а л а л а р д ы ң түсічіігіне с ә йк ес
л е к с е м а л а р г а ң д а л а д ы : «і мәтүшк елер», « к а л ы ң с а қ а л д ы , ү з ы н 
ш а ш т ы а т а л а р , ә к е л е р» , « ж а л а ң б а с » не.месе « пг ол а к о р а м а л бай- 
л а с к а н ә й е л д ер » , « ш а ш т а р ы с а п - с а р ы ерікек б а л а л а р » , « б у р ы н
к ө р м е г е н б р и ш к е л е р » , « к ө к а р б а л а р » , « ш а т ы р л ы арі балар». Б а -
л а л а р д ы , әс і ре с е т а н д а н д ы р а т ы и ы — «.көпшілік үлікен-кіші, ер- 
к е к - ой е лд і н — борі ж а л а ң б а с к а н а емес, ж а л а ң а я к та». « Мо л
с а к а л - ш а ш ы б у д ы р а п , б у р ы л т а р т к а н б ас ы- бе т і ү л к е н орьгс, аса
ж а т , к о р к ы н ы ш т ы көрі неді ».
А з д а п с әз г е келіп, « с ух а р ь а л ы п » , бі>рте-бірте у й р е ні се бас-
«9

т а с а д а , « б а с т а р ы ж а л а ң б а с , а уы з д а р ь т н қ а л ы ң мұрт , бет т е рі н 
ұ з ын , т ы ғ ы з с а р ы с а қ а л басқаін ү л к е н д е р , б а л а л а р ғ а әлі де с у ы к
т үсті көріыеді».
О д а н әрі ө з а р а с үт беріп, на н б өлі сі п а р а л а с а б а с т а ғ а н үл- 
к е н д е р д і ң б і р - б і р і н е т а ң ы р қ а у ы б а с т а л а д ы .
« Б і р топ бір т о п т ы т а м а ш а л а п ж ү р . Б і р і н і ң бірі к и і м д е р і н е
т а ң ы р қ а й д ы . О р ы с ә й е л д е р і қ а з а қ ә й е л д е р і н і ң б а с киіімдерін сөз 
қ ы л ы с а д ы .
— К ә р і қ а т ы н д а р ы д а ж а л а ц б а с , о н е с і? — д еп қ а з а қ ә йе л -
д ер і күңікілдесіп, т а м а ш а л а й д ы » .
А в т о р сөзі мен к е й т к е р сөзі б і р і н - бі р і а л м а с т ы р ы п , б і рі н- бі рі
т о л ы қ т ы р ь ш , ө м і р л і к ш ы н а й ы қ ұ б ы л ы с т ы д ә л , ұтьгмды бейне- 
л ейд і .
О р ы с ә й е л д е р ш і ң д и а л о г ы қ а з а қ к е д е й л е р і н і ң ж ү д е у т і рші -
л і г і н т а ғ ы д а , енді б а с қ а ш а кө з б е н , б а с қ а қ ы р ы н а н т о л ы қ т ы -
рады:
« Д а р ь я әр е сі кт ен қ а р а п , көп ә й е л д і ерт і п т ә ж і р м б е л і көзі- 
мен н а ш а р к ү й л е р д і т а н ь ш тұр.
— Қ а н д а й ж а л а ң а ш т а р . . . Ү й л е р і ж ы р т ы қ . . . і ш т е р і н д е ө ң ш е ң
ш о қ п ы т , ки і м д е ж о қ , б ұ й ы м д а ж о қ , — д ейді . К е й д е от ба-сында 
қ ұ р б и д а й қ у ы р ы п о т ы р ғ а н ш е ш е л е р д і , ж а с қ ы з д а р д ы к ө р і п , — 
г а м а ғ ы н қ а р а с а ң ш ы , ж а л ғ ы з б и д а й , — деп, ба с ш а й қ а п кел еді .
Қ а з а қ ә й е л д е р і Д а р ь я н ы ң
а т ын қ олі ма- қол ө зг е р т і п,
Ж а р п я
қ о й ы п а л д ы . Д а р ь я н ы ң с ө з д е р і н о р ы с т ы ң өзг е о йе л д е р і қ о с т а п
сөшгеп ке;геді.
— Б і р т а м ш ы м а й д а ж о қ .
— Б ұ л а р д ы ң с ү т т е н б а с қ а т а м а ғ ы ж о қ .
— А ш б о л у ке р е к . Ал, ө з д е р і а қ ш а а л м а й д ы .
— К п р г н з д і ң д е р е в н я с ы ғой бұл. С о р л ы ж о қ ш ы л ы қ д ер е в н я -
с ы ! — д есі п, әр ә й е л Д а р ь я н ы қ о с т а п ж ү р .
— Б і з д і ң П е н з а д а ғ ы д е р е в н я л а р д ы ң ж о қ ш ы л ы ғ ы н д а й .
— Д ә л бі з де г і а ш - ж а л а ң а ш т ы ң үйі ! — деп, Д а р ь я ғ а б о йы та- 
қ а у, б і р а қ о д а н б а л ғ ы н , б^алуан д ен е лі Ф е к л а қ а т қ ы л у н м е н ке- 
сі*п 
с ө й л е д і . Ә л д е к і м г е қ а р ғ ы с а й т ы п ж і б е р д і . Д а р ь я д а б я ғ а н а -
д а п б а с изеп, о й л а н ы п к е л е ж а т ы р еді.
— И т к е д е й л і к , б а р ж е р д е с ені ң с ү м ы р а й т ү м с ы ғ ы ң біреу- 
ақ!.. деп, қ а с ы н д а ғ ы ә й е л д е р д і а щ ы м ы с қ ы л м е н күлдірігі қ о йд ы» .
Қа з а і қ к е д е й л е р і меп к р е с т ь я н д а р
а р а с ы н д а ғ ы д и а л о г т а р
д а — ә л е у м е т т і к ү л к е н ж ү к к ө т е р і п т ұ р ғ а н д п а л о г т а р . О н ы т үс і ну 
ү ш і н д и а л о г т а р д ы ң өзін к е л т і р е й і к :
— Н е г е к е ш т і ң д е р ? Т у ғ а н - ө с к е н ж е р і ң е ме с пе? А т а мс кен 
қ о н ы с ы ң н а п қ а п д а й з о р л ы қ а й д а д ы е к е п ? — д еи т а ң д а н ы п отыр.
Атіанас б ұл с ұ р а у д ы ұ қ қ а п д а а л а қ а н ы п ж а й д ы .
— Ж а м а н б о л д ы онда... Аш б о л д ы қ .
90

— Ж е р т а р б о л д ы м а ? — д е г е н д е А п а н а с б ас изей беріп, өз 
халдері<не сәл ы з а м е н к ү л е түсті.
— К і м д е р г е ж е р көп, б і з д е р г е жок, б о л д ы .
— С о н д а қ а н ш а ж е р л о р і ц боп е д і ? — деп Б а з а р а л ы н ы ц өзі 
: ү р а п еді.
— Ж е р мьгна а л а к а п д а й ? — деп бір а л а қ а н ы н ж а н д ы .
Ал 
ж о қ ш ы л ы қ м ы н а у м е н і ң з и п у н ы м н ы ц ү л ке н д і г і ы д е и ! — д сг е н д с ,
Б а з а р а л ы А п а н а с т ь і ң сөзі не сүіісіне күлді .
— К ө р д і ң д е р ме, не деп отырғаиьгн!.. Ж е р а л а қ а н ы м д а й ,
ж о қ ш ы л ы қ ш а п а н ы м д а й б о л д ы , — дейді...
— А л д а с о р л ы - ай ! Қ а л а й келісті>ріп а йтты!
— С ө з - ақ - а у ! Ж о қ ш ы л ы қ д ег ен с о - д а г ы ! — десіп А б ы л ғ а з ы ,
Г о қ о а н д а р тегіс қ о с т а п қ а л д ы . А п а н а с т а ғ ы д а м ы с қ ы л д ы ж ү з і -
мен:
— Ал беда... С е ні ң м ы н а у ү й і ц д е й , — д сд і
Б а з а р а л ы т а ғ ы
қ о с т а п күліті...
— Ал б а с т а ғ ы сор о д а н д а ү л к с п, м ы н а у с епі ц б а с ы ц д а ғ ы
ү йі н д е й б о лд ы , к ө ш п е й қ а й т е й і к ! — дей ді .
Т ы қ д а у ш ы қ а з а қ т а р А п а п а с т ы ц а қ ы л ы н а т а н д а й қ а ғ ы п та- 
м а ш а етісті.
Д ә р к е м б а й А п а н а с қ а ү л к е н с ен і м м е и , ж ы л ы ш ы р а й м е н қа- 
р а д ы .
— Бәсе, «Ар.қада ж ы л ж а қ с ы б о л с а, а р қ а р а уы п нссі б а р ? »
д е м е п пе еді.
— А й т а й ы н деп о т ы р ғ а н ы өзі ғ а н а емес, д әл , гіпті ө з г е н і ң де 
ж а й ы ғ ой! — деп, Қ а н б а қ б а с ш ұ л ғ ы п отыр.
— Ш ы н- а у! Б і з д е д е сол емес пе?
Т о к с а н д а қ ұ п т а д ы .
— Б ұ н д а т е к ж е р көп те, е к к е н егін а л а қ а н д а й , ал ж о к ш ы -
лыіғы мен соры, ө зі мі з г е к ү н д е т а н ы с мойын-ағ аш қой... дейді.
Б а з а р а л ы А п а н а с т ы қ а т т ы ү н а т қ а н ж ү з б е н қ а р а л отьгр.
— С о р л ы , е р д і ң т ү қ ы м ы ғой... ш ы н н а н а у м а й д ы . Қ ө з і н а ш ы п
ікөргені сол, енді қ а й т с і н с о л а й д еме й . « Ж е т і с к с п е л д і ң ұл ы-
ікыз ым ын » деп ж а л ғ а н көкі п 
қ ы ц р а т қ ы м а й д ы ғой!.. деп б і р а з
ю г ы р д ы д а, бір б а й л а у ж а с а д ы . . . »
Д и а л о г т а ғ ы гсңеу мен әс і р е л еу , мә те л мен м е т а ф о р а — үл- 
ікен и д е я л ы қ - м а з м у н д ы қ , к ө р к е м д і к ж ү к көт е рі п т ұ р ғ а п тәсіл- 
д е р .
О сы д и а л о г т а р д а к ө р к е м о б р а з ж а с а у ғ а қ а т ы с а т ы н т а ғ ы бір 
ігәсіл, а м а л бар. О л о р ы с с ө з д е р і п і ц б ү з ы п к о л д а н ы л у ы . Б ұ л ,
;5ір ж а ғ ы н а п , тіл з а ң д ы л ы ғ ы н а с ә йк ес т а б и ғ н к ү б ы л ы с б о лс а ,
сгкі нші ж а ғ ы н а н , к ө рк с м м а қ с а т қ а қ о л д а н ы л а т ы н с т и л ' и с т и к а л ы қ
ігәсіл. О р ы с к р е с т ь я н д а р ы н ы ц
а тын қ а з а қ ш а л а п ө з г е р т і п а л у
) ( Д а р ь я - Ж а р и я , А ф а н а с и й - А п а н а с ,
Ф е к л а - Ш о к л а , Ф е д о р - Ш о -

д ы р ) а л д ы ң ғ ы с ы н а
ж а т с а , т ө м е н д е г і м ы с а л д а м э е е л е б а с к а
ш а л а у :
« Е н д і Д ә р к е м б а й б ұ л а р д ы ц қ а й д а н ш ы ғ ы п , қ а н д а б а р а ж а т
к а н ы н бі лг і сі кел еді .
— Қ о д а п а й д о м ? А п а н а с - а - а ? — д е п еді, А ф а н а с и й т үс і не қ а л
ды.
— С ем и р е к. .. С е м п р е к едем!..
— Б ұ С е м и р е г і қ а й с ы ? . .. Ақ и р е к пе ? — д еп Д ә р к е м б а й түсін 
бей, к ө р ш і л е с С ы б а н қ о н ы с ы н ы ң бірін а т а д ы . .. »
Е з у г е ж е ң і л к ү л к і ұ я л а т а т ы н б ұл т әсі л « х а л ы қ т ы қ э т н м о л о
г ия» д еп а т а л а д ы . « Х а л ы қ т ь г қ э т и м о л о г и я » — о р ы с сөзін с ы р т қ і
д ь г бы с т ы қ ұ қ с а с т ы ғ ы н а қ а р а й а н а т і л і нд е г і м а ғ ы н а с ы м ү л д е бас 
қ а ө з г е с өз г е а у д а р ы п қ о л д а н у ш ы л ы қ . С е й т і и , м а ғ ы н а мен фор 
м а а р а с ы н д а ғ ы с ә й к е с с і з д і к
к ү л к і т у д ы р а д ы
( С е м и р е к — Ақ и
р е к ) .
Ш ы ғ а р м а д а д и а л ю г т ы ң б үл а й т ы л ғ а н д а р д а н өз г е т а ғ ы бір не 
гізгі қ ы з м е т і н б а й қ а й м ы з . О л — к е й і п к е р л е р г е т і л д і к м і н е зд е м
беру. Әр к е й і п к е р д і ң а қ ы л - о й , с а н а е р і с і н е қ а р а й ө з і н д і к сөйле; 
е р е к ш е л і г і , сөз с а п т а у л а р ы б ар . А й т а л ы қ , А б а й сөзі мен Б а з а р
а л ы не Д ә р к е м б а й с е з д е р і н б і р - б і р і м е н е ш қ а н д а й ш а т а с т ы р м а й
сың. А б а й созі т е р е ң ой л ы, а қ ы л - с е з і м г е т олы, кең өре лі , өрі с т
больги келсе, Б а з а р а л ы с ө з і н д е р а у д а н а қ қ а н с у д а й т а с қ ы н , е р е к
ш е ж і г е р мо л б о л а д ы , ал Д ә р к е м б а й с о з д ер і х а л ы қ д а н а л ы г ы
н ы ң кең а р н а с ь ш д а й . О л а р д ы ң с ө з д е р і н д е х а л ы қ т ы ң м а к а л - м ә
т е л д е р і , д а н а л ы қ с өз д е р і , б а с қ а д а к ө р і к т е у а м а л д а р ы м о л ы н а і
к е з д е с е д і ж ә н е о л а р д ы ң бәрі д е х а л ы қ м ү д д е с і н е қ ы з м е т етеді 
Х а л ы қ т ы ң м а қ а л - м ә т е л д е р і мен а й ш ы қ г ы сөз ү л г і л е р і ж а г ы м с ы ;
к е й і и к е р л е р д і ң с ө йл е у ө р н е г і и д е д е к е з д е с і и к а л а д ы . Б і р а қ о л а р
д а б а с қ а ш а қ ы з м е т а т қ а р а д ы . М ы е а л ы , Ә з і м б а п ж ә н е оньп 
т ө ң і р е г і н д е г і л е р д і ң с өз і не н а з а р а у д а р а й ь г қ:
« О с ы н ы , ж ы л қ ы а л д ы н а ш ы ғ ы и а ң ғ а р ғ а н Ә зі м б ай , б а р л ы г
м ы р з а л а р ы мен қ ұ р б ы л а р ы н , ж ы л қ ы ш ы л а р ы н ш а қ ы р ы п а л д ь
, д а :
— Ал, ж і г і т т е р , еиді а т т а н қ о н ы п , с а б ы р т а б ы ң д а р . Ос ы а р а
д а ә и г і м е л е с і и ж а т а й ы қ . Ж ы л қ ы д а э р е ж о к , м а л д а тіл ж о қ
Қ а й д а б а с қ а н ы н кім білсін!.. 
Т а ң е р т е и ж н ы и а л а р м ы з ! — дег 
а р а м к ү л к і м е н ж а м а н ниет с езді рд і . . .
Д а ң ғ о й А қ м е т ж а н мен б а қ ы р а у ы қ М а қ а д а ә л д е к і м д і боқт ап 
ж а т ы р .
— Ж е р т ы р м а л а ғ а н бои, а т а - б а б а м ы з і ст еме г е н кәсіпті тау- 
ы и т ы ! — д еп М а қ а кірісті.
— Е л д і ң с ұ р ы н к е т і р д і осы бір ж а т а қ д еге и с ұ м да р ! Ө з д е р і я
т үр т і п к ө ш і р і п ж і б е р у к е р е к , — д е д і А қ м е т ж а н .
92

— Е, е, бі р-екі рет еңб ег і н еш к ы л с а , « ит ш е ж е р т ы р м а л а і і
ж а м а н ы р ы м б а с т а м а ! » д есе өзі де к ө ш е д і , — деп Ә з і м б а й а ты- 
нан түсіп ж а й л а н ы п бел ш е ш і п ж а т ы р . Ө з г е л е р і де о е ы н ы ц ісін 
істей б а с т а д ы . А т т а р ы н т і з г і ні нен қ а ң т а р ы п қ ой ып, ш ы л б ы р л а -
рын ж а с т а н ы п , тегіс ж а т а б а с т а д ы .
— Көпі у емес, б о с уғ а д а т үсер,
ү я с ы н ойрандағ а- н а р а д а й
қ ү ж ь ш а р ә ң ш е н м ұ ж ы қ ! — деп А к ы л п е й і с әрі б о қ т а п , әрі ыр- 
ж ы н д а п қ о я д ы » .
Д и а л о г т а ғ ы м л қ а л - м ә т е л де, т е ңе у де, б а с қ а а м а л - т ә с і л д е р — 
бәрі д е с ө й л е у ш і л е р д і ң өз м а қ с а т - н п е т т е р і н а қ т а у ғ а ж ү м с а л ғ а н .
Біра.қ о л а р д ы ң м ә н - м а ғ ы п а л а р ы мен қ о л д а н ы л у т ұ р ғ ы с ы а р а - 
с ы н д а ғ ы к е р е ғ а р л ы қ сөз и е л е р і н ә ш к е р е л е у г е қ ы э м е т етеді. Сөй- 
тіп, о л а р д ы н т і л д і к м і н е з д е м е с і н ж а с а й д ы .
Ос ы т ұ с т а ғ ы а в т о р б а я н д а у ы н а н а з а р с а л с а қ , о н ы ң б о я у ы д а
б і рде н о з г е р г е н і н б а й қ а й м ы з . Қ а р а ітиет, ж а у ы з д ы қ іс і стеуг е 
бел б а й л а ғ а н а д а м д а р д ы ң і с-орекетін б ей н е л е у г е ж а з у ш ы с о ғ а н
л а й ы қ с ө з д е р д і ң б о я у л а р ы н
п а й д а л а н а д ы , т і л д і к қ ү р а л д а р д ы
с о л а р д ы ң ж и р е н і ш ә р е к е т т е р і н т о л ы қ б ер е а л а т ы н д а й д ә р е ж е д е
ж ү м с а й д ы .
« О с ы м е н ы м ы р т ж а б ы л а б ер е он шаіқты ш о ғ ы р қ а л ы ң - қ а л ы ң
ж ы л к ы л а р а д ы р ғ а қ а р а й қ а п т а д ы . Ж ы л қ ы л а р д ы ң с о ң ы н а н Әзі м- 
э а й д а й боп, қ а с т а р ы и а б і рлі - е !кілі ж ы л қ ы ш ы н ы ертіп, б ай ү л д а -
эы д а ш ы ғ ы с т ы . Б ұ н д а А қ б е р д і н і ң Мү-сатайы, М а й б а с а р д ы ң өзін- 
дей д ә у к е с А қ м е т ж а н ы , Ө с е р д і ң б а қ ы р а у ы қ М а қ а с ы , ж а с , қ ыз -
б а б а с Ақылпейі' сі, Т а ң ш о л п а н н а н Е л е у с і з д ей ті н б а р ы м т а ш ы ,
үр ы б ар. О с ь ш д а й о н н а н 
аса ж а с , ж у а н Ы р ғ ы з б а й л а р
т і л с і з
і і о қ п а р , с ой ыл етіп ж ү р е т і н
а т қ ю о ш ы - ж ы л қ ы ш ы л а р ы н
ертіп
І І Ы Ғ Ы П Т Ы » .
« . . . Б ү л а р д ә л осы ж а т ы с т а
ең ү л к е н с ұ м д ы қ істеп ж а т т ы .
Ендігі ұ й қ ы л а р ы о я у ж ү р і п , ж е р е р т е г е нн е н д е ж а м а н . Ө з одет- 
•'еріндегі ү р ы а т т а н д ы р ғ а н н а н д а, а ш - н а ш а р д ы зю р л ық п е н ж ы л а -
"ып, с а б а ғ а н н а н д а бетер. Кісі е лт і р і п , э л с і з а у ы л д а р д ы шап -
;<андарьгнан д а қ а т а л ж а у ы з д ы қ ү й қ ы с ы н тудьгрып ж а т т ы .
Ал ж ы л қ ы ше?! Ж ы л қ ы б о л с а ж а й ш ы л ь г қ т а ғ ы м о м ын ж а з ы қ -
:ыз ж а н у а р с о нд а й а с ы л қ а с и е т ма лы ! Қ а з і р өздерінін, ендігі 
и п а т ы, д а л а н ы ң өрті... м е ңі р е у а па т ы , т і лс і з ж а у ы есепті б о л ғ а -
[ын б і лер ме еді о ла р! Мі не, енді м ы ң а я қ т ы , с а н м ы ң тісті ж а л -
и а у ы з о б ы р а й д а һ а р боп с о з ы л ы п т ы , қ а р а ш ұ б а р қ ы б ы р ы м е н
іүкіл өңі рд і ба с ып , е г і н д і к к е қ а р а й т а қ а д ы . Сол ж е м і т а й д а һ а р -
,ын, ж а р қ ы р а ғ а н ж а л ғ ы з к ө з і нде й боп, к ү р е ң а й ғ ы р д ы ң мол қа с -
,„асы а й қ ы н д а п ж а р қ ы р а п келеді . Әлі де ең а л д ы сол. Б а р л ы қ
:іың ж ы л қ ы л ы қ а л ы ң нопі рді ж и ы р м а ж е р е г і н д і к к е ж а л п а ғ ы -
і
ан әкеп, б а с т а п кеп а р а л а с т ы р ғ а н д а сол күреғі, қ а с қ а б о л д ы.
Озге ш ө п т ен с ы з а т ы көп, түн ш а ғ ы н д а әрі с а л қ ы н , әрі қ а л ы ц
93

к ө к ш і л б и д а й , мо л ж ы л қ ы н ы ц ту б ие л е р і н де, т а й - к ұ л ы н ы , ба 
т а л ы н д а т ү г е л к ы з ы қ т ы р а т а р т т ы .
Қ а с к ө й н е л е рі қ а п т а т қ а н қ а р а ш у б а р қ а л ы ң пә л е с і қ а з
тіпті, одейі ұ р л а н ы п өші гі п кі рг е н дей. Б і р д е - б і р а й г ы р л а р
д
т а й л а р д а к і с ін е ме йд і . О қ ы р а п ы п о с қ ы р м а й л ы д а . Т е к ж н і - ж
п ы с қ ы р ы с ы п , м ы н а у ж а й ы л ы с қ а ж е т к е н д е р і н , ж ы л қ ы л ы қ с 
бы рл а р ы мен қ ұ п т а с қ а н д а й .
Б о р т ы л д а т ы п егін б а с ы н үз і п ж е г е н д е р і м е н қ а т а р , о р т а бе 
д ен о и ы р ы и , с ы н д ы р ы п ж ұ л ғ а н д а р д а б ар. Т а й, қ ұ л ы н к е лі ст і р 
ж е у д і ц мэ ні н б і лм е й, к ө б і п ш е б иі к б и д а й д ы түібінен ті степ та 
тып, т ү п - т ү бі м е н, т а мы р ы ' м е н қ о п а р ы п ж ү л ы п а л а д ы . Үзып б 
д а й д ы с у ы р ы п а л г а н ы м е н ж е й а л м а й д ы , б а с т а р ы и нзеп ш а й н
а л м а й т а п т а п - т а с т а п , т а ғ ы гістейді... Т а ғ ы ж ұ л ы п а л а д ы . Ш е ’ 
пен кі рг ен е г і н д і к т і бір ж а ғ ы н а н ж а п ы р ы п ж о й ы п , б а р ж ы л і
қ а л ы ц о р т а с ы н а д а б а т ы п ж а т ы р . Кө п ж с р д е егін і ші нд е ауна 
ііемәсе ш а п қ ы л а с ы п , т е п к і л с с і п о й н а қ с а л ы п ж ү р г е п , ж а с се;у 
а с а у л а р көп. Қ а т а ң а я қ т а р ы н ы ң а с т ы н д а , ж а у о й н а ғ ы н д а , біі 
бігдай б ы т ы р л а п к у л а п , ұ й ы с ы п н е ме с е қ о п а р ы л ы п т а п т а л і
қагггы. К ү н д і з г і ж а с ж е т і м д е р д і ң к і ш к е н т а й э л с і з с а у с а қ т а ^
с о н ш а қ о р ғ а н ы п , қ а л т ы р а й күті п ұ с т а ғ а н би'дай с а б а к т а р ы қ а з 
ор т те н де а у ы р өшт і к , д ұ с п а н д ы қ е о қ к ы с ы п а ұ ш ы р а д ы . П ы ш а
т а й өт кі р, с а н м ы ң т і с т е р мсн т а с т а й қ а т т ы ш а қ п а қ т ұ я қ т а р ж
ж о й ь ш , қ ұ р т ы п ж ү р . К е д е й а т а у л ы н ы ң ецбег і , а щ ы тері, а з тіл 
гі, ү м і т і , . ж ү д е у т і рлі гі — бәрі де осы т у я қ т а р д ы ң ж а у тспкі сі
де т а п т а л д ы » .
Ж а у ы з д ы қ т ы б е й н е л е у г е а л ғ а ш қ ы т е к с т е с ө з д е р мен тірке 
т е р д і ң б ел г іл і э к с п р е с с и в т і к - э а д о ц и о н а л д ы қ
б о я у л а р ы
қ ы з м
етсе, е к і н ші т е к с т е с ө з д і ң м а ғ ы н а л ы қ ж а қ т а р ь г м е н қ а т а р түр 
к ө р і к т е г і ш т ә с і л д е р , с ө й л е м қ ұ р ы л ы с ы н д а ғ ы е рекшелі і кт ер, и 
в е р с и я , и н т о н а ц и я өзг ері сі , л е к с и к а л ы к , синтаіксігстік қ а й т а л а
л а р ж а з у ш ы н ы ң а л ғ а қ о й ғ а н м а қ с а т ы н а ж у м ы л а қ ы з м е т еге, 
С а н с ы з көп ж ы л қ ы н ы ң т е мі р т у я қ т а р ы өз т ә н і ң д і ж а н ш ы п , езі 
л е п ж а т қ а н д а й .
З у л ы м д ы ғ ы а с қ а н ж у а н д а р к е д е й л е р д і ң е г і н ш т а п т а п өрте 
мен қюймай, ө з д е р і н е к ү ш к е рс ет і п , тепікініц а с т ы н а а л ғ ы с ы ; 
ке л е д і . Мі не, осы ж е р д е д о с т ы қ көмег і келеді... О қ и ғ а б ы л а й ба 
т а л а д ы :
« Б р т е о я н ғ а н о б о з д а р енді а т т а р ы н ж е г і и а л ғ а н , ж у р і с к е д 
я р боп қ а п т ы . Қ а ң б а қ т ы күті сі п түр. Ал Қ а ң б а қ б о л с а , т а ң аті 
сьгмен ө ре д е г і а т ы н Іздеп, а у ы л д а н ж а я у ш ы ғ ы п еді. Егін жа: 
т а ғ ы б е л г е б а с а бере, б а р с ұ мд ь г қ т ы көрі п ж і б е р г е н д е , ж а л ғ і
өзі о й б а й д ы с а п з а р қ а қ т ы .
Ос ы к е з д е е р т е о я н ы п , б и д а й д ы к ө з д е у г е шыққачі Д о р к е м б ^
қ а р с ы к е л е л і екен. И і с с и я қ т ы т ө р т - бе с к е м и і р - і и а л д а р д а егі
94

нен т а ң е р т е ң г І ш а й ғ а б и д а й б а с ы н т е р г е л і қ о з ғ а л ғ а н - д ы . С о л а р -
д ы ң т о б ы а у ы л д а н с ы т ы л а б е р г е н д е , а л д а р ы н а н б а қ ы р ы п айғ ай-
л а п, қ ұ с т а й ұшьггі ке л е ж а т қ а н Қ а ң б а қ г ы көрді. Б о л г а н сүм- 
д ы қ г ы б а р с о р л ы бір с ә т т е түсі нді ».
О сы ү з і нд і д е г і ж ә н е т е к с т і ң өн б о й ы н д а ғ ы лекслікальгқ эле- 
ме н т те р б о л ғ а н ж а й д ы д ә л б е й н е л е уг е қ ы з м е т етеді, с ог а н л а й ы қ
т а ц д а л г а н . О л а р :

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: