1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

236 
152 - кесте 
 
ӘЛЕМНІҢ ЖЕТІ КЕРЕМЕТІ 
__________________________________________________________________ 
 
№ 
 
Атаулары 
 
Орналасқан 
елді-мекені 
 
Тұрғызылған 
уақыты 
 
 
Гизадағы мысыр 
пирамидалары 
Египет 
шамамен б.д.д. 2700 
- 1780 жылдары 
 
Вавилондағы 
Семирамида 
аспалы бағы 
 
Ирак 
(Бағдаттан таяу 
жерде) 
б.д.д. 605 – 562 
жылдары 
 
Эфестегі Артемида 
храмы 
Түркия
(Эфес қаласы) 
б.д.д.VI - ғасыр 
 
Зевстің алып мүсіні 
Грекия (Олимп) 
шамамен б.д.д. 430 
жылы 
 
Галикарнас 
мовзолейі 
Түркия 
б.д.д.
 
IV - ғасырдың 
ортасында 
 
Колосс Родосский 
(биіктігі 37- метр 
Гелиос мүсіні)
 
Грекия 
(Родос аралы) 
шамамен б.д.д. 285 
жылы 
 
Фарос маягі
(биіктігі – 143 м.)
 
Египет 
(Александрия) 
құрылысы б.д.д. 270 
жылы аяқталды) 
 

237 
153 - кесте 
 
ҚАЗАҚ МӘДЕНИЕТІ ҚАЙ ӨРКЕНИЕТКЕ ЖАҚЫН 
? 
__________________________________________________________________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҚАЗАҚ 
МӘДЕНИЕТІ 
 
 
 
 
 
 
 
ҰЛЫ САҚ-СКИФ ӨРКЕНИЕТІ 
 
 
ҰЛЫ ТҰРАН НЕМЕСЕ 
ҰЛЫ ТҮРКІЛЕР ӨРКЕНИЕТІ 
 
 
ҰЛЫ КӨШПЕНДІЛЕР НЕМЕСЕ 
ҰЛЫ ДАЛА ӨРКЕНИЕТІ
 
 
 
 
ДАЛА МЕН ҚАЛАНЫҢ 
СИНТЕЗІ ІСПЕТТЕС ҰЛЫ 
КӨШПЕНДІЛЕР ӨРКЕНИЕТІ 
 
 
ҰЛЫ ҚАЗАҚ ӨРКЕНИЕТІ 
НЕМЕСЕ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ 
ӨРКЕНИЕТ
 
 
 
 
ЕВРАЗИЯЛЫҚ ӨРКЕНИЕТ 
 

238 
154 - кесте 
 
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ МӘДЕНИЕТТЕГІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯДАҒЫ 
КОНТРТЕНДЕНЦИЯЛАР 
__________________________________________________________________ 
 
 
 
ИДЕАЛИЗМ
АТЕИЗМ 
СЕНІМ 
ДІН 
БІЛІМ 
ТЕҢДІК 
ОЙ БОСТАНДЫҒЫ 
ДОГМАТ 
РАЦИОНАЛИЗМ 
ИРРАЦИОНАЛИЗМ 
МОРАЛИЗМ 
АНТИМОРАЛИЗМ 
МОДЕРНИЗМ 
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС 
МАТЕРИАЛИЗМ 
ҚОҒАМ МҮДДЕСІНЕ 
САЙ ТҰЛҒАНЫҢ 
БОСТАНДЫҒЫ 
ЖЕКЕЛІК 
СЕПАРАТИЗМ
ТЕХНИЦИЗМ, 
ТЕХНОЛОГИЗМ 
ЖӘНЕ

СЦИЕНТИЗМ
ӘДІЛЕТСІЗДІК 
КОНСЕРВАТИЗМ 
БӘСЕКЕЛЕСТІК 
ҚОҒАМ МҮДДЕСІ ҮШІН
ТҰЛҒАНЫҢ 
БОСТАНДЫҒЫН 
ШЕКТЕУ 
ҰЖЫМДЫҚ 
КІРІГІСУ/ИНТЕГРАЦИЯ 
АНТИТЕХНИЦИЗМ,
НАТУРАЛИЗМ
ЖӘНЕ

АНТИСЦЕНТИЗМ 
 
ФИЛОСОФИЯ МЕН
 
ЖАҢА ИДЕЯЛАР,
 
 ФИЛОСОФИЯ МЕН 
МӘДЕНИЕТТЕГІ
 
ТҰЖЫРЫМДАМАЛАР,
МӘДЕНИЕТТЕГІ 
ТЕНДЕНЦИЯЛАР ТЕОРИЯЛАР МЕН
 
ТЕНДЕНЦИЯЛАР 
 
 
 
 
 
ИДЕОЛОГИЯЛАРДЫҢ 
 
 
 
 
 
ҚАЛЫПТАСУЫ 

239 
Қосымша сұрақтар: 
 

Мәдениет 
– 
дегеніміз не?, ол қандай салалардан тұрады? 

Өркениет 
– 
дегеніміз не? 

Мәдениет пен өркениет сөздерінің аражігін ашып бер. 

Мәдениеттің негізгі саласына не жатады? 

Рухани мәдениет 
– 
дегеніміз не? 

Материалдық мәдениет 
– 
дегеніміз не? 

Саяси мәдениет 
– 
дегеніміз не?, ол қалай қалыптасады? 

Мәдениеттің дәстүрлігі және жаңашылдығы дегенді қалай түсінесің? 

Мәдениеттің еңбекпен байланыстылығын неден көресің және оны 
қалай түсінесің?

Қазіргі мәдениеттегі құндылықтар жүйелерінің құрылымы 
(регионалдық, ұлттық, діни) ? 
 
 
Нақыл сөздердің мән-мағынасын түсіндіріп беріңіз! 
 

Мәдениет – адам баласының тағдыр алдындағы жан айқайы (А.Камю). 

Американдық өркениет қаза мен ресми рәсімнен басқа жерде қара 
түстің не екенін білмейді (Ж.Бодрийар).

Әр алуан мәдениет бар болғандықтан, әртүрлі сан әлемдері де болады 
(О.Шпенглер). 

Бірқатар өркениеттер үшін адамның қуат-күші мен жануарлардың қуат-
күші бірдей (Ж.Бодрийар).

Мәдениет пен өркениет дегеніміз – жанның тірі тәні мен өлі қаңқасы 
(мумиясы) (О.Шпенглер). 

Өнерді тек өнер ғана өлтіре алады (Ф.Ницше). 

Мәдениеттің өзегі – өзгеше организмдер. Мәдениет тарихы дегеніміз –
солардың өмірбаяны. Мәңгі бала бейнелі адамзаттың ең алғашқы 
көңіл-күй ауанынан ұлы рух оянып, жеке бөлініп шыққан кезде 
мәдениет пайда болған (О.Шпенглер). 

Өзін-өзі өлтіру тек өркениет бар жерде ғана кездеседі (Э.Дюркгейм). 

Алғашқы қауымдық құрылыс адамы үшін ойлау дегеніміз – қиялдың 
тоғысуы, өркениет адамы үшін қиял дегеніміз – ойдың бой жазуы 
(Г.Башляр). 

Мәдениеттің өз қуаныш-қызығы бар: ол – сайып келгенде, қарсыласу 
қуанышы (Г.Башляр).

Шығыс Азия және Европа халықтары үшін тілдің мәні мүлдем кереғар 
мағына береді (М.Хайдеггер). 
 
 
 

240 
Қайталауға арналған тест сұрақтары: 
1.
«Мәдениет» дегеніміз: 
материалдық және рухани құндылықтардың 
жиынтығы
; 
2.
О.Шпенглердің пікірінше, «өркениет» дегеніміз – 
мәдениеттің 
ақыры
; 
3.
Алғашқыдағы мағынасы жерді өңдеумен байланысты түсінік: 
культура (мәдениет)
; 
4.
«Цивилизация» ұғымының (өркениет ) алғашқы этимологиялық 
мағынасы: 
азаматтық
; 
5.
«Екінші табиғатқа» не жатады? - 
адамның қолынан өткен заттар
; 
6.
Н.А.Данилевский, О.Шпенглер, А.Тойнби қоғам дамуының қандай 
тарихи формаларын талдап зерттеді? - 
мәдениеттік
; 
7.
«Өркениеттер қақтығысы» еңбегінің авторы: 
Самуэль Хантингтон
; 
8.
Синергетиктердің мәдениетке берген анықтамасы: 
мәдениет-өзінше 
дамушы жүйе
; 
9.
«Уақыт керуені» еңбегінің авторы, қазақтың кәсіби культуролог-
ғалымы: 
Өзбекәлі Жәнібеков;
10.
Өркениеттің бірінші сатысы: 
аграрлық өркениет
; 
11.
Дін өзінің маңызды деген рөлін қай қоғамда атқарады? - 
аграрлық 
өркениет
; 
12.
Алғаш рет «мәдениет» пен «өркениет» түсінігін бір-біріне қарама-
қарсы қойған: 
Жан-Жак Руссо
; 
13.
Сциентизм: 
мәдениет жүйесіндегі ғылымның рөлін асыра көрсету
; 
14.
«Культура» (мәдениет) ұғымын алғаш рет айтқан және оны өз 
шығармаларында бірінші болып қолданған: 
Цицерон
; 
15.
Қандас, туыстықты білдіретін немесе жалпы біртектен таралған 
топтарды қалай атайды? - 
ру-тайпа
; 
16.
«Қазақ әлемі» еңбегінің авторы: 
Ақселеу Сейдімбек;
17.
Антропологиялық және мәдениеттік ерекшіліктерімен ерекшіленетін 
әлеуметтік құрамдас топтарды атаңыз? - 
сословие
; 
18.
Мәдениет көзін қайдан көре аламыз? - 
адам қолымен, ақыл-ойымен 
істеген заттардан
; 
19.
Рухани мәдениетке не жатады? - 
өнер, дін және философия
; 
20.
Ақпараттық өркениеттің ерекшелігі: 
білім-ғылым деңгейі арта 
түседі
; 
21.
Материалдық мәдениетке не жатады? - 
техника, зергерлік бұйымдар 
және өндіріс құралдары
; 
22.
Батыс мәдениетіне тән ерекшеліктер: 
индивидуализм, рационализм, 
христиандық дәстүр және демократизм
; 
23.
ХХ ғ.«Бұқаралық мәдениет» мәселесiн қоғамның дегуманизациясы
ретінде сынға алған ойшыл: 
Мигель деУномуно
;
24.
«Мәдениет философиясы» ұғымын алғаш рет ғылыми айналымға 
енгізген:
XIX-ғасырдың басында - А.Миллер
; 

241 
10 - БӨЛІМ 
 
ЖАҺАНДАНУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ
ӨРКЕНИЕТТЕРДІҢ БОЛАШАҒЫ 
 
Оқу құралының оныншы бөлімі жаһандану мәселелері және 
әлемдегі өркениеттердің болашағы философиясына арналған. Бұл бөлімде 
қазіргі заманғы адамзат дамуының маңызды тенденциялары, өркениеттердің 
жаһандану мәселелері, салдары мен оларды алдын-алу жолдары, болашақты 
зерттеудің әдістері, сондай-ақ әлемдегі өркениеттердің болашақтағы даму 
жолдары қарастырылған. Басқа да қоғамдық және жаратылыстану 
ғылымдарының көмегіне сүйене отырып, осы аталмыш бөлімдегі кестелер 
студенттерге шартараптағы үрдістерді кең көлемде қарап, оны ой елегінен 
өткізіп, адамзат дамуының қауіпті деген тенденцияларына өз беттерінше 
талдау жасап, оған жауап іздеуге көмегі тиері сөзсіз. Бір сөзбен айтқанда, 
адамның жеке басының қамы үшін ғана емес, сондай-ақ оның барлық адамзат 
болашағы үшін де жауапкершілік жүктейтініне көз жеткізіледі. 

242 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: