еттің ерекшеліктері, қоғамдагы этно-мэ- дени құбылыстар жә- не дэстүрлер, жеке адамның, отбасының жэне элеуметтік емірдің мэдени негіздері туралы білімдерді игеруі Берілген мәселелерді ұжымда талдау барысында окушының ойын есепке алу 5 Қазақ халқының жэ- не Қазақстанда өмір сүріп жатқан басқа да этностардың тари- хына, мэдениетіне жэне дәстүрлеріне құрмет Шығарма-эссе, сауалнама, эңгімелесу 6 Мемлекетгік тілді игеру жэне Қазақ- станда мемлекеттік тілді қарым-қатынас жасау құрапы ретінде пайдала-нуға оң көзқарас Берілген тақырып немесе жағдай бойынша диалог немесе монсшог құрау 86
7 Өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту, мәдени ал- масу, ғылыми-техни- капық үрдістің жетіс- тіктері туралы ақпа- рат алу, түсіну қүра- лы ретінде орыс тілін игеру; басқа елдердің ақпараттарын алу жэне пайдалану, мэ- дениетаралық бай- ланыстарды жасау қүралы ретінде шет тіпдерін білу Берілген тақғ.ірып немесе жағдай бойынша диалог немесе монолог қүрау 8 Туған елінің, туған өлкесінің табиғатын сақгауга жэне көбей- туге ұмтылу, қорша- ған ортаны қорғауда белсенді үстанымда болуы Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шараларда оқушының белсенділігін есепке алу % 9 Адами қарым-қаты- настың жогары мәде- ниетін керсету, эти- калык нормаларды сактауы Сауапнама, берілген жағдай бойынша диалог немесе монолог қүрау 10 Отбасында ез-өзін үстау этикасын сақ- тау, үлкенге қүрмет, кішіге ізет және қам- қорлық керсете білу, отбасының мүшеле- ріне жэне қасындағы адамдарға мейірхмді болу, көмектесу Әңгімелесу, берілген жағдайлар бойынша окушының ойын білу 87
11 Әлеуметгік ортаның ерекшеліктерін сәй- кесінше дұрыс баға- лай алуы, қоғамға қарсы құбылыстарға қарсы тұруы Берілген жағдайлар бойынша оқушының бағалау ойын есепке алу 12 Идеолоғиялық, құ- қыққа қарсы жэне те- ріс ағымдағы діни си- патгағы қоғамға кері әсері бар ағымдарға қарсы тұруы Сауалнама В) жалпы орта білім берудің деңгейінде 1 Қоғамдық қызметгің, элеуметтік-еңбектік сферада, отбасылық қарым-қатынастар- дың аясында, эконо- мика жэне саясат сұрактарында, кэсіби өзін-өзі анықгауында біпімді жэне тәжіри- бені игеруі Экономика жэне кұкык, кәсіби өзін анықгау сүрақтары бойынша дискуссия барысында окушының ойын есепке алу 2 Қоршаған әлемнің стандартгық емес мэселелерін шешу барысында әлеу- меттік білімді қол- дану қабілеті Қоршаған алемнің стандартгық емес мэселелерін шешу барысында ми шабуылын өткізу 3 Жалпы адамзат мәде- ниетінің, ұлттық ерекшеліктердің, эт- номәдениетгік кұбы- лыстардың және же- ке, отбасылық жэне элеуметгік өмірдің дэстүрлердің жетіс- жеке, отбасылық жэне элеуметтік өмірдің дәстүрлерін зерттеу үшін іскерлік ойындарды еткізу 88
тіктері негізінде та- нымды жэне қызмет епгу тәжірибесін игеруі 4 Қазақ халқының жэ- не Қазақстанның жерінде өмір сүріп жатқан басқа этнос- тардың тарихына, мәдениетіне және дәстүрлерге қүрмет Жазбаша жүмыс арқылы үлттық жэне элемдік жетістіктерге талдау жэне бағалау 5 Қарым-қатынас жа- сау қүралы ретінде мемлекеттік тілді пайдалануға оң жақ- ты түсіністік, оны таным, мәдениет жэ- не элеуметтік қарым- қатынас жасау сала- сында пайдалану, Әлеуметтік-экономикалық жэне саяси өзгерістерді тапдау, тілдің адамның, қогамның, мемлекеттің өміріндегі маңызы туралы ойынын қалыптасуын жазбаша жүмыстар, көпшіліктің алдында сөйлеуте әзірлеген мэтінінен, БАҚ-дағы жариялауга арналған жүмыстары арқылы анықгау жэне талдау 6 Тану, өзін-өзі дамы- ту, мәдени алмасу, гылыми-техникалық үрдістің жетістіктері туралы ақпарат алу қүралы ретінде орыс, ағылшын жэне басқа шет тілдерін игеру Ойын, оқу-танымдық, элеуметтік-мэдени салаларда берілген жағдайлар бойынша тілдерді жасына сэйкес пайдалануын есепке алу 7 Қоршаған ортаны, өз елінің жэне өзінің туған өлкесінің табиғатын қорғауда белсенді үстанымын көрсетуі Экологиялық жағдайлар бойынша реферат, баяндама, баяндаманьщ тезистерін, жоба жасап берілген мэліметгерді болжай алуын есепке алу 8 Адамдармен кзрым- қатынас жасауда жоғары мәдениетгі Жағдайларды талдауын жэне берілген тапсырмалар бойынша қарым-қатьшас жасау тәсілін таңдауы 89
көрсету, этикалық нормаларды сактауы 9 Отбасы жағдайында өзін-өзі ұстау этика- сын сақтауы, ұлкен адамдарға кұрмет, кішілерге ізет пен қамқорлық көрсете білуі, отбасындағы- ларга жэне маңын- дағы адамдарға мейірімділік жасауы Кинофильмдердің ұзінділері, өмірдегі жағдайлар жэне шығармашылық жұмыстардағы көріністер бойынша талдауын есепке алу 10 Әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін сәй- кесінше дұрыс баға- лай алуы, қоғамға жат эрекетгерге, қо- ғамға қарсы бөгде идеологиялық және кері бағыггағы діни сипаттагы құбьілыс- тарға қарсы тұруы Моральдық нормалар бойынша іс-әрекетгерге дэлелді тұрде баға беру Кесте 38
Басқарушылық
құзыретгіліктерінің
қалыптасуының
нәтижелері
Л) бастауыш білімнің деңгейінде 1 Ұжымда жэне отба- сында өзінің жасына сәйкес оқу, қоғамдық жэне еңбек қызметін жұмысын жоспарлау білігі Оқушының өзін-езі дамьпу бойынша құрастырған жеке жұмыс жоспарларын талдау 2 ¥жымдағы ұйымдастырушылық білігін көрсетуі ¥жыммен орындауға арналған тапсырмалар жэне берілген іс-шараларға эр бір оқушының қатысуын есепке алу 90
3 Белгіленген қызмет тұріне қарай күтілген нәтижелерді көре бі- луі; нэтижелер бол- маған жағдайда — кызметтің орында- луы үшін басқа әдіс- терді жэне тәсілдерді қарастыра апуы Окушыларға эр түрлі жағдайларға байланысты тапсырмаларды орындауға беру жэне оны бақылау 4 Қоғамдық өмірдегі жағдайларда дүрыс шешімдерді қабыл- дай алу қабілеті Сауалнама: эр түрлі жағдайлар көрсетілген сауалнамапар және олардың шешу нүсқауларын бақылау 5 Қоршаған ортадағы қарым-қатынастар- дың апуан түрлігін, өзара байланыстарды түсінуі Сызбапар, кестелер арқылы құбылыстың мэнін ашуын бақылау % 6 Шығармашылық қызметке үмтылысы Оқушының шығармашылық іс-шараларға қатысуын есепке апу Б) негізгі орта білімнің деңгейінде 1 ¥жымның жүмысын жоспарлау және үйымдастыру білігі Оқушының іс-шараларды жоспарлауын талдау 2 Өмірдегі эр түрлі жағдайларда дүрыс шешім қабылдай алу білігін көрсетуі және таңдаган шешімін басқа шешімдермен салыстыра отырып негіздеуі Әр түрлі тапсырмалар бойынша шешімдердің тиімділігін мәндері жэне маңызы бойынша талдай алуы 3 қарым-қатынастар- дың көптүрлілігін, негізгі озара байла- Қүбылыстардың мәнін жоспарлау, сызба, кестелер, алгоритмдер арқылы ашуын бақылау 91
I
ныстарды оймен жо- рамалдау, күрделі жагдайларды түсінуі, білімдерін тәжірибе- лік қьізметте, алын- ған ақпаратты шағар- машылық түрде өндеуде пайдалануы 4 Аналитикалық және инновациялық ойлау- га қабілетін көрсету және жобалау- зерттеу қызметіне белсенді қатысу Түйіндемелеу, рефератгау, жоспарды көрсету, шешімді тиімді тэсілін ұсынуы, теорияға сэйкесінше көрнекілік материалды тандау, баяндаманы, тезистерді дайындау, аргументтеу 5 Мақсатгы (күтілетін нәтижелерді), қы.з- метгі алықтау білігі және осы қойьшган мақсатқа жету үшін тактикалық қимылдарды тандау Қандай да бір іс-эрекетгің стратегиясын жэне орындау тактикасын көрсете білуін анықтау, бақылау 6 Шығармашылык іс- әрекетті жасау жэне ендіру білігі Эскиздерді көрсету, шығармашылық іс- әрекеттерін негіздеу жэне мүмкіндігінше нақгы үсыныстар жасауы В) орта білімнің деңгейінде 1 өзінің мүмкіндіктерін нақты тапсырмалар- ды орындау кезінде ой елегінен өткізіп сараптау қабілеті