Вестник Казнпу имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №1(43), 2015 г

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №1(43), 2015 ж. 

75 

реакции  в  результате  реагирования  смеси  вещества  и  вычисление  количества  компонентов  в  смеси.  Во  время 

решения задач по химическим уравнениям, следует хорошо знать правила составления уравнений реакций, правила 

их выравнивания. В статье показаны пути решения численных задач по этим типам. Авторы статьи полагают, что в 

следствии  решения  подобных  задач  развивается  мышление  студентов,  расширяется  их  умственный  потенциал, 

углубляя полученные знания, студенты разрабатывают самостоятельные навыки и умения.  

Ключевые  слова:  растворы,  уравнение  реакции,  химические  уравнения,  начальные  вещества  и  продукты 

полученные в результате реакции, количество или объем вещества, химическая формулы, молярная масса, тепловой 

эффект реакции, массовоя (объемная) доля выхода продукта 

 

Summary 

Zh.A. Shokybaev – Doctor of pedagogical science, professor of Kazakh national pedagogical university after Abay, 

B.N. Barkytova – Kazakh national pedagogical university after Abay, 

Institute of Natural science and geography, 2 year undergraduate 

«Сomputations by equations of reactions with the participation of solutions» 

In this article are shown theissues which could be solved by means of the equations of reactions in solutions. It is known 

that with application of the chemical equations it is possible to carry out a big variety of calculations. Among them,calculating 

of  amount  of  substance  or  it’s  volume  for  initial  substances  and  products  of  reaction;  calculation  of  amount  of  the  initial 

substance taken as solution with additional or known concentration; calculation of a product of reaction at surplus of one of 

initial  substances  of  reaction;  finding  of  percent  of  a  practical  product  of  reaction  in  comparison  with  the  theoretical; 

calculation of quantity of the received products as a result of reaction, by known amount of initial substance and a practical 

exit of products of reaction; finding of quantity of products of reaction as a result of reaction of mix of substance and counting 

quantity of components in mix. During the solution of tasks of the chemical equations, it is necessary to know well rules of 

drawing  up  the  equations  of  reactions,  rules  of  their  alignment.  Solutions  of  numerical  tasks  of  these  types  are  shown  in 

article. Authors of article believe that in a consequence of the solution of similar tasks the thinking of students develops, their 

intellectual potential extends, the gained knowledge will bedeepening, students develop independent skills and abilities.  

Keywords: solutions, the reaction equation, the chemical equations, initial substances and products the formulas received 

as a result of reaction, quantity or volume of substance, chemical, molar weight, thermal effect of reaction, a mass (volume) 

share of a product 

 

UDC373.5.016:546+004 

 

THE ROLE OF INFORMATION TECHNOLOGY IN TEACHING 

TO SOLVE TASKS ON CHEMISTRY 

 

A.Batyrhanova – the 2nd year graduator of the Kazakh National Pedagogical University named after Abai, 

A.E. Sagimbaeva – Candidate of Chemical Sciences, Seniorteacher of the Kazakh National Pedagogical 

University named after Abai 

 

An important  component  of  science  education  is  chemical  education,  improving  the  efficiency  and  quality  of  which  is 

impossible  without  acquiring  the  skills  students  solve  chemical  problems.  Teaching  solution  of  chemical  tasks  always  are 

attached  great  importance.  In  the  program,  which  can  be  guided  by  a  teacher,  founded  a  systematic  approach  to  teaching 

solutions of tasks, regularexecution which allows the students to form a chemical thinking. However, a small amount of hours 

devoted to study chemistry, lack of inner motivation of teaching solution of chemical tasks of many pupils and a number of 

other reasons don`t give opportunities to do this approach fully. It can be worse due to the ongoing reforms in the education 

system. Obviously, the situation will not change to the better without the use of new ways of teaching the solution of tasks in 

chemistry and without the development of methods of their use in the future. 

Keywords: information technology, chemistry, decision of tasks, educating, information, students, tasks, teacher 

 

NaturalScience  education  always  played  a  leading  role  in  the  teaching,  upbringing  and  development  of 

students. The chemical education is an important component of it, improvement of efficiency and quality which is 

not possible without the acquisition of skills of students solving chemical tasks [1]. 

Modern  problems  of  the  theory  and  methods  of  teaching  on  general  scientific  level  were  considered  in  the 

works  of  Yu.K.  Babansky,  I.Ya.  Lerner,  V.V.  Kraevsky,  B.S.  Gershunsky,  E.N.  Gusinsky,  V.A.  Slastenin  and 

others.  The  great  contribution  had  made  to  the  theory  and  methods  of  teaching  chemistry  by  V.N.  Verhovsky, 

L.M. Smorgonsky, Yu.V. Hodakov, D.A. Epshteyn, A.D. Smirnov, V.S. Polosin, and T.S. Nazarovaand others. 

The general approach to solving any problems consists of the following steps: 1) analysis of the condition of 

the task; 2) schematic entry of conditions (pictures, drawings, symbolsconstruction of models and etc.); 3) search 

ways  of  solving  (theories,  laws,  formulas  and  etc.);  4)  implementation  of  the  process  (plan)  of  solutions;  5) 

checkup (research) foundsolution; 6) formulation of the answer; 7) educational and cognitive analysis of the tasks 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №1(43), 2015 г. 

76 

and  its  solutions.  The  compulsory  steps  for  any  task  among  them  are  1,3,4  and  6.  The  other  steps  are  not 

necessary, and in the solution of simpler tasks they descend. The last seventh step has a particular importance, as 

finding the answer is not the most important in solving the tasks and the practical usage of theoretical knowledge 

(facts, concepts, laws, theories) in specific situations, the development of thinking, formation of skills and habits. 

Teaching solution of chemical tasks always areattached great importance. In the program, which can be guided 

by  a  teacher,  founded  a  systematic  approach  to  teaching  solutions  of  tasks,  regularexecution  which  allows  the 

students to form a chemical thinking [2]. However, a small amount of hours devoted to study chemistry, lack of 

inner motivation of teaching solution of chemical tasks ofmany pupils and a number of other reasons don`t give 

opportunities to do this approach fully. Solving chemical tasks at the lesson, individual and group, practical and 

laboratory classes which held in accordance with the training program, are often leaded to the overload of pupils, 

not  giving  assurances  that  they  will  acquire  the  skills  and  even  develop  the  skills  of  solving  typical  tasks  in 

chemistry. Not to assimilate and not to work with enough steps, a kind of tasks or ways of their solutions, pupils 

must be moved tostudy the next material. The next type of tasks they are perceived as something completely new 

and are not related with the already known. As a result of it, a substantial part of the students are not formulated as 

general approach to solving chemical tasks and the lack of ability to solve them. 

It can be worse due to theongoing reforms in the education system. Obviously, the situation will not change to 

the better without the use of new ways of teaching the solution of tasks in chemistry and without the development 

of methods of their usein the future. 

Information technologies are playing an increasingly prominent role in the organization of teaching chemistry. 

The  use  of  information  technology  for  teaching  to  solve  chemical  tasks  is  one  of  the  possible  ways  out  of  this 

situation, allows to expand an outlook of students, provides new opportunities for information transfer, the wider 

application of visual aids, a dialogue mode of teaching in combination with the individualization of learning and 

activity of students [2,3]. 

Solving  problems  in  teaching  chemistry  hasn`t  always  been  considered  important  in  itself,  with  the  help  of 

task,  students  learn  the  basic  concepts  and  laws  of  chemistry,  get  acquainted  with  the  system  of  notation, 

comprehend quantitative relationships between reactants, gain experience and develop practical skills.  

In the process of solving task occurs to consolidate obtained knowledge, to be developed skills of using them 

in practice, there will be implemented interdisciplinary connections. However, some tasks are required much time 

on calculations. 

At  the  present  time,  information  and  communication  technologies  takean  important  place  in  the  educational 

process. Teachers and students are overwhelmingly PC user, and the programpackage of MicrosoftOffice (Word, 

PowerPoint, Excel, or their analogs package of OpenOffice) are widespread. Therefore, to use Excel spreadsheets 

for  solving  a  wide  variety  of  computational  tasks  can  be  actual  and  reasonable.  The  given  offer  allows  us  to 

organize  the  work  with  databases,  enter  mathematical  formulas,  use  built-in  functions  to  represent  data 

graphically, perform a graphical interpretation of calculations, also solving didactic tasks. 

The criteria of selection of tasks must be: chemical "content" of the tasks, available to motivate the study of 

relevant material of special discipline; interdisciplinary connection of the task, which manifests itself either in the 

subject  or  in  the  solution  process,  the  presence  of  basic  and  available  issues,  specific  to  chemical  science  and 

practice;  multilevel  works  that  is  the  construction  of  a  system  of  tasks  according  to  the  principle  of  increasing 

difficulties. 

Solving tasks through Excel spreadsheets can be realized in the so-called integrated classes that are embedded 

in the current lessons. These lessons should be conducted in a computer class. This helps enhance the cognitive 

and research activities of students, as in the solution of such tasks are required not simply substitute the numerical 

data in the formula, and by analyzing them, to formulate the tasks and find a way to solve it. In addition, during 

this  activity  the  students  come  across  with  situations  such  as:  the  integration  of  chemical  and  mathematical 

knowledge;  deepening  of  the  theoretical  foundations  of  chemical  knowledge,  a  deeper  analysis  of  chemical 

processes became possible by taking into account substantially more parameters and facts emphasizes the unity of 

qualitative  and  quantitative  aspects  of  chemical  phenomena;  improving  the  skills  of  self-reflection  and  student 

behavior,  the  formation  of  intellectual  receptivity,  flexibility,  mobility  of  thought  as  manifestations  of  creative 

thinking of students. 

In the presence of appropriate teaching aids a large number of tasks can be solved independently by following 

discussion of the obtained results in the classroom. This will not only facilitate the rapid acquisition work skills of 

the application of Excel, but also the formation of information culture [4]. 

In  this  way,  the  use  of  Excel  spreadsheets  in  the  process  of  learning  chemistry  is  carried  out  motivational, 

educational  and  developmental  functions.  Usageof  information  technology  will  increase  the  efficiency  of 

teaching, makes the teacher's work easier, the connections of the activities of students and teachers will change. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №1(43), 2015 ж. 

77 

1 Akhlebinin A.K., Shaikov S.G. Interactive computer self-teacher of solving tasks in chemistry / Report. XIII International 

Conference  "Information  Technologies  in  Education",  Moscow,  16-20  November  2003:  Proceedings  of  the  conference 

participants. Part IV. - M.: Education, 2003 - p. 19.  

2 Bystritskaya E.V. Making and solving computational tasks with the applied content // Chemistry in high school. 2000. - 

№7. - p. 56-59.  

3 Bondarenko B.A., Jurin A.A., Milutin I.A. Technical aids training in the modern school: A Handbook for teachers and 

principals / Ed. A.A. Zhurina. - M.: UNVES, 2004. - 416 p.  

4 Levchenko I. The role of didactic principles in improving effective algorithmic training of students // XIII International 

conference  "Information  Technologies  in  Education",  -  Moscow,  16-20  November  2003:  Proceedings  of  the  conference 

participants. Part III. - M.: Education, 2003 - p. 49-50. 

 

Түйін 

А.Батырханова - 2-ші жыл магистрі, Абай атындағы ҚазҰПУ, 

А.Е. Сагимбаева - х.ғ.к., аға оқытушы Абай атындағы ҚазҰПУ 

«Химиядан есеп шығаруды оқытуда ақпараттық технологияның ролі» 

Жаратылыстану пәндерін оқытуда маңызды компоненттің бірі болып химиядан білім беру есептеледі, оқушылар-

дың  химиядан  есеп  шығаруға  дағдылануынсыз,  оның  сапасы  мен  маңызы  артпайтыны  белгілі.  Химиядан  есепе 

шығаруды үйретуге барлық кезде де көп көңіл бөлініп келді. Мұғалімнің басшылыққа алатын бағдарламасында есеп 

шығаруды үйретуді жүйелі түрде қарастырылады, оны үнемі орындау арқылы оқушыда химиялық ойлау қалыптаса-

ды.  Бірақ  химияны  оқытуға  аз  сағаттың  бөлінуі,  көптеген  оқушыларды  химиядан  есепті  шығаруды  үйренуге  ішкі 

мотивацияның болмауы және басқа да себептердің болуы оны жүйелі түрде қарастыруға кедергі келтіреді. Химияны 

оқытуды ұйымдастыруда ақпараттық технология үлкен роль атқарады. Химиядан есеп шығаруды үйретуде ақпарат-

ты  технологияны  қолдану  осы  айтылған  жағдайлардан  шығуға  мүмкіндік  беріп,  оқушылардың  таным  кеңістігін 

кеңейтуге, ақпаратты беруге жаңа мүмкіндіктер беріп, көрнекі құралды кеңінен қолдануға, оқушылардың белсендігі 

мен жеке дайындалуын біріктіре отырып диалогты оқытуды қолдануға мүмкіндік береді.  

Түйін сөздер: ақпараттық технология, химия, есеп шығару,үйрету, ақпарат, оқушылар, есептер, мұғалім 

 

Резюме 

А.Батырханова - магистр 2-го года обучения КазНПУ им. Абая, А.Е. Сагимбаева - к.х.н., ст.преп. КазНПУ им. Абая 

«Роль информационной технологий в обучении решение задач по химии» 

Важным компонентом естественно научного образование является химическое образование, повышение эффек-

тивности и качества которого невозможно без приобретения учащимися навыков решения химических задач. Обуче-

нию  решению  химических  задач  всегда  придавалось  большое  значение.  В  программах,  которыми  может  руковод-

ствоваться учитель, заложен системный подход к обучению решению задач, регулярное выполнение которых позво-

ляет сформировать у учащихся химическое мышление. Однако небольшое количество часов, отводимое для изуче-

ния химии, отсутствие внутренней мотивации к обучению решению химических задач у большинства школьников и 

ряд других причин не делают возможности осуществить этот подход в полной мере. Информационные технологии 

играют  все  более  заметную  роль  в  организации  обучения  химии.  Применение  информационных  технологий  для 

обучения  решению  химических  задач  представляет  собой  один  из  возможных  вариантов  выхода  из  сложившейся 

ситуации, позволяет расширить кругозор учащихся, предоставляет новые возможности передачи информации, более 

широкого применения средств наглядности, диалогового режима обучения в сочетании с индивидуализацией обуче-

ния и активностью учащихся. 

Ключевые  слова:  информационная  технология,  химия,  решение  задач,  обучения,  информация,  учащихся, 

задачи, учитель  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Естественно-географические науки», №1(43), 2015 г. 

78 

ӘӨЖ 378.016:547:004 

 

КОМПЬЮТЕРЛІК МОДЕЛДЕУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА ҚОЛДАНУ 

 

Д.А. Касымбекова – х.ғ.к., аға оқытушы, 

Н.Маманбек – 2 курс магистрант, Абай атындағы ҚазҰПУ 

 

Мақалада  ЖОО  студенттеріне  компьютерлік  модельдеу  бағдарламаларын  пайдалана  отырып,  органикалық 

пәндерді  оқыту  ерекшеліктері  қарастырылды.  Компьютерлік  технологиялар  оқытудың  әдістері  мен  тәсілдерін  ой 

елегінен қайта өткізуде үлкен мүмкіндіктер ашып жатыр.  Білім беруді ақпараттандыру, біріншіден, педагогикалық 

мәселелердің шешілуіне себепші болуы тиіс. Педагогикалық білім беруді модернизациялау бағдарламасымен келесі-

дей  мақсаттарды  жүзеге  асыруға  бағытталған  шаралардың  кешенін  жүргізу:  оқытудың  заманауи  формалары  мен 

әдістерін, ақпараттық және компьютерлік технологияларды, оқыту нәтижелерін бағалаудың жаңа әдістерін меңгеру 

қарастырылған. Мақалада химия курсын студенттерге оқытуда танымдық қызметтерін іске қосу үшін компьютерлік 

техниканы, бағдарламалық құралдарды және интернет ресурстарын қолданудың негізгі бағыттары қарастырылады. 

Жұмыс  нәтижелері  химияны  оқытуда  компьютерлік  технологияларды  пайдалану  сабақ  үстіндегі  оқу  қызметін 

саралауғамүмкіндік беретіндігін, студенттердің танымдық қызығушылығын іске қосатындығын, олардың шығарма-

шылық  қабілеттерін  жетілдіретіндігін,  ақыл-ой  қабілетін  ынталандыратындығын  көрсетеді.  Сондай-ақ,  жұмыста 

компьютерлік модельдерді пайдалану, зерттелініп жатқан нысананың елеулі байланыстарын ашуға, оның заңдылық-

тарын тереңірек анықтауға мүмкіндік береді, ал ол өз кезегінде материалдың жақсырақ меңгерілуіне алып келетіндігі 

талқыланады.  Студент  құбылыстарды  -  өлшемдерді  өзгерте  отырып  зерттейді,  алынған  нәтижелерді  салыстырып, 

сараптап, қорытынды жасауға қабілетті болады. Мақалада компьютерлік модельдеу бағдарламалары технологиясын 

пайдалана отырып, ЖОО студенттерімен жүргізілген педагогикалық эксперимент нәтижелері көрсетілген.  

Түйін  сөздер:  компьютерлік  моделдеу,  ChemOffice,  CHEMIX,  HyperChem,  ChemPen3D,  Сhem  lab,  ChFormulas, 

ChemSW Chemsite v3.01Стюарт-Бриглеб моделі, ICQ телеконференция, имитациялық модель 

 

Қазіргі  кезде  Жоғары  оқу  орнының  (ЖОО)  білім  беру  жүйелерінде  барлық  пәндерді  компьютерлік 

моделдеу  бағдарламаларымен  оқыту  енгізіліп  келеді.  Компьютермен  модельдеу  және  талдау  имитация-

лық  модельдерді  қолдануға  негізделген  ақпараттанудың  қарқынды  дамып  келе  жатқан  бағыты  болып 

табылады  және  экономикада,  өнеркәсіпте,  экологияда,  қойнауларды  пайдалануда  және  басқа  да  адам 

қызмет ететін салаларда кеңінен қолданылады. 

Қазіргі таңда кез-келген адамның қызмет ету облысында қай дәрежеде болмасын модельдеу тәсілдері 

қолданбайды деп айтуға болмайды. Әсіресе, ол әртүрлі өндірістермен және жүйелермен басқару негізіне, 

яғни онда келіп түсетін ақпараттардың негізінде қабылданатын шешімдер жатады. Қазіргі кезде компью-

термен модельдеу және талдау имитациялық модельдерді қолдануға негізделген ақпараттанудың қарқын-

ды дамып келе жатқан бағыты болып табылады және экономикада, өнеркәсіпте, экологияда, қойнауларды 

пайдалануда және басқа да адам қызмет ететін салаларда кеңінен қолданылады.  

Физикалық табиғаты әртүрлі объектілерді модельдеу ғылыми танымның бір тәсілі болып табылады, ал 

модельдерді құру үрдісінің негізгі заңдылықтары таным теорияларының әртүрлі бөлімдерінде зерттеледі. 

Модельдеу  әдістері  басқару  теориясы  негізінде  жатыр  және  осы  ғылымның  қолданбалы  бөлімдерінде 

кеңінен  пайдаланылады.  Берілген  бағытта  бейімделе  басқаруы  мақсатында  негізделген  математикалық 

модельдерді құру мәселелері ерекше орын алады [1].  

Модельдеу  қоршаған  болмысты  зерттеудің  негізгі  әдістерінің  бірі  және  қызметтің  барлық  салалары 

мамандарының ғылыми және практикалық  қызметіндегі құрал болып табылады. Модельдеудің мақсаты 

қасиеттері  мен  сипаттамаларын  зерделеу,  сондай-ақ  жобаланатын  және  нақты  жүйелердің  тәртібін 

болжау  болып  табылады,  оларды  тікелей  зерттеу  мақсатқа  сәйкес  емес  немесе  қандай  да  бір  себептер 

бойынша мүмкін емес. Қазіргі уақытта компьютер – модельдердің іске асырудың барлық белгілі тәсілде-

рін қамтитын, әмбебап құрал. Ақпараттық технологиялардың екпінді дамуының, модельдеуге ұшыраты-

луы мүмкін процестердің күрделілігі деңгейін күрт жоғалтқанына күмән жоқ. Компьютерлік моделдеудің 

мәні  құбылыстың,  обьектінің,  жүйенің  процестің  сандық  және  сапалық  сипаттамаларын  практикалық 

қызметте пайдалану үшін жарамды түрде алудан тұрады. 

Модель  –  нақтылы  объекттің  немесе  объектті  құрайтын  бөлшектердің  өзгеру  заңдарын,  олардың 

байланыстарын бейнелейтін құбылыстардың тұрпайланған аналогы болып саналады. Модельді құру және 

оны талдау –  модельдеу деп аталады. Модельдеу  барысында экономикадағы, өндірістегі, қаржы салала-

рындағы,  қызмет  көрсету  жүйелеріндегі  көптеген  проблемалардың  шешімдері  табылады.  Модельдеу 

арқылы жасалған жоспарларды, жобаларды, ұсыныстарды тексеруге, өзгертуге болады. 

Қоғам өмірінің, ғылым мен білімнің әр саласындағы компьютерлендіру және ақпараттандыру мәселесі 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жаратылыстану-география ғылымдары» сериясы, №1(43), 2015 ж. 

79 

төңірегінде  көптеген  басылым  жұмыстары  жазылды.  Білім  саласын  ақпараттандыру  процесі  қоршаған 

ортаның және пән саласының заңдылықтарын танудың интеграциялық тенденцияларын қолдай отырып, 

оқушының  тұлғасын  дамытуға  арналған  компьютерлік  технологиялардың  техникалық  және  дидактика-

лық потенциалын пайдалану тәсілдерін жасап шығаруды, студенттің  креативтілік  деңгейін жоғарылату-

ды, альтернативті ойлау қабілетін дамытуды, оқу және практикалық тапсырмаларды шешудің стратегия-

лық  жолдарын  жасап  шығару  шеберлігін  қалыптастыруды,  нысандарды,  құбылыстарды  және  олардың 

арасындағы  өзара  байланыстарды  модельдеу  негізінде  қабылданған  шешімдерді  жүзеге  асырудың 

нәтижелерін болжау маңызды [2-3].  

«Химия біліміндегі жаңа ақпараттық технологиялар» пәнінде интернеттің қорлары мен мүмкіндіктері 

және химияға арналған компьютерлік программалар ерекше орын алады. Компьютер алдында білім және 

қажетті материал алу барысында студент үздіксіз жеке жұмыспен қамтамасыз етіліп, студенттің компью-

тер алдында жеке жұмыс жасауы, базалық білімді меңгеруге кететін уақытты едәуір қысқартады. Химия-

ға арналған арнайы бағдарламалармен танысып, олармен жұмыс жасауды үйренеді. Мысалы, ChemOffice, 

CHEMIX,  HyperChem,  ChemPen3D,  Сhem  lab,  ChFormulas,  ChemSW  Chemsite  v3.01,  KINETICS, 

CHE3WIND,  CHPlay,  SymyxDraw-3,  CH_605,  SP_607_WIN,  SP_607_WIN  және  т.б.  Сонымен  қатар 

студенттер өздерінің ақпараттарын, материалдарын практикалық жұмыстармен кажетті интернет желісте-

ріне енгізуді меңгереді. Бағдарламада Интернет желісінің электрондық поштадан ICQ телеконференция-

сына  дейінгі  заманауи  байланыс  мүмкіншіліктері  қарастырылады.  Пәннің  негізгі  жетістіктерінің  бірі 

болашақ  ұстаздар  өздерінің  кәсіби  жұмыстарына  сайттар  ашып,  оларды  өңдеуді  меңгереді.  Интернет 

желістері арқылы электрондық оқулықтар құруға және тесттер жасауға дағдыланады. Интернет параметр-

лерін  өздеріне  жайлы  сәйкестендіруді  және  желілердің  жұмыс  істеу  қабілеттерін  бақылауды  үйренеді. 

Интернет жұмысының техникалық тетіктерімен танысады.  

ЖОО да органикалық химияны оқытуда HyperChem бағдарламасын қолдануға болады. 

жүктеу/скачать 3,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: