Иракта Мосулдан қашқан халыққа арналған жаңа

Алғашқы күннің  зінде-ақ мұнда 3 мың адам 

жайғасты. 17 қазанда Ирактың Мосул қаласын азат 

ету операциясы басталған болатын. Шаһар «Ирак 

пен Левант лаңкестік тобының» астанасы саналады. 

Шамамен 3 апта ішінде Мосул мен оның іргесіндегі 

елді мекендерден 22 мыңнан астам тұрғын үй-жайын 

тастап, босып кеткен. Олардың кейбірі жақын 

маңайдағы лагерьлерді паналаса,  згелері к ршілес 

Сирияға бас сауғалаған.

Халықаралық ұйым мәліметіне сай, 50 мыңға 

жуық балғын баспанасыз қалып, қазір адам т згісіз 

жағдайда  мір сүріп жатыр. Елде сондай-ақ ашқұрсақ 

бүлдіршіндер мен жеткіншектер саны артқан. 

Тырысқақ ауруына шалдыққан балалар да аз емес. 

Естеріңізде болса, 4 қазанда Гаитиде «Мэттью» 

дауылы ойран салған еді. БҰҰ-ның мәлімдеуінше, 

табиғи апаттан 2 млн бір жүз мың тұрғын жапа шек-

кен. Бүгінде олар ас-суға жарымай жүр.  Жел сумен 

жабдықтау және кәріз жүйесіне зақым келтірді. 

Салдарынан елде тырысқақ індеті  ршіген.

Бұл мерекеде тәтті сүйгіш 

балалар да ұмыт қалған жоқ. 

Танымал кондитер Фернандо 

Роман кішкентайларға арнап, Master Chef Dulce 

шоколад к рмесін  ткізеді. Ал ересектер үшін кон-

дитер  німдерін пісірудің шебері Хусто Альмендро 

кәмпит әзірлеу ж нінен шеберлік сабақтарын  ткізеді. 

Келушілер осы шебердің зәйтүн майы мен қызыл 

түсті жеміс-жидектер қосып әзірлеген шоколад 

десертінен дәм татып к руіне болады. Жалпы бұл 

жәрмеңкенің мақсаты дәстүрлі шоколад  німдерінің 

адам денсаулығы үшін пайдасын насихаттау болып 

табылады.

БОЛГАРИЯ

ИРАК

ИСПАНИЯ

Бортында тәжірибе жүргізетін жерсерігі бар. 

 Заманауи үлгідегі Чанчжен-5 ракетасы жерге жақын 

орбитаға 25 мың тонна жүк алып ұша алады. Ал 2020 

жылға қарай қытай мамандары осы тасығыш арқылы 

тпелі орбитаға Марс планетасын зерттейтін зонд 

жіберуді к здеп отыр. 

ШЫҢ ЕЛІ

ҒИБРАТ 

жарық к рген ғұмырнамалық кітабында: 

Мен келемін, мен келемін асығып, 

Қалам ба деп орта жолда шашылып.

Берерімді елге беріп, халыққа 

Кеткім келеді толығынан ашылып, – деп к -

кей кесті арманын да ағынан жарылып жеткізген 

еді. 

жарық жұлдыз. Қол бұлғап шақырады да тұрады. 

Манаш та жастайынан арманын жүзеге асыру 

үшін тынымсыз талпынып туған халқының 

қасиетті тарихын зерттеуді қолына алды. 

– Тарих Отаныңның, халқыңның қалып-

тас тырған ата-салты. Тарих әрқайсымыздың 

ата-бабамыздың табиғатқа қосқан үлесі және 

сүйегі мен аспанда бізді аруақ болып құшып 

жүрген рухы. Ендеше тарих қасиетті ғылым, – деп 

қалаған мамандығын жанындай сүйіп, басқаларға 

үлгі етті. 

Тарих иесі – халық, ел, Отан. Қазақ халқы ның 

басын қосқан ұлттық мүдде екендігін әрдайым 

еске салып, сол ұлттық мүдденің іргетасын қалап, 

к теруіне күш-жігерін жұмсаған алып тұлғалар 

Абылай хан, Бұқар жырау, Жәңгір хан, Кенесары 

және басқалар жайлы келелі еңбектер жазды, 

мерейтойларын  ткізуге  атсалысып,   бая н  дамалар 

жасады. Ғасыр тауқыметін арқалаған арыстар 

Сәкен Сейфуллин, Тұрар Рысқұлов,  лихан 

Б кейханов, Ахмет Байтұрсынов, Жүсіпбек 

Аймауытов, Бейімбет Майлин тәрізді ұлт 

перзенттері туралы газет-журнал беттерінде, 

ғылыми еңбектерінде келелі мәселелер к теріп, 

туған жерлерінде ескерткіштер орнатылуына, кең 

тынысты ғылыми конференциялар  ткізілуіне 

ұйытқы болды. 

Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін оң-

солымызға, жүрген жолымызға шынайы ұлт-

тық тұрғыдан к з жіберуге, барымызды баға-

лап, жоғалтқанымызды іздестіріп табуға, бола-

шағымызды бағдарлап, сенім артудың сәті келді. 

Игілікті бастамаға орай халқымыздың ше-

жіресі Қазақстан тарихын қайтадан жазу қолға 

алынды. Редакциясын басқарып, бас падан 

шығару міндеті академик, белгілі тарих шы 

ретінде Манаш Қабашұлына жүктелді. 

Бұл жауапты істе де  зіне тән ұйымдас тыру-

шы лық, зерттеушілік, к регендік қабілетін 

к рсетті. Қа  зақ стан тарихының үш томын 

жарыққа шығарды. 

Адам сәні даналық. Ал даналық пен атақ тек 

адал еңбектің қолында. Аршынды адымдары ел 

мүддесі жолындағы ізденістері елеусіз қалған жоқ. 

Ғылымға еңбек сіңірген қайраткер, Мемлекеттік 

сыйлықтың лауреаты, Жоғарғы Кеңестің депута-

ты... тағы да басқа да құрметті атақтарға ие болды. 

Күн ортақ. Ай ортақ, жақсы адам ортақ. Манаш 

шынайы достықты да жоғары қойды. Таусылмас 

қазына деп бағалады. Қолынан келсе кімге болса 

да к мектесуге дайын тұрды. Достықты таусыл-

мас қазына деп санады. Оның осындай шынайы 

к зқарасына қанық біз нағыз азамат, адал дос 

болғыларың келсе Манаштан үлгі- неге алыңдар 

дейтінбіз. Басқаны былай қойғанда,  зімен бір 

курста оқыған онға тарта әріптестеріне бағдар 

беріп, докторлық диссертация қорғауларына 

себепші болды. Ол жігіттер Медел Арғынбаев, 

зірхан  Жұмасұлтанов,   Қаһар ман    Түманашин, 

Нұрғали Итбаев, тағы басқа лары еді.

Манаштай дос кездестіргенім үшін тағ ды-

рыма ризамын. Университетте бірге оқыған 

досы  зірхан Жұмасұлтанов «Манаштың 

ұйымдастырушылық қабілеті де күшті ғой. 

Қаһарман екеумізді қол астынан шығармай 

У

ниверситетті тәмамдағаннан 

зетте әдеби қызметкер, кейін 

Шымкент педагогикалық институтын-

да ұстаздық еттім. Жас ғалым ретінде 

мені 1976 жылы ҚазКСР ҒА Философия 

институтына мақсатты аспирантураға 

оқуға жіберді. Тағдырдың жазуымен 

мірімдегі түбегейлі  згеріс осы сәтте 

болғандай,  йткені мен ұстаз, про-

фессор А.Х.Қасымжановтың б ліміне 

түстім. Сол уақытта ол әл-Фараби 

мұрасы бойынша аудару және наси-

хаттау тобының жетекшісі болатын. 

Фарабитанудың қазақстандық мектебін 

тек Одақта ғана емес, к птеген шет ел-

дер де танып үлгерген болатын.

Менің ұстазбен алғашқы таныс-

тығым әлі күнге дейін есімде. Мен оны 

«Философиялық дәптерлер» бойынша 

арнайы курс лекциясынан кейін күтіп 

отырғанмын. Кенет, қасымнан аққан 

жұлдыздай зымырап  ткенін байқамай 

қалдым. Себебі ол атына заты сай, бар 

жүріс-тұрысы ағысы қатты аққан судай 

тез еді.

Талантты ғалым, белгілі философ, 

педагог, кемелді ұстаз, философия 

ғылымының докторы, профессор, 

Ұлттық Ғылым Академиясының коррес-

пондент мүшесі А.Х.Қасымжанов 1931 

жылы 19 қазанда Алматы қаласында 

дүниеге келді. ҚазҰУ-дың философия 

факультетінің алғашқы түлектерінің 

бірі. Еңбек жолын аспирантураны 

бітіргеннен кейін 1957 жылы ҚазКСР 

ҒА Философия институтында кіші 

ғылыми қызметкер ретінде бастады.

Ағын Қасымжанов ғылымда үш 

саланың негізін қалады. Біріншісі, 

т а н ы м   т е о р и я с ы ,   о ғ а н   а р н а л ғ а н 

м о н о г р а ф и я л а р   б а р .   Е к і н ш і с і , 

 әл-Фараби мұрасын зерттеп, фара-

битану ілімінің іргесін анықтап, ба-

сты мақсаттарын белгіледі. Үшіншісі, 

қазақ дүниетанымын, философиясын 

тарихи-методологиялық ауқымда зерт-

теп, артында ұшан-теңіз идеялық мұра 

қалдырды. 

1968 жылы ҚазССР ҒА Фило-

софия және құқық институтында 

«әл-Фараби мұраларын зерттейтін» 

б лім ашылды. Б лім меңгерушісі бо-

лып            А.Х.  Қасымжанов  тағайындалды. 

Ғалым жерлесіміз, орта ғасырлық 

кемеңгер ғұлама, ойшыл әл-Фарабидің 

тарихи Отанына оралуына к п еңбегін 

сіңірді. Атап айтар болсақ, Ағын 

қ а д а ғ а л а п   ж ү р і п   д ұ р ы с   о р н а л а с т ы р у ғ а 

к мектесті. Қаһарманға жақсы пәтер алуға 

да жәрдемдесті. Қайда аяқ бассақ та шынайы 

досымызға қарыздар боламыз да жүреміз. Ал 

Манаш болса біздің қызметімізді қажетсінбейді. 

Қашан к рсек те іш тартып тұрғаны» деп ағынан 

жарылатын.  зірханның бұл с зінің жаны бар. 

Мен де бірауыздан қосыламын. Адам шетінен 

пайғамбар емес, пенде. Пенде болған соң 

т рт құбыласы түгел бола бере ме. Мәселен, 

Қаһарман университетте қатарынан озып, үздік 

оқыды. Сталиндік стипендиат болды. Бітірген 

соң аспирантураға қалдырылды.  мірге кең 

жол ашылды. Алайда күнделікті тіршілікке 

икемсіздеу еді. 

Жастайынан сырлас досы Манаш мұның 

бәрін түсінді. Белін буып бұл жолы да қасынан 

табылды. 

йгілі қайраткер Ильяс Омаров қай тыс бо-

лар алдында Манашты арнайы шақырып алып, 

қазақ әдебиетінің қазіргі жайы, алдағы болашағы 

жайлы к ңіліне түйген толғамдарын айтып, жо-

лын қуған ізбасары ретінде үлкен сенім артты. 

Дүние-мүлкіне қолхат жазып Манаштың атына 

қалдырған еді. Бірақ заң жүзінде бұлай етуге 

болмайтындықтан ол талап бұзылуға мәжбүр 

болды. «Болмасаң да ұқсап бақ, бір ғалымды 

к рсеңіз» дегендей, Ильяс сияқты алдыңғы 

толқын белгілі ағалардың жолын қуып, бар күш-

жігерін ел мәртебесін к теруге жұмсады. 

Иә, адам неғұрлым ақылды, мейірімді 

болған сайын соғұрлым  згенің де жақсылығын 

бағалағыш келеді. Ол мұндай абзал қасиетті 

зінің жан дүниесіне жас шағынан сіңіре берсе 

керек.  сіп келе жатқан жас ағаш та әуел баста 

бұтақтарын жан-жаққа қалай жайып таратқан 

болса жүздеген жылдар бойы солай болып тұра 

береді. Адам туралы абзал әсерлер де осы сияқты 

жүрегіне берік орнайтыны с зсіз. 

 Біте қайнасып, бой түзеген Манаш досымды 

кейде түсімде к ремін. Сондай түсімнің бірінде 

Манаш шалқыған  зен жағасына келіп, жиекте 

тұрған баспалдаққа  рлеп шығып, суға сүңгіді. 

Онша жүзе алмайтын еді, суға кетіп қалмаса жа-

рар еді деп мен де ұмтылып жүгірдім. С йткенше 

болмады. Судың бетіне шығып қайтып келді. 

Түсімде  зім куә болған осы к ріністен соң 

Манаштың аты  шпейді, заман к шімен бірге 

жүре береді екен деген ой келді. 

Иә, кім де  скен ортасына, тәрбиелеген 

халқына адал қызмет етіп, азаматтық боры-

шын жоғары ұстаса сол адам тарихта қалып, 

құрметке б ленуі тиіс деген даналық қағиданы 

әбден қабылдауға болады. Абзал азаматтар  з 

ескерткішінің тұғырын осылай  з қолымен орнат-

са, ал мүсінін болашақ соғатыны даусыз. 

Бүгінде Солтүстік Қазақстан педагогикалық 

институты ғалымның есімімен аталады. Институт 

алдында Манаштың ескерткіші орнатылған. 

Алматыда к шеге есімі берілді. Манаштың 

бойындағы жақсылық  сіп- ніп, қанат жайған 

ұясынан дарыған десем, еш қателеспейтін 

сияқтымын. Туған әкесі Қабаш, ағасы Оразалы 

да ардагер азаматтар еді. Омырауларына 

жарқыраған ордендер тақты. Алдыңғы толқын 

ағалардың жолын қуып Манаш та құрмет, атаққа 

ие болды. 

Уақыт ырғағымен үндесіп, к шімен бірге 

к шкен Қозыбаевтар әулетіне қай уақытта болса 

да бірлік, береке, зор денсаулық тілейміз. 

Қасымхан ЕРСАРИН, 

Қазақстанның еңбек сіңірген 

мәдениет қызметкері

ДОСТЫҚҚА 

ДОСТЫҚҚА 

А

А

адал еді...

адал еді...

бастайды. «Ақыл» атты ғалымдардың 

 ассоциациясын құрды, «Гумилев 

оқулары» атты халықаралық семинар 

ткізеді, бұл семинарға Венгрияның, 

Г е р м а н и я н ы ң ,   Р е с е й д і ң   а т а қ т ы 

ғалымдары қатысады. 90-жылдары 

Ағын Қасымжанов к лемі аз болса 

да,  те мазмұнды отандық мәдениетті 

оқып-үйренуге арналған («Духовное 

наследие казахского народа»), «Қазақ 

халқының рухани мұралары» атты 

кітабы жарық к ріп, оқырмандар 

арасында  те жоғары бағаға ие бол-

ды. 1994 жылдан ғұмырының соңына 

дейін ҚазҰУ-да философия және 

сая саттану факультетінде философия 

кафедрасының меңгерушісі болды. 

1993 жылы Ағын Қасымжанов 

ҚазҰУ-дың жанында әл-Фараби ғы-

лыми орталығын құрып, соның дирек-

торлық қызметін атқарды. Айта кететін 

бір жағдай, Ағын Қасымжанов қай жер-

де қызмет етсе де барлық уақытта  зінің 

бар ғылыми жұмысын фарабитануға 

арнады. Қазіргі уақытта оның әл-

Фарабиге арнаған 4 монографиясы, 

10 кітапшасы, 30-дан аса ғылыми 

мақаласы бар.  

Профессор Ағын Қасымжанов к п-

теген ғылыми халықаралық респуб-

ликалық конференцияларды ұйым-

дастырушы, ол Бостон университетінде, 

Оклахома, Тегеран университеттерінде 

лекциялар оқыды. Ресей,  збекстан, 

Қырғызстан, Тәжікстан, Түркіменстан 

республикасының ғылыми философта-

рымен тығыз байланыста болды. Оның 

ғылыми атағы мен беделі Қазақстан 

Республикасынан да тысқары кеңінен 

тарап, Одаққа танымал талантты қазақ 

философы атанды. 

2 0 0 0   ж ы л ы   қ а р а ш а   а й ы н ы ң             2 

жұлдызында ғалым, ойшыл, философ, 

ұстаз Ағын Қасымжанов  мірден  тті.

Ғалым құрметіне екі жылда бір 

рет дәстүрлі университеттік Ағын 

Қасымжанов оқулары  ткізіледі. 

Биылғы 2016 жылы  лемдік фило-

софия күніне қарсы қараша айының 

17-сінде  Ағын  Қасымжановтың       85 

жылдығына орай VII Қасымжанов 

оқулары аталып  тілмек.

Жақыпбек АЛТАЕВ,

философия ғылымының 

докторы, профессор,

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың 

әл-Фараби орталығының директоры

Қасымжановтың ұйымдастыруымен 

1975  жылы Абу Насыр әл-Фарабидің 

1100 жылдығына арналған үлкен 

халықаралық ғылыми конферен-

ция «Мәскеу – Алматы – Бағдад» 

қалаларында болып  тті.С йтіп, 

Алматы аз уақыттың ішінде әл-

Фараби мұраларын зерттеудің ғылыми 

орталығына айналды. Осы тұстағы 

Ағын Қасымжановтың ғылыми беделі 

мен ұйымдастырушылық қабілеті тек 

Қазақстанда емес, шетел ғалымдары 

арасында да кеңінен танымал болды.  

Конференцияның Алматы қаласында 

туіне бірден-бір себепші болған бір 

жағдай, ол Ағын Қасымжановтың 

ғылыми редакциясымен белгілі жа-

зушы  . лімжановтың 1975 жылы 

шыққан «Ұстаздың оралуы» атты 

кітабы болды.  кінішке орай, бұл 

кітаптың оқырман қауымына таралуы-

на тыйым салынған болатын. Бірақ 

соған қарамай әл-Фараби мұраларын 

зерттеуді Ағын Қасымжанов бастаған 

ғылыми топ әрі қарай жалғастыра 

берді. Талмай ізденістердің үлкен бір 

қуанышты жемісі 1975 жылы Мәскеу 

қала сында белгілі шығыстанушы 

ғалым Б.Г.Гафуров пен Ағын Қасым-

жановтың орыс тілінде шыққан «әл-

Фараби мәдениет тарихында» («Аль-

Фараби в истории культуры») атты 

кітабы араб-мұсылман философиясы-

мен шұғылданушы ғалымдар арасында 

үлкен бір оқиға болды.

1996-1997 жылдары қазақ фи-

ло софы А.Қасымжанов Фулбрайт 

Қоры стипендиясымен Оклахо ма 

университетіне дәріс оқуға шақырылды. 

Соған орай А.Қасымжанов үш ай 

мезгілде ағылшын тілін жетік меңгеріп 

алды да Америкаға аттанып кетті. Ол 

АҚШ-тың Оклахома университетінде 

дәріс оқып, мұхиттың арғы жағына 

қазақ елін жақсы қырынан  – даналығы 

тұрғысынан таныта білді. Түркілердің 

әлемдік  ркениетке қосқан үлесі ту-

ралы «Дала  ркениеті», «Орталық 

Азия мәдениетіне кіріспе», «Түркі 

халықтары бірлігі және Түркістан», 

«Орталық Азия саяси дәстүрінің 

ежелгі түп тамыры», « л-Фараби және 

Баласағұн шығармаларындағы адам-

гер шілік бастауы» атты лекциялар 

оқыды. 

сыр лық мәдениеттің қайта  рлеуі» 

деген тақырыпта ғылыми конферен-

ция ұйымдастырды. Оған әлемнің әр 

түкпірінен к птеген атақты ғалымдар 

қатысты. Бүгінде оның лекциялары 

ағылшын тілінде б лек жинақ етіп 

шығарылып, университет студенттеріне 

ұсынылып келеді. Биыл 19 қазанда 

атақты ғалымның туғанына 85 жыл 

толады. Осы айтулы датаны лайықты 

қарсы алу, атап  ту біздің міндетіміз, 

парызымыз деп ойлаймыз.

Ағын ұстаздың лекция оқуы ерекше 

болатын. Бір жапырақ қағазға дәрістің 

сұлбасын неше түрлі сызықтармен, 

зіне ғана түсінікті атаулармен, анық-

тамалармен және кемеңгер, ойшыл-

дар есімдерімен жазып, белгілер 

қоятын. Соған қарап отырып ке-

мелденген, дәлелденген, логикалық 

қайшылықсыз к ркемделген дәріс 

үлгісін к рсетуші еді. Біздер ұстаздың 

осындай қасиеттеріне әлі күнге дейін 

еліктейміз. 

Проблемалық лекцияларға к п 

к ңіл б летін. Басты назар күрделі 

теория лық мәселелерге аударылып, 

пікірталас тудыратын сұрақтар қойыла-

ды, олардың ішінен біреуін таңдау 

талап етіліп, студенттердің  зіндік 

пікір қалыптастыруына жол беріледі. 

Бұл әдіс студенттерді проблемалық 

сұранысқа жауап іздеуге ынталанды-

рып, зерттеу жұмысына баулиды.

Проблемалық мәселені оқудың 

зінен емес, практикалық  рістен, сту-

денттердің мамандық ауқымына жақын 

әлеуметтік ортадан іздеген ж н дейтін.

Ағын Қасымжанов 1976-1977 жыл-

дары әл-Фараби атындағы Қазақ 

мемлекеттік университетінің фило-

софия-экономика факультетінің дека-

ны, ал 1977-1933 жылдар аралығында 

Қ а з М У   ж а н ы н д а ғ ы   ж о ғ а р ы   о қ у 

орындары оқытушыларының білімін 

жетілдіру институтының директо-

ры, 1983-1986 жылдары ҚазМУ-дың 

философия тарихы кафедрасының 

меңгерушісі болып қызмет атқарды. 

1986 жылы Желтоқсан оқиғасына 

б а й л а н ы с т ы   Қ а з М У - д е н   к е т у -

ге мәжбүр болып, 1987-1993 жыл-

д а р ы   А л м а т ы   з о о в е т е р и н а р л ы қ 

 институтында философия кафед-

расында профессор болып жұмыс 

істейді. Осы бір қиын жылдарда Ағын 

Қасымжанов қазақ халқының руха-

ни мәдениетімен терең шұғылдана 

ОЙМЕН

  

өрілген ғұмыр

10

№45 (1355) 

10 – 16 қараша 

2016 жыл

АНА ТІЛІ

ӨЛЕҢ – СӨЗДІҢ ПАТШАСЫ 

Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының ұжымы осы институттың 

бас ғылыми қызметкері, филология ғылымының докторы, профессор Рүстембек 

Нұсқабекұлы Шойбековке ұлы 

Жүрсін Рүстембекұлы Шойбековтің

мезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстарына 

қайғыларына ортақтасып, к ңіл айтады.

л-Фараби атындағы Қаз ҰУ журналистика факультетінің ұжымы Баспас з және 

электронды БАҚ кафедрасының доценті Алма Құрманбаеваға ағасы

Жұбаныш  ЛИҰЛЫНЫҢ

қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, к ңіл айтады.

ҚАЛСАМ БОЛДЫ

ҚАЛСАМ БОЛДЫ

халқымның көңілінде

АЙТАЙЫН ДЕГЕНІМ....

ҚҰРМЕТ

ОЙТОЛҒАМ

Парасат 

Парасат 

патшалығының 

патшалығының 

періштелері

періштелері

АСЫЛ СӨЗДІҢ 

АСЫЛ СӨЗДІҢ 

ЗЕРГЕРІ

ЗЕРГЕРІ

«Қалыңсыз қыз» – қанатсыз құс емес

Тәуелсіздік алып, төрт құбыламыз түгенделіп келе жатыр десек те тарихы-

мыз дағы ақтаңдақтар аз емес әлі. Еуразия кеңістігіндегі қазіргі Қазақстанның 

Алтын орданың да мұрагері екеніне келгенде көп маман күмілжіп тілін тістеп, 

(неге олайын қайдам) тайсақтай береді. Несі бар? Мойындалса, оның зардабы 

қандай? Бұл кедір-бұдыр кезеңдер бізде өте аз зерттеліп тиянақ таппағаны 

болмаса мүлдем бас тартып, жүген-ноқтаны ақи-тақи сыпырып алатындай 

ешқандай салдар, себеп пен сылтау жоқ деген ой келеді. Қалай болғанда 

да тайқы маңдайдағы пешенеге жазылған тарих бізден басталып, бізбен 

бітпейді. Ұлы дала, таулар тарихы сиқырлы су асты ағыстарындай бір-бірімен 

тығыз байланысып жатқан құбылыстан бас тартуға бола ма? 

Қазақстан Жазушылар одағының 

Әдебиетшілер үйінде балалар әдебиетінің 

көрнекті өкілі, ақын, жазушы Қаржаубай 

Омарұлының туғанына 70 жыл толуына 

арналған мерейтой салтанаты өтті. Онда 

шығып сөйлеушілер қаламгердің қазақ 

әдебиетіне қосқан елеулі үлесі жөнінде жылы 

лебіздерін білдірді.

б лімде бізге тың тақырып Ібір-Сібір 

хандығының парасат патшайымы Сүзге 

сұлу қаһармандығы қайран қалдырады, 

қаламгер бір орайда: «1582 жылы 

бірінші қыркүйекте атаман Ермак 

бастаған 840 адамнан тұратын жау-

лаушы отряд қырық кемеге мініп, 

Орал, Сібір  зендерін бойлап, К шім 

хандығына жол тартады. Олар су бой-

лай екі айдай жол жүріп, қазан айының 

аяғында Искер (Бәлкім, Іскер шығар 

– Н. А.) қаласының іргесіне жетеді» 

деп тізгін тартады. Баскесер қандықол 

қарақшыларға қарсы Сүзге қырдың 

қайсар қайраткерлік мінезін қарсы 

қояды. Сүйінбике де, Сүзге де азаттық 

жолында жанын пида етеді. 

Қай кезде де түркі халықтарының 

үстінен қиқу кеткен бе? Құлдықтан 

құтылудың айла-шарғысы қарасты ры-

лып, қашан да оған қам жасалып жа-

тады. 1608 жылы Ноғай биі Естеректің 

(Ер Тарғынның әкесі) басшылығымен 

50 мыңға тарта түтін етеді. 1619 жылы 

қолтығына дым бүркіп, Ресейдің қот-

қоттауымен қалмақ хонтайшысы Хо-

Урлюк Еділ мен Жайық арасында 

бейбіт жатқан халықты шапса, 1628 

жылы ноғайлардың 40 мың адамын 

тұтқынға алып азаптады. 1783 жылы 

к кекте қатын патша ІІ Екатеринаның 

пәрменімен Қырым түбегі басыбайлы 

Таврида аталып  згертілді. Генерали-

симус А. В. Суворов Қуан (Кубань) 

корпусына бас қолбасшы болып кел-

генде де қарусыз бала-шаға, қатын-

қалаш пен шал-шауқандар қынадай 

қырылды. Асау Ноғай ордасы мен 

Қырым хандығын жойып, сол жылғы 

маусымда Жеңіс тойының құрметіне 

100  гіз еті қақталып, 800 қой үйтіліп, 

кәуап пісіріліп, 500 шелек арақ ішілді. 

Сібір хандығы да басқыншылықтың 

ауыр зардабын тартып, небір қитұрқы 

ш а п қ ы н ш ы л ы қ т а   ш а ң   қ а у ы п , 

ел-жұрт басына ақырзаман орнап, 

астамшылықтың аяғын құшты. Шы-

ғыстың Сүйінбике мен Сүзгідей жұл-

дыздары тасты жарып шыққан шынар-

дай Тұран топырағына тамыр тартып, 

жапырақ жайып жатыр. Олардың к зсіз 

ерлігі мен  мірі  неге. Тәуелсіздік таңы 

жарқырай түсті! Біз әрқашан Ұлы дала 

аруларын мақтаныш етеміз. 

жүктеу/скачать 17,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: