Б. Е. Абдрахманов Асқапов С. Н., Құсмиденов М. Е., Жангазин А. Ш

ҚОРЫТЫНДЫ 

 

Қазақстан  Республикасының  Қарулы  Күштерінің  саптық  жарғысында 

бөлімшенің  қалыптасуы  мен  ұйымдастырылуы  үшін,  саптың  маңызының 

ерекшелігі  көрсетілген.  Бұл  анықтамада  терең  мағынада  жатыр.  Сап  –  ол 

командирлердің  берген  тапсрымаларын  орындауға  тұрақты  дайындық.  Ол 

сарбаздарды  біріктіреді,  тәртіпке  салады  және  мобилизациялайды.  Сапта 

тұрғанда  өзіңнің  әскери  ұжым  алдындағы  және  Отан  алдындағы  аса 

жауапкершілікті сезінесің. Сапсыз әскер де, бөлімше де, бөлім де болмайды. 

Саптық  дайындық  әскери  дайындық  жүйесінде  оқытуда  дербес  пән  болып 

табылады,  сонымен  қатар,  білімнің,  қабілеттің,  дағдының  және 

психлолгиялық  тұрақтылықтың  дамуына  әсер  ететін  оқытудың  басқа  да 

пәндеріне  әсер  етеді.  Сондықтан  саптық  оқытудың  негізіне  педагогиканың 

жетекшілік принциптері болуы қажет. 

Мектепте  алғашқы  әскери  дайындық  сабағын  өткен  кезде  саптық 

жаттығулардың  маңызы  өте  зор.  Саптық  жаттығулар  орында  жасалатын, 

оларға  түрлі  тұру  (түзелу,  тік  тұру,  еркін  тұру,  саптық  қадаммен  орында 

жүру)  бұрылу  түрлері  (оңға,  солға,  кері  бұрылу)  қимылдаған  кезде 

орындалатын саптық жаттығуларға – жүру түрлері (шапшаң жүру, баяу жүру, 

кең  қадам  жасап  жүру,  қысқа  қадам  жасап  жүру),  қимыл  үстінде  бұрылу 

түрлері, сәлемдесу жатады. 

Саптық  дайындықтың  көптеген  элементтері  дене  шынықтыру  сабақ- 

тарында  пайдаланылады.  Бұл  оқушылардың мүсінінің  дұрыс  қалыптасуына, 

саптық жөнделуге  мүмкіндік  туғызады.  Әрбір  оқушы  спорттық  снарядтарда 

жаттығуларды  орындай  отырып  бір  мезгілде  саптық  тұрысты,  саптық 

қадамды, орында тұрып бұрылу және басқа да әрекеттерге дағдыланады. 

Саптық  дайындық  әскери  өмірдің  ажырамас  бөлігі  бола  тұра  көбінесе 

әскери  тәртіптегі  әскери  дайындықтың  тапсырмаларын  сапалы  шешуге 

мүмкіндік  туғызады  және  саптық  тәртіпті  қолдауға,  бөлімшелер  мен  бөлім- 

дердің  бірлескен  әрекеттерінің  қалыптасуын,  мобильділік  пен  ептіліктің 

дамуын қамтамасыз етеді. Ол оқушыларға басқа да қажетті сабақтарда және 

тәуліктік  тәртіпте  қызмет  өткеру  кезінде  тәжірибелік  дағдыларды  тез  арада 

қалыптастыруға  көмектеседі.  Сондықтан  болар  оның  рөлі  төмендемей, 

керісінше  жылдан  жылға  жоғарылап  келеді.  Саптық  дайындықтың  басқа 

тәртіптерден қарағанда негізгі пән болып табылуы тегін емес.  

Саптық дайындықтың  тұрақты  жетілдірілуі  –  командирлердің  маңызды 

тапсырмаларының  бірі.  Алдыңғы  бөлімшелер  мен  бөлімдердің  тәжірибесі 

саптық  жаттығуларды  орындауды  жаттықтыру  кез-келген  бөлімшенің 

сержанттары  мен  прапорщиктері,  офицерлерінің  епті  пайдалануына 

байланысты. Күн  тәртібі,  әскери  қызметтің барлық  шарттары  оқушылардың 

саптық  дағдыларын  қажетті  түрде  қалыптастыруға  байланысты  жасалған. 

Командирдің  өзіне  деген  және  бағыныстағыларына  талабы  жоғары  болу 

керек,  «Командир  қандай  болса-бағыныстағылары  да  сондай»  деп  босқа 

айтылмаған.  Саптық  дайындық  басқа  тәртіптерге  қарағанда  командирдің 

64 

үлгісіне  негізделеді.  Егер  тікелей  бастық  үнемі  ұқыпты,  нысанды  киімде, 

тұрақты  түрде  жарғы  талаптарының  орындалуын  қадағаласа,  онда  оның 

бағынысындағылар одан үлгі алады. 

Бөлімшенің,  зводтың  және  ротаның  саптық  қалыптасуы  деп,  жайылған 

және жаяу саптарда, сонымен қатар, қарумен және қарусыз әр түрлі саптық 

жаттығуларды нақты, әдемі, біркелкі және клісілген әрекеттерін айтады. Бұл 

негізінен  жоспарлы  саптық  және  басқа  да  сабақтарда,  сонымен  қатар, 

күнделікті  өмірдегі  барлық  сапталу  мен  қозғалыстарда  жүзеге  асырылады. 

Саптық  қалыптасудың  элементтері  тактикалық  дайындық  бағдарламасы 

бойынша өткізілетін тактикалық саптық сабақтарда тәжірибелі қолданылады. 

Бұл сабақтар, яғни саптық және тактикалық дайындықтардың жаттығуларын 

қосқанда  оқушыларды  тактикалық  сабақтарда  қалыптасқан  әрекеттерге 

үйретіп, майданда епті әрекеттенуді үйретуге мүмкіндік туғызады. 

 

 

65 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 

 

1. Қазақстан  Республикасының  Қарулы  күштерінің  Саптық  Жарғысы 

2007. 

2. Рамашов  Н.Р.,  Қожамжаров  Е.Ж.,  Бөдеев  М.Т.  Алғашқы  әскери 

дайындықты оқыту әдістемесі. – Алматы, 2012. 

3. Апакидзе В. Строевая подготовка. – М.: Воениздат, 1991. 

4. Методика строевой подготовки. – ГШ РВСН, 1992. 

5. Закон  Республики  Казахстан  от  8  июля  2005  года  №74  // 

«Казахстанская  правда»  от  21  июля  2005  года  №194-195  «О  воинской 

обязанности и воинской службе». 

5. Учебно-методический,  информационный  и  организационный  портал 

военно-патриотического воспитания. 

6. Строевой  Устав  Вооруженных  Сил,  других  войск  и  воинских 

формирований Республики Казахстан утвержден Указом Президента РК от 5 

июля 2007 года №364. 

7. Общевоинские  уставы  Вооружённых  Сил  Российской  Федерации 

(Указ Президента Российской Федерации от 24 декабря 1993 года). 

8. Виноградов А.В. Строевое обучение: Учебно-методическое пособие. –

М.; Академия налоговой полиции ФСНП России, 1999. – 120 с. 

10. Беляков  М.А.,  Быков  П.И.,  Выдрин  И.Ф.  Начальная  военная 

подготовка: учебник. – Воениздат, 1987. 

11. Руководство  по  5,45  мм  автомату  Калашникову  укороченному 

АКС74У. 

12. Аманжолов К.Р.,  Тасбулатов  А.Б.,  Майхиев  Д.К.  Начальная  военная 

подготовка: учебник для 10 классов общеобразовательных школ. 

13. Аверин А.И., Яцупа Б.Г. Учебно-методическое пособие по НВП. 

14. Аверин  А.И.,  Выдрин  И.Ф.  НВП;  Беликов  М.А.,  Сибелев  М.У. 

Учебное пособие по НВП. 

15. Методика  строевого  обучения  курсантов  Академии  экономической 

безопасности: учебно-методическое пособие. – М.: Академия экономической 

безопасности МВД России, 2005. 

16. Апакидзе  В.В.,  Дуков  Р.Г.  Строевая  подготовка.  –  М.:  Воениздат, 

1988. 

17. Апакидзе  В.В.,  Бушманов  К.А.,  Дуков  Р.Г.  Методика  строевой 

подготовки. – М.: Воениздат, 1978. 

18. Аманжолов  К.Р.,  Тасбулатов  А.Б.  и  др.  Начальная  военная 

подготовка. – Алматы, 2003. 

 

 

66 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша А 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

А 

 

 

 

 

 

 

 

Б 

 

Сапта тік тұру элементтері 

 

 

67 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша Б 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бір қатарлы сап (қатар) және оның элементтері. 

 

 

68 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша В 

 

 

 

Бағанаға екі-екіден жүру сабы. 

 

 

69 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша Г 

 

 

 

 

 

Саптық қадаммен қозғалыста қолдың қалпы 

 

 

 

Қадамды орында және қолды бір мезгілде қозғалтуды үйрету 

 

70 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша Д 

 

 

А 

 

 

 

 

 

Б 

 

 

 

В 

Саптық қадаммен қозғалыс: а – қозғалыс алдындағы қалып; б – қозғалыс басы (бірінші 

қадам); в – бірнші қадамды аяқтаудағы қалып. 

71 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша Е 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қозғалыста солға бұрылуыды жаттықтыру. 

 

 

72 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша Ж 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қозғалыста кері бұрылу: а – бір қадам алға; б – жартылай қадам алға және солға;  

в – бұрылыстан кейінгі қалып.  

 

 

73 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша З 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолды баскиімге қою 

 

Бас киімсіз әскери сәлем беру 

Қолданылған әдебиеттер 

 

 

74 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

С.Н. Асқапов, М.Е. Құсмиденов, А.Ш. Жангазин 

 

БАСТАПҚЫ ӘСКЕРИ ДАЙЫНДЫҒЫ  

САБАҒЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН САПТЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР 

 

 

Басуға 11.09.2013 ж. қол қойылды. 

Пішімі 29,7 × 42½. Офсеттік қағаз. 

Көлемi шартты 3,8 б.т. Таралымы 100 дана. 

Тапсырыс № 0728. 

 

Ғылыми-баспа орталығы 

Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты 

140000. Павлодар қ., Мир көшесі, 60