Дипломдық жоба «Шардара балық»

62 

 

жыртқыш  тракторд  кабинасында  отырған  жүргізуші  электр  өрісінің 

потенциалы  астына  екендігін  естен  шығармау  қажет,  бірақ  бұл  қауіпті  емес. 

Қауіпті  қадамдық  кернеу  немесе  өткізгіш-көлік-адам-жер  тудырады.  Кернеу 

астына түскен жағдайда көлік кабинасын былайша қалдыру керек: 

-

 

көлік корпусына тимей, екі аяқпен жерге секіріп түсу;  

-

 

екі аяқпен бірге секіріп немесе өкшені жерден алмай және өкшелердің 

арасында  қашықтық  тудырмай  қауіпті  аймақты  8-10  метрден  кем  емес 

қашықтыққа алыс кету.  

ҚС қалыпты еңбек жағдайын қамтамасыз ету үшін ескерілетіндер:  

-

 

крандар,  кіші  механизмнің  инвентарлы  қондырғыларын  инвентарлы 

қызмет  көрсету  мен  жөндеу  кезінде  қолдануға  мүмкіндік  беретін  ТҚ  мен 

трансформаторларды жинақтау;  

-

 

жұмыстық және жөндеу жарықтандырылуы.  

ҚС  жобасы  электрқондырғылар,  қосалқы  стансаның  ғимараттары  мен 

құрылыстарына  қауіпсіз  қызмет  етуді  қамтамасыз  ететін  ғимараттар  мен 

құрылыстарды  жолабалаудың  құрылыс  нормалары,  өртке  қарсы  және 

жарылысқа қауіпсіз нормалардың талаптарына сәйкес орындалған. 

Қабылданған  жинау,  конструктивтік,  қорғаныс  шешімдері  мен  іс-

шаралары  «Электрқондырғыларды  құру  ережесін»  орындай  отырып 

жобаланған  «35-750  кВ  жоғары  кернеулі  ҚС  технологиялық  жобалаудың 

нормаларымен» анықталады. 

ҚС  сенімді,  қауіпсіз  және  рационалды  эксплуатациясы  қондырғылар 

мен  құрылғыларды  қауіпсіз  жөнге  келтіретін  «Электрқондырғыларды 

эксплуатациялау  кезіндегі  техника  қауіпсіздігі  ережелерін»  ұстанған  кезде 

қамтамасыз етіледі. 

ҚС  тарату  құрылғыларындағы  оперативті  қайта  қосулар  кезінде 

жұмысшылардың  қате  іс-әрекеттерін  болдырмау  үшін  айырғыштар  мен 

жоғары 

вольтты 

ажыратқыштардың 

электромагниттік 

кілттенуі 

қарастырылған. 

Жұмысшының электрқондырғыларына қызмет көрсету аймағында және 

оның  сыртында,  импульты  токтардан  барлық  ҚС  әсер  ету  аймағында,  жерге 

қосудың  қорғау  жұмысы  кезінде,  оқшауламаның  зақымданған  кезінде  ҚС 

жерге қосу құрылғысы қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. 

ҚС электр қауіпсіздігі келесідегідей жолдармен қамтамасыз етіледі: 

-

 

керекті оқшаулама;  

-

 

ток өткізгіш бөліктерге дейінгі сәйкес ажыратулар;  

-

 

қорғаныс қоршаулары;  

-

 

жерге қосу құрылғысы;  

-

 

ескерту сигналдары, жазулар мен плакаттар;  

-

 

жеке және топтық қорғаныс құралдары. 

Осы  іс-шаралардың  орындалуы  және  оның  кеңестерін  қадағалау  тұрақты 

жұмысшылар  үшін  де,  ғимаратқа  уақытша  жіберілгендер  үшін  де  ҚС 

эксплуатациясының міндетті ережесі болуы тиіс. 

Адамға электр тогының, электр доғасының және электр өрісінің қауіпті 

63 

 

және зиянды әсері электрзақымданулар мен профессиноалды аурулар түрінде 

айқындалады. 

Адамға электр тогының, электр доғасының және электр өрісінің қауіпті 

және зиянды әсерінің деңгейі мыналарға байланысты болуы мүмкін: 

-

 

ток және кернеудің түрі мен мөлшері;  

-

 

электр тогының жиілігі;  

-

 

адам денесінен өткен токтың жолы;  

-

 

адам  организміне  электр  тогы  немесе  электр  өрісінің  әсер  ету 

ұзақтығы;  

-

 

қоршаған орта жағдайы.  

Электрқауіпсіздік орындалуы керек: 

-

 

электр қондырғылардың конструкциясымен;  

-

 

қорғаныстың техникалық әдістері және құралдарымен;  

-

 

ұйымдастыру және техникалық іс-шаралармен.  

Электрқондырғылар және оның бөліктері жұмысшылар электр тогы мен 

электр  өрісінің  қауіпті  және  зиянды  әсеріне  түспейтіндей  және 

электрқауіпсіздік талаптарына сай орындалуы керек. 

Электрқондырғылардағы  жұмысқа  қауіпсіз  еңбек  әдістері  бойынша 

нұсқауларды  және  сабақтарды  өткен,  сәйкес  техника  қауіпсіздігі  бойынша 

квалификациялық  топқа  ие  жасалатын  жұмысқа  сай  қызметке  қауіпсіздік 

ережесі  мен  нұсқаулар  біліміне  тексеруден  өткен  және  медициналық  қарсы 

көрсетілімдері жок адамдар жіберіледі. 

 

4.4. Жерге қосу құрылғысына есеп жүргізу 

 

10 кВ кернеудегі изоляцияланған нейтралі бар электрлік жабдықтарда 

жерге  тұйықталу  тоғы  I

p

  =  40  А  мен  жерлеушінің  кедергісі  келесі  шартты 

орындау керек: 

 

R

З1

 ≤ U

p

/I

p

. 

 

 

Егер жерлеуші құрылғы 1 кВ-қа дейнгі жабдықтарда бірге қолданылса, 

онда жерлеуіш аспап тоғын ала отырып 40 А аламыз. 

 

R

З1

 = 125/40 = 3,1 Ом. 

 

Жерлеуші  аспаптың  кедергісі  табиғи  R

т

  және  қолдан  істелінген  R

қ

 

жерлендіргіштерін қолданғанда келесі формуламен анықталады: 

R

З1

 = R

е

∙R

и

/(R

е

 + R

и

).                                           (4.9) 

 

Темірбетонды фундаменті бар ғимараттың жерлеушісінің кедергісі,: 

 

64 

 

 

мұнда  r  –  кедергісі  100  Ом∙м-ға  тең  топырақтың  салыстрырмалы 

кедергісі (топырақ– балшық); 

К

П.в

  =  2  –  тік  электродқа  арналған  жоғарлама 

коэффициент; S – ғимарат периметрмен шектелген аудан, 

м

2

. 

Ғимарат алатын ауданды табайық: 

 

S = b∙c = 30,4∙36,5 = 1110 м

2

. 

 

Онда 

R

Ф

 = 2∙100/  1110  = 6 Ом. 

 

Табиғи жерлендіргіштің кедергісін анықтайық: 

 

R

е

 = R

ф

∙R

т

/( R 

ф

+R

т

) = 6∙10/(6 + 10) = 3,75 Ом, 

 

мұнда R

т

 = 10 Ом – қосқыш жерлеуші өткізгіштің кедергісі. 

Рұқсат  етілген  R

З

  =  3,1  Ом  кедергісін  қамтамасыз  ету  үшін  табиғи 

жерлендіргішті кедергісі келесі мәнде тең болуы қажет парралельді сұлбамен 

жасалған қолдан жасалған жерлендіргішпен: 

 

R

қ

 = R

е

∙R

Ж

 /( R

е

  - R

Ж

) = 4,9∙3,1/(4,9 - 3,1) = 8,4 Ом. 

 

Тік электродттардан тұратын және кедергісі R

г

, байланыстырғыш тілмегі бар 

байланысқан қолдан жасалған жерлендрігіштің есептік кедергісі: 

 

R

қ

 = R

т

∙R

г

/(R

в

+R

г

). 

 

Тік электродтарың толық жиынық кедергісі: 

 

R

т

 = R

о.т

/(n∙h

т

), 

 

Мұнда:  n  –  тік  электродтардың 

саны; η

т

 – 0,64 

 

Әрқайсысының R

о.в

 кедергісі бар көрші тік электрод-тарған экрандаушы 

әсерін көрсететін қолдану коэффициенті: 

 

 

 

Тік  жерлегіштерді  диаметрі  d  =  15  мм  және  ұзындығы  l  =  2,5м  және  бір 

R

е

 = R

Ф

 = К

П.в

∙ρ/  S , Ом,             

 

65 

 

бірінің  арасындағы  ара  қашықтығы  a  =  2,5  м  және  топыраққа  t  =  0,7  м 

тереңдікке бұралған болат білігі бар электродтардан жасаймыз. Онда: 

 

 

 

Шамаланған электродттар санын анықтайық: 

 

N = R

о.в

/(h

в

∙R

и

) = 52,7/(0,64∙3,75) = 21,96 ≈ 22. 

 

Көлбеу  орналасқан  электродтарға  қысқа  тұйықталу  тоғының  жайылу-

ының есептік кедергісі 

 

 

Тік электродтардан тұратын контурды t = 0,7 м тереңдікке сондай болат білігі 

электродтармен жасаймыз. Көлбеу электродтарды қолдану коэффициенті η

г

 = 

0,31,  ал  көлбеу  жерлендіргіштің  толық  ұзындығы  р  =  150  м.  Алынған 

мәндерді ескере отырып: 

 

 

 

 

Тік электродтардың керек кедергісін анықтаймыз: 

 

 

 

Тік электродтардың керек санын анықтаймыз: 

 

 

 

Тұжырымды  қолдануға  ҚС  контуры  бойынша  орналасқан  15  тік 

электродты қолданамыз. 

Жерлендіргіш кедергісі: 

 

R

з1

 =R

е

×R 

и

/(R

е

 +R

и

) = 3,75×8,4/(3,75 + 8,4) = 2,6 Ом. 

 

бұл жоғарыда табылған мәннен аз R

ж

 = 3,1 Ом. 

Ішкі  жерлендіргіш  жүйені  электроқұрылғылар  бар  бүкіл  бөлмеде 

жерлендіру  магистралі  түрінде  жасаймыз.  Жерлендіргіштерді  ішкі 

66 

 

жерлендіргіш  жүйемен  бірнеше  жерден  қосамыз.  Жерлендіргіш  жүйені 

қимасы  24  м

2

  және  қалындығы  3мм  болатын  болатты  ұзынша  қиықпен 

орындаймыз.  Жерлендіргіш  өткізіштер  мен  жерлендіргіштертердің  қосылу 

жерлері  дәнекерленеді.  Жерлендіргішке  әр  жерлендіргіш  элементін  бөлек 

бұтақшамен байланыстырамыз. 

Электр  жабдықтарынының  қабына  жерлендіргіш  өткізгіштерін 

бұрандамалармен 

немесе 

дәнекерлеумен 

қосамыз.Ашық 

орналасқан 

жерлендіргіш өткізгіштерін күлгін түске бояймыз. Жұмыс орындарында тию 

кернеуін азайту үшін 0,1 - 0,2 м болаты қиыршық тастармен жабамыз. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

67 

 

5. Экономикалық бөлім: 

 

 

5.1 Жұмыстың мақсаты: 

 

Дипломдық  жобада  экономикалық  бөлімнің  мақсаты  балық  кептіргіш 

цехтің  қайта  құрадағы    электрмен  жабдықтау  сұлбасының  экономикалық 

тиімділікті дамыту.  

Жұмыстың  негізгі  тапсырмамсы  бұл  жобанының  экономикалық 

тиімділігін, соның ішінде шығындарын, табыс нормасын, сонымен қатар осы 

жобаның өтімділік уақытын анықтау. 

Балық кептіру цехының қайта құру жұмыстарына несие «Халық банк»-

тен  одан  әрі  бірге  төлемдер  пайызымен  несие  бойынша  алынады.  Пайыздық 

төлем жылдық 12% несие қайтару уақыты 10 жыл. 

Экологиялық мәлімет. Цехқа электрқондырғыларды орнату-стандарттар 

және келтірілген талаптарға сай іске асырылады. 

Құрлыс  нысаны  пайдалануға  берілген  жылдан  бастап  несие  төлеу 

сұлбасы  жылдық  12%  есептеу  бойынша  алынады.  Қондырғылар  мен 

трансформаторды сатып алуға несие Халық банкінен алынады. 

 

5.2 Шығындарды анықтау 

 

Сыртқы  электрмен  жабдықтау  схемасының  операциялық  шығындары 

мынадай құрамдас бөліктерден тұрады: 

 

                      

БАСКА

Ж

А

Ж

А

Ж

К

К

СЫМ

ТП

Ш

Ш

Ш

Ш

Ш

Ш

I













.

.

.

.

0

)

(

 ,                   (5.1) 

мұндағы: 

  -  ТМ  –  25кВА/10  –  0,4  типті  трансформаторды  сатып  алуға 

кеткен шығындар; 

                 

 – мыстан жасалған сымға кеткен шығындар; 

                 

- құрылыс-орнату жұмыстарына жұмсалатын шығындар; 

                  Ш

а.ж.

- 

трансформатордың  ағымдық  жөндеуіне  жұмсалатын 

шығындар ; 

                 Ш

а.ж.

-қызметкерлердің жалақысына кететін шығындар; 

                 Ш

б.ш.

- басқа да шығындар; 

Трансформаторлық пункке жұмсалатын шығын: 

 

                                                

n

Ш

Ш

ТП





1

                                                   (5.2) 

 

мұндағы:   – бір трансформатордың бағасы, тыс . тг. 

                 – трансформаторлардың саны. 

               

 -  ТМ – 25/10 – 0,4 типті трансформатор; 

     Трансформатордың қуаты 25 кВА; 

     Бірінші реттік кернеу 10 кВ; 6 кВ; 

68 

 

     Екінші реттік кернеу 0,4 кВ; 0,69 кВ; 

     Бағасы 250 мың. тенге. Саны 1 дана. 

 

тг

мын

Ш

ТП

.

250

1

250







. 

 

Өндірістік  цехтан  ТП-ға  дейінгі  аралыққа  керек  сым  шығындары. 

Мыстан  жасалған  сымдардың  даусыз  артықшылықтар  қатарын    байқаусыз 

қалдыруға  мүмкін  емес.    Ең  басты  оның  жылуөткізгіш  және  токөткізгіш 

қасиеттері  алюминиден  жасалған  сымдардан  қарағанда  анағұрлым  жақсы. 

Сонымен  қатар  мысты  сым  неғұрлым  иілгіш  алюминді  сымдарға  қарағанда, 

оларды  егерде  қатты  бүксе  және  шиыршықтаса  жай  ғана  сынып  қалады. 

Мысты сымдардың сапасы алюминді сымдарға қарағанда бірнеше есе жоғары, 

сол  себепті  де  алюминді  сымдардың орнына  қимасының ауданы  кіші  мысты 

сымдарды  таңдап  аламыз  бағасы  алюминиден  жасалған  сымдардан  бірнеше 

есе қымбат болсада. 

 

                                                   

L

Ш

Ш

у

сым





,                                             (5.3) 

 

 

мұндағы:   сымның бағасы на тг/м. 

 

         – желі ұзындығы , м 

                 

 – қимасы (3х2.5) ППВ маркалы электр энергиясын жеткізетін 

желілер үшін метрлік 88, 160 тг/м құрды кететін шығындар. 

 

мын.тг

Ш

сым

08

,

14

88

160







. 

 

Құрылыс-орналастыру жұмыстарына кететін шығындарды табамыз. 

 

                                   

)

(

1

,

0

.

.

СЫМ

ТП

Ж

О

К

Ш

Ш

Ш







,                                      (5.4) 

 

тг

мын

Ш

Ж

О

К

.

4

,

26

)

08

,

14

250

(

1

,

0

.

.









. 

 

И

аа  – 

амортизациялық  аударым

 

, 

бұл  белсенді  қондырғылардың 

физикалық  және  моралды  тозуын  қайтару,  электр  энергиясын  өндіруді 

олардың шығындар бағасының қосу бөлігі жолымен жүзеге асыру. 

 

                                    

)

(

08

,

0

.

.

Ж

О

К

СЫМ

ТП

АА

Ш

Ш

Ш

И









,                                   (5.5) 

 

Амортизациялық аударым тең болады: 

 

тг

мын

Ш

АА

.

23

,

23

)

4

,

26

08

,

14

250

(

08

,

0











. 

 

 –ағымдық жөндеулерге шығындар қабылданады: 

69 

 

                                          

АА

Ж

А

И

Ш





15

,

0

.

,                                                 (5.6) 

 

Ағымдық  жөндеуге  жеке  тораптардың  өзгертулері  немесе  ауыстыруы 

және  нысанды  жұмыстық  жағдайда  қолдау  бөлшектері  кіреді.  Ағымдық 

жөндеу  шығындарына  техникалық  қызмет  көрсету,  шығыстар,  сәйкестеу, 

жөндеу, майлау және тағы басқалар жатады.  

Текущий ремонт схемы электроснабжение: 

 

тг

мын

Ш

Ж

А

.

48

,

3

23

,

23

15

,

0

.







. 

 

Жалақы  өтеуге  жұмсалатын  шығындар.  Жалақылық  төлем  бұл 

жалданған  жұмысшының  белгіленген  тапсырманы  орындауына  берілетін 

ақшалық  сыйақының  мөлшері,  белгілі  уақыт  аралығында  жұмыс  көлемі 

немесе қызметкер өзіне жүктелген тапсырманы атқаруы. Орташа өтемақы бір 

жұмыскерге төленетін 50 мың теңгені құрайды. Осы сомаға 10.5 % (зейнетақы 

фондын,  әлеуметтік  салық)  қосу  қажет.

 

Сыртқы  электрмен  жабдықтау 

схемасының  техникалық  қызмет  көрсету  шығындары  аз  және  тек  электрмен 

жабдықтау тізбекгін бақылау қамтиды. Бұл қызмет схемалар электршіге 0,25 

айлық мөлшерлемесін жұмсалған деп санауға болады.  

 

  

 

                         

12

21

,

1

.









K

N

Ш

Ж

Ж

,                                              (5.7) 

 

мұндағы: N – электрші саны; 

       К- бір айлық шығын ; 

 

Жұмыскерлерге төленетін еңбек ақыға кететін шығын: 

 

тг

мын

Ш

Ж

Ж

.

182

12

21

,

1

50

1

25

,

0

.













. 

 

Басқа да шығындар төмендегі формуламен табамыз: 

 

 

 

                

)

(

2

,

0

.

.

.

Ж

А

Ж

О

К

АА

БАСКА

Ш

Ш

И

Ш







,                                    (5.8) 

 

Жоғарыда табылған мәндерді қоямыз: 

 

 

 

Электрмен жабдықтау тізбегіндегі операциялық шығындар тең болады: 

 

                                     

 

                      (5.9) 

 

 

 

70 

 

Товарлық  өнім  –  жылдық  өнімінің  жартылай  фабрикат,  өндірістік 

сипаттағы жұмыс және қызмет көрсетулердің барлық түрлерінің толық құны, 

әр  түрлі  тұтынушылардың  арқасында  ақшаға  айналдыру  немесе  сату 

арналымы.  Басқа  сөзбен  айтқанда  тауарлық  өнім  –  бұл  барлық  шығарылған 

өнімнің  белгілі  уақыттағы  ережеге  сай  бір  жыл  үшін  көлемі,  ақырғы 

өнімділігі, есептелген ақшамен білдіруі. 

Табыс  –  жылдық  өнімнен  және  өндірістік  ресурстардың  сатылымынан 

түскен ақшалай түсім. 

Падалық өнімнің цехтағы өзіндік бағасының 30% құрайды. 

 

Кептірілген балықтың шыгатын бағасының есебі: 

 

R

коп.жер.

= 300·1,3=390 тг.     

 

R

коп.саз.

= 250·1,3= 325 тг 

 

7.1 кесте 

Өнім атауы 

Жылдық өнім, т 

Цехтан  шығатын 

баға, тг 

Өзіндік құн, тг 

Жерех 

320  

390 

300 

Сазан 

227 

325 

250 

 

547 

 

 

 

 

 

 

 

Таза табыстың ақшалай формасы кәсіпкерлік қызметтен, кәсіпорынның 

жиынтық  табыс және жиынтық  шығындардың өзара айырмашылығы ретінде 

алынатын  табысын  көрсетеді.  Кәсіпорынның  табысы  немесе  шығыны  басты 

көрсеткіш, финансты нәтижеге әсер ететін. 

 

 

 

 

 

   

 

 

              

 

(5.10) 

 

Табыс онда мынаған тең: 

 

 

 

Таза табыс өндіріс орнының бағалық көрсеткіші, пайда арқылы барлық 

өндіріске тиімділік бағасын  беруге болады, бұл барлық дәреженің бюджеттік 

құрылуының көзі болып табылады  

Табысқа  қажет  салықты  өтегеннен  кейін,  20%  мөлшерінде,  таза  табыс 

қалыптасады. 

                                      

   

          

      

         (5.11) 

71 

 

 

Яғни таза табыс тең болады: 

 

 

 

Бізге  мәлім,  инвестициялық  жобаға  баға  беруде  бар  жоғы  төрт 

көрсеткіш пайдаланылады: 

Iо – бастапқы инвестиция; 

CF – ақшалай ағын, несиені өтеуге жұмсалатын;  

r – банктің пайыздық мөлшерлемесі несие бойынша (13%); 

n – несиенің күнтізбелік жылы. 

Өнеркәсіптің банктен алатын инвестицияның мөлшері: 

 

                                  

                          

 

(5.12) 

 

 

 

Өнеркәсіп  кредиттің  төлеміне  жылына  79  мың.тенге  төлейді,  ол  таза 

табыстың 0,2 % құрайды. 

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: