Мектепті сақтау – ауылды сақтау Намыс қайда? Шаңырақ
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
ЕЛБАСЫ СТИПЕНДИЯСЫ ТАПСЫРЫЛДЫ А л м а т ы д а М е м л е к е т т і к х а т ш ы Гүлшара бдіқалықова Президенттің тап сыр масы бойынша белгілі мәдениет және нер қайраткерлеріне Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Е л б а с ы н ы ң 2 0 1 6 ж ы л ғ ы м ә д е н и е т саласындағы мемлекеттік стипендиясын табыс етті. Стипендиялар мемлекеттік қолдау к рсету мақсатында Қазақстан Республика- сының құрмет ті атақтары мен награ- даларын иеленген мәдениет және нер қайрат керлеріне, сондай-ақ айтулы шығармашылық жетістігі үшін дарынды шығар машыл жастарға Қазақстанның мәдениетін жасауға, сақтауға және дамытуға қосқан үлесі үшін беріледі. М е м л е к е т т і к х а т ш ы Г ү л ш а р а бдіқалықова алдағы уақытта мәдениет және нер қайраткерлерімен, әдебиет кілдерімен түрлі форматтағы кездесулер жоспарланып отырғанынан хабардар етіп, стипендия иегерлерін сол кездесулерге атсалысуға шақырды. Бұл басқосулар еліміздің рухани-мәдени дамуының зекті мәселелері мен мәдениет, әдебиет кілдерінің келешек шығармашылық жоспарларын ортаға салып, пікір алы- сып, тиісті шешімдер қабылдау үшін ұйымдастырылмақ.
100 жыл
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ Н.Ә.НАЗАРБАЕВТЫҢ БИЛІК ТАРМАҚТАРЫ АРАСЫНДА ӨКІЛЕТТІКТЕРДІ ҚАЙТА БӨЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӨНІНДЕГІ Ү Н Д Е У І Тамара Дүйсенова – Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев- т ы ң Ж а р л ы ғ ы м е н Т а м а р а Дүйсенова ҚР Еңбек және ха- лықты әлеуметтік қор ғау министрі қызметіне та ғайын далды. Тамара Дүйсенова Ташкент халық шаруашылығы институ- тын бітірді, мамандығы – ин- женер-экономист, экономика ғылымының кандидаты. Кезінде Шымкент қаласы әкімінің бірінші орынбасары, Оңтүстік Қазақстан об- лысы әкімінің орынбасары, ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлі гінің жауапты хатшысы, ҚР Еңбек және халықты әлеумет тік қорғау вице- министрі, Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі, ал 2014 жылғы 6 тамыздан Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрі болды. АНА ТІЛІ 3 №4 (1366) 26 қаңтар – 1 ақпан 2017 жыл
КЕЗДЕСУ СПОРТ
ҒАЛЫМ МЕРЕЙІ «ТАЛАНТТЫ ЖАЗУШЫ, ТАНЫМДЫ ТАРИХШЫ» МАРАФОНШЫЛАР ЖАРЫСЫ ӨТТІ
Жиынды Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің рек- торы, профессор Абзал Талтенов құттықтау с зімен ашты. Мерейтой иесіне Атырау қаласының әкімінің, Батыс Қазақстан облысы Махамбет темісұлы атындағы мемлекеттік университеттің ректорының, облыстық білім беру қызметкерлері салалық кәсіподағының т рағасының құттықтау хаттары табыс етілді. Шарада жазушы Илья Жақанов, Қазақстан Жазушылар одағы Атырау облысы филиалының директоры, ақын Қойшығұл Жылқышиев, А т ы р а у и н ж е н е р л і к - г у м а н и т а р л ы қ университетінің ректоры Ерсайын Ихсанов, Атырау облыстық тіл басқармасының басшы- сы Баязи бдешев, «Атырау-Ақпарат» ЖШС директоры Ерболат Қаменов с з с йледі. Алматы сервистік қызмет к рсету колледжінде жазушы Нағашыбек Қапалбекұлының шығармашылығына арналған «Талантты жазушы, танымды тарихшы» атты кездесу кеші тті. Оған уезов аудандық мәдениет басқарма- с ы н ы ң б а с ш ы с ы Б е к ж а н Қ у а н ы ш е в , мәдениеттерді жақындастыру ж ніндегі орталық қызметкері Салтанат шімова, соғыс ардагері Бекжан Махметов, ақын Болат Шара- хымбай, фототілші Ақансері Қошқарбаев және т.б. қатысты. Кешті ашқан уезов аудандық әкімдігі аппарат жетекшісінің орынбасары Еркебұлан Оразалин мұндай шаралардың жас ұрпақты тәрбиелеуде маңызы зор екенін баса айтты. Кеш барысында студенттер жазушының мірі мен шығармашылығына шолу жасап, кітаптарынан үзінділер оқыды. Сонымен бірге «Жасын» театр үйірмесінің мүшелері сах на ла- ған жазушының «Біз абитуриент едік» деген қойылымынан к ріністер к рсетілді. Кездесу кешінің негізгі б лімі сұрақ-жауап түрінде тті. Студенттер жазушының балалық шағы мен студенттік кезінен естеліктер тыңдап, шығарма жазудың қыр-сырына қанықты. С з алған кеш кейіпкері жастарды білім алуға, еңбекқор болуға шақырды. нерпаз студенттер Е. тегенов, А.Жандар, Н.Орынқұл және т.б ән шырқап, күй т кті. Ал Жандос Сейтмұхамбет есімді жас ақын арнау леңін оқыды.
Кешті қорытындылаған колледж директо- ры Ерұлан Қарағұлов жастарды патриоттыққа, адамгершілікке тәрбиелеуде мұндай кештердің ық палы зор екенін айтты. Жазушы колледж ұжы мына алғысын айтып, кітаптарын оқу орнының кітапханасына тарту етті. Алматыда Бүкіләлемдік 28-ші қысқы Универсиадаға қатысатын спортшы- ларды қолдау мақсатындашаһардың бір топ марафоншылары «Медеуден» Орталық стадионға дейін еліміздің к к туын к теріп жүгіріп тті. Аталмыш спорттық шараны «Тоймарт» компани- ясы мен Алматы марафоншылар клубы ұйымдастырды. Қ ұ р а м ы н д а к о м а н д а к а п и т а н ы М.Балтабаев, Г. лібекқызы, Е.Жанмаилов, Е.Шатная, Д.Мергенбаева, Р.Эльмуратов, С.Сүлейменов, А.Мұхатанов, Қ.Қоныбаев, .Мырзаханов, Н.Құмар және т.б. жарыс барысында 18 шақырым қашықтықты бағындырып тті. Шараның басты мақсаты Универсиадаға қатысатын спортшыларды қолдаумен қатар салауатты мір салтын жастар арасында насихаттауға бағытталды. Алматы марафоншылар клубының директоры лім Шәріпов қазіргі таңда қоғамымызда салауатты мір салтын қалыптастырып, барлық буын кілдерін спортпен шұғылдануға к бірек тарту маңызды екенін айтады. ШАРА
– Менің заманым басқаша болды ғой. Бағыма орай аса талантты компози- торлармен шығармашылық байланыста жұмыс істеу бақыты бұйырды. Нұрғиса ағалардан бастап, Шәмші ағамыз, сет Бейсеуов, Мыңжасар Маңғытаев сынды дарынды тұлғалардың тамаша әндерін шырқадым. Ол кезді қазақ ән нерінің ренессансы дер едім. йткені ұлттық бағыттағы әндердің неше түрлі үлгілері мірге келді. р күн, әр апта сайын бұрқырап жаңа әндер шығып жататын. Композитор ағаларым менің даусыма арнап жазатын. Бәрі де жақын достарым болды. Араласып- құраласып тұрдық. Ол азаматтардың мірге деген к зқарасы, ел-жұртына деген сүйіспеншілігі шығар машы- лықтарында бейнеленді. н иірімдері а р қ ы л ы з д е р і н і ң ұ с т а н ы м д а - рын жоғары дәрежеде к рсете білді. нге арқау болған тақырыптардың барлығы да зінің биік деңгейіне жетті. Ақындарымыз да солай жұмыс істеді. Қазір ойлап отырсам, сол кездегі үштік одақтарымыз мықты болған екен. Қазақ неріндегі мұндай жақсы үрдістің ұмытылмағаны дұрыс. йтпесе, бүгінде орындайтын әнінің авторын білмейтін әншілер бар. Авторын танымай оның шығармасын қалай орындауға болады? кінішке орай, осындай жағдайлар белең алып барады. Шығарма елдің ойынан шығуы үшін әнші, компо- зитор, ақын бас қосып, ақылдасып, бір-бірінің пікіріне құлақ аса отырып ортақ шешімге келетін. «Ақылдасқан азбайды» деген атамыздан қалған с з бар ғой. Біз орындаған әндердің бәрі де ақылдасып жасалған дүние. Кейбір әндер, мысалы соңғы нұсқасы шыққанша талай згеріп жататын.
– Бірде Нұрғиса аға, Қадыр аға үшеуіміз таң атқанша отырып « з елім» әнін дайындадық. Қадыр аға композитордың да, әншінің де желеуіне ере бермейтін бір с зді ақын ғой. Бір жазып тастаған леңін қайта згерткенін к рмедім. Ал « з елімді» үш рет жазды. йткені әнде дыбыстық лшемдер бо- лады. Оларды с збен үйлестіріп, сәйкес келтірудің машақаты к п. Сондай бір сәтте Нұраға: « й, Қадыр, сені әбден қинадық-ау, с зді қайта-қайта жазды- рып дегенінде, Қадекең: « н халықтың кәдесіне жарап, тыңдарман үшін қызмет істейтін болса, мен мың рет те жазуға дайынмын» деген еді. Ол кісілердің ән с зіне деген жауапкершілігі күшті бола- тын. Сондықтан сазгер де, ақын да осы жауапкершілікті сезініп жұмыс істейтін б о л с а , м е н і ң о й ы м ш а , х а л ы қ т ы ң жүрегінен орын алатын ғажайып туын- дылар мірге келеді.
– Ақын мен композитор здерінің мірге әкелетін туындысына, таңдаған тақырыбына бір к збен қарап, бір түйсікпен сезінуі керек. Сонда татымды дүние шығады. Ал ән бір б лек, с зі бір б лек сипатқа ие болып тұрса, екеуінің арасындағы байланыс мықты болмаса, ондай ән тыңдарман жүрегіне жетпейді. Бұл үшін к п ізденіс керек. Кейбір әндер болады әп-сәтте жазылады. Мы- салы, сет Бейсеуовтың «Гүлдер» әні 15 минуттың ішінде жазылған. Ақын Нұрсұлтан лімқұлов екеуі саябақтың ішінде келе жатып, құлпырып сіп тұрған гүлдерді к реді. Ойлары да, ша- быттары да бір арнаға тоғысып, керемет- тей ән шыққан. К рдіңіз бе, композитор мен ақынның ойы д п келуі керек деп отырғаным сол. Бір айта кетерлігі, талай әндердің бағын ашқан Нұрсұлтан лімқұлов туралы молынан айтылып, жазылуы ке- рек еді, айтылмай, жазылмай кетті. Ол кісі Латиф Хамидиден бастап к рнекті композиторлардың шығармаларына тамаша ән мәтіндерін жазды. Насиха- ты аздау болды. Нұрсұлтан лімқұлов композитор сет Бейсеуовтың тұлға болып қалыптасуына да к п ықпал етті деп айта аламын. Сондықтан қазақ ән неріне қомақты үлес қосқан осындай азаматтардың есімі жиі еске алынып, насихаты дұрыс жасалса деген ойым бар.
әжелердің академиясын бітіріп келгенім қандай жақсы болды» деп әзілдеп айта- тыным бар. йткені ана тілімді білемін. Мектепті сақтау – ауылды сақтау «Мәңгілік елім, мәңгілік жырым» Жалпы білім беретін мектепті негізгі орта білім беретін мектепке згерту, яғни 9-жылдық мектепке ауыстыру оқушылардың білімін ары қарай жалғастыруға аса кедергі келтірмесе, орта білім беретін мектептерді бас- тауыш мектеп етіп қайта құру ауыл халқының жаппай к шуіне әкелетіні ақиқат. Себебі ата-аналар бұл жастағы балаларын мектеп-интернатқа беруге құлықсыз. Сонымен қоса орта мектепті бастауыш мектеп етіп қайта құрудың нәтижесінде 30-дан астам адам жұмыссыз қалады. Сондағы айтпағым, мектеп – кез келген ауылдың тірегі. Негізгі орта мектеп барда ауылда халық та сақталады. Аудандағы қатынас жолдары сын к термейтінін ескерсек, к рші ауылдарға балалардың мектепке барып оқуы ойға қонымсыз. Мәселен 2016 жылдың мысалында айтсақ, Шетпедегі Серікбол Қондыбай атындағы мемо риал дық мұражайда ауданның 25 жас ақынының леңі енгізілген «Мәңгілік елім, мәңгілік жы рым» атты жыр жинақтың тұсаукесер рәсімі тті. Тұсаукесер кешіне Қазақстан Журна- листер одағының мүшесі, сатирик ақын, жазушы зірбайжан Қонарбаев, Қазақстан Суретшілер және Журналистер одағының мүшесі Бірғали Байекеев, ақын Сабақбай Тілегенов, т.б. қатысып, жас ақындардың кітабына жылы лебіздерін білдірді. леңдерін талдап, тың із де ністері мен поэзиясының к ркемдігін тілге тиек етті. Жинақ «Ұлы дала ұрпақтары» жобасы аясында жарыққа шықты. Бұл жоба – қазақ әдебиеті әлеміне енді адымдап келе жатқан талантты жас ақындарды қолдап, шабытына қамшы болатын бірегей бастамалар дың бірі. Шараны ұйымдастырушылар аталған жоба аудандық жастар орталығының тың идеясы бойынша жүзеге асып келе жатқанын айтады. Мәселен, осыған дейін бұл жоба ая- сында жастар орталығында к птеген белгілі азаматтармен кездесу ткізіліпті. Дүйсен ЛІ Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы
аталған қаулыға згерістер енгізуге күш салуы керек. Яғни әр жердің зіндік ерекшелігіне байланысты бала саны жайлы ереже де әр түрлі болмақ. Бұл згерістер з кезегінде қосымша қаржыны талап етпейді. Себебі барлық мектептер мемлекет- пен қаржыландырылады. Керісінше шекаралық ауылдарды сақтап қалудың бір тетігі деп түсінген абзал. Соңғы жылдары белең алып кет- кен террористік оқиғаларға байла- нысты шекаралық елді мекендерді сақтау, қалпына келтіру еліміз үшін стратегиялық маңызды шара деп білемін. Мәселен, жуықта біздің ауылдық округтің тұрғындары шекара асып тіп бара жатқан бірнеше заңбұзушыны ұстап алды. Сондықтан шекарасы берік елдің болашағы да жарқын болмақ. Бізбен к ршілес Ресейдегі ауылда негізгі орта мектебінде 27 оқушы ғана білім алады. Алай- да олар халықты сақтап қалу үшін арнайы згерістер енгізіп, мектептерін қалдырды. Дәл қазір біздің негізгі орта мектепте 43 оқушы білім алуда. Осы оқу жылы аяқталғанда олардың саны азаятыны анық. Сондықтан шешімді дер кезінде қабылдаған ж н.
екі айға жуық уақыт ауа райының қолайсыздығы үлкен кедергілер тудырды. Сондықтан жол мәселесін шешпей, мектепті белгілі нормативтер- мен сәйкеспейді деп жабу дұрыс емес. Бұл мәселені шешу үшін мынадай ұсыныстарды алға тартқым келіп отыр. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 желтоқсандағы №1256 қаулысына сәйкес, «кіші және орта мектеп жасындағы адамдардың саны 41 және одан к п болғанда, негізгі орта білім беретін мемлекеттік оқу орнының жұмыс істеуіне кепілдік беріледі. Кіші, орта және жоғары мектеп жасындағы адамдардың саны 81 және одан к п болғанда, жалпы орта білім беретін мемлекеттік оқу орнының жұмыс істеуіне кепілдік беріледі». Алайда шекаралық аймаққа байланысты бұл қаулыға згерістер енгізу керек. Біріншіден, шекаралық елді мекендердегі негізгі орта мектеп бала санына қарамастан сақталу қажет ден санаймын. Мектеп – шекарадағы елдің берік қамал болып қалуына үлкен септігін тигізеді емес пе?! Олай болмаған жағдайда инфрақұрылым мәселесі, яғни жолдарды ж ндеуден ткізу қажет. Екінші, жергілікті атқарушы ор- гандар елді ме кен нің қашықтығы мен шекараға жақындығын ескере отырып, «АНА ТІЛІ» КӨТЕРГЕН МӘСЕЛЕ ТҰСАУКЕСЕР – Газетте жарияланған материал- мен танысып шығып, шекаралық аудандардың мәселелері ұқсас екенін байқадым. Чиров ауылдық округі аудан және облыс орталығынан алыс орналасқан, шекараға ең жақын елді мекендердің бірі. Ресеймен шекарамыз 1,5 шақырым ғана. Ауылдық округте инфрақұрылым мәселесі жылдан- жылға жақсарып келеді. Су жүйесі, электр қуаты, газ да орнатылған. Барлық әлеуметтік маңызды ны- сандар да жұмыс істеуде. Алайда соңғы жылдары халық саны азайып келе жатқанын байқау қиын емес. Мәселен, біздің ауданның шекаралық елді мекендерінде мектеп оқушылары санының азаюына байланысты жалпы білім беретін мектептер негізгі орта мектепке, орта мектептер бастауыш мектептер болып згертіліп жатыр.
«ӘНДІ СҮЙСЕҢ, «ӘНДІ СҮЙСЕҢ, МЕНШЕ СҮЙ...» МЕНШЕ СҮЙ...» Қазақстанның халық артисі, белгілі әнші Нұрғали Нүсіпжановпен сұхбат Бала жасымнан осы тілдің мәйегін бойыма сіңіріп стім. Ата-бабаларымыз « нер алды – қызыл тіл» деп бекер айтпаған ғой. Тіл барлық нәрсенің зегі. Сондықтан, менің ойымша, ол бәрінен де жоғары тұруы керек. Тіліміздің тұғырын біз биікке к теруіміз керек. Дүниежүзіндегі ең қымбат қазына, байлық ол халықтың тілі ғой. нер де, мәдениет те тіл арқылы қалыптасады, ркендейді. Олай болса, ана тілімізге қызмет жасағанымыз абзал.
– Тәуелсіздік алғанымызға ширек ғасыр болды. Тіл мәселесінде нақты істер шамалылау болып тұр. Мысалы, бір мекемені басқарып отырған бас- шы мемлекеттің тілін білмесе, тілді қорлағаны емес пе. Ана тілін білмеген адам ол елдің жоғын жоқтап, мұңын мұңдай ала ма? Мемлекетке деген жана- шыр лығың да з тіліңді білуден баста- лады. Қазір тілді үйренемін, меңгеремін деген адамға мүмкіндіктер толып жа- тыр ғой. Тіпті аз уақыттың ішінде тіл үй ретуге жағдай жасайтын әртүрлі әдістемелер де ойлап табылуда. Бір с збен айтқанда, зіңнің мір сүріп отырған мемлекетіңнің тілін білуге міндет тісің. Бұл әлемде бар үрдіс. Мә- селен, Германияға, Францияға барсаң да солай. Ал бізде неге жоқ? Қан шама жыл дардан бері осы елде тұрып келе жатса да, қазақша білмейді. – Сіздің ойыңызша, не істеуіміз ке- рек? – Соншалықты намыссызды ғы- мыз жанға батады. Селқоспыз. 1990 жылдардың басында мықтап қолға алып, мемлекеттік тілді тұғырына қондыруымыз керек еді. Сонда бір нәтиже болар еді. К п уақыт жіберіп алдық. Біз ана тілімізбен ғана қазақпыз. Ана тіліміз болмаса, қазақ емеспіз. Ана тілің бар ма, сен кімсің деген әңгіме болмайды. Менімен с йлескісі келе ме, зімнің ана тілімде с йлессін. зіңіз жақсы білесіз, елімізге кезінде әртүрлі тарихи жағдайларға байланысты к птеген ұлт кілдері қоныс аударыл- ды. Барлығы осы елде түтін түтетіп, жан сақтады, ұрпақ рбітті. Одан бері де талай замандар тті. Біз де оларға құшағымызды кең ашып, жатсынған жоқпыз. Т рімізге шығардық. Ал енді сол азаматтар біздің тілімізді неге үйренбейді. Басқа халықтың тілін үйрену мәдениет саналады. Оның арғы жағында сол халыққа деген құрмет сезімің де білініп тұрады. Мәселеге осы тұрғыдан келгенде біздің еліміздегі әрбір ұлт кілі мемлекеттік тілді білуі керек деп есептеймін. Бастама солар- дан шығып, үлгі к рсететін кезі болды емес пе. Бұл ешқандай тілдік кемсіту емес. Бәріне бірдей қойылуы тиіс талап деп ойлаймын. ркениетті елдердің бәрінде мемлекеттік тілдеріне деген к зқарас, құрмет ерекше қалыптасқан. Осы ретте мына бір оқиғаны айта кетейін. Заманында қазақ тілінің тағдырына ұлтымыздың бетке ұстар қайраткерлері батыл араласып, бұл мәселеге бейжай қарамаған ғой. Ком- позитор Евгений Брусиловский зінің бір кітабында мемлекет және қоғам қайраткері Темірбек Жүргеновтың тілге деген жанашырлығын келтіреді. Бірде Қазақстанның нер ұжымдары Мәскеуде тетін концертке дайында- лып жатады. Темірбек Жүргенов келіп, біраз шаруаларды пысықтап, тапсыр- маларды бере бастағанда елімізге к шіп келіп, қызмет істеп жүрген Орлов деген бір режиссер: «Сіз неге бәріне түсінікті тілде с йлемейсіз?» депті. Сол кезде Темкең: «Мен сонда қазақтың әні мен күйін, жырын орысша айтуым керек пе? Қазақстанға келген екенсіздер, қазақ тілін білу сіздерге міндет» депті. Бәрі де сілтідей тына қалды дейді. Міне, тілге деген жанашырлық осындай болса, қанеки. Біз егемендігімізді алып, тізгін- шылбырымыз з қолымызда болса да, сол егемендігімізбен әлі не істерімізді білмей жүрген елміз. Қадірін кетіріп барамыз. Тәуелсіздігімізді бағалай ал- май жүрміз. Оны ең қымбат, қастерлі нәрседей к руіміз керек емес пе? жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|