АНА ТІЛІ ТІРШІЛІК БОЯУЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ДҮНИЕ-КЕРУЕН Мұрағат – тарих парағы

ТІРШІЛІК БОЯУЫ

ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ

ДҮНИЕ-КЕРУЕН

Зерделі азамат еді

Түркістан – Түркі әлемінің 

мәдени астанасы

директор, есепші және екі мұрағатшы 

ғана еңбек етті. 

– Алғаш рет 1920 жылғы Халық 

соты №1 участогі мекемесінің тұрақты 

құжаттары тіркелді. Одан басқа, азамат-

тардың еңбек қызметін растайтын 

құжаттар мен олардың жинақтаушы 

зейнетақы қорына аударылған жарна-

лары туралы мәліметтер жинақталды. 

1996 жылы қалалық мұрағатта 20 мың 

құжат сақтауда болған. Кейін мұрағат 

қоры үш есеге  сті. 

– Бүгінгі таңда мұрағатта қанша құжат 

сақтаулы?

– Барлығы 341 қор, 116852 құжат 

сақталуда. Ұлттық қорға тек жеке құрам 

ғана емес, тарихи маңызы бар құжаттар да 

енді. Айталық, Кеңес Одағының батыр-

лары, Социалистік еңбек ерлері, қаланың 

бірінші басшылары, саяси қуғын-сүргін 

құрбандары, ғылым, әдебиет,  нер, 

білім, денаулық саласына еңбек сіңірген 

қайраткерлер туралы мағлұматтар, фото 

және бейнеқұжаттар қамтылды. 

– Осы салада қызмет етуге деген 

жастардың қызығушылығы қан дай? Жал-

пы мұрағатшы болу оңай ма?

– Мұрағат – мемлекеттің мемлекет 

болып қалуын қамтамасыз ететін бірден-

бір мекеме деп айтсақ артық етпейді. 

Сондықтан кез келген адам мұрағатшы 

бола алмайды. Алдымен, білімді болу 

қажет. Екіншіден, мұрағаттық тер-

минологияны білу шарт. Үшіншіден, 

құқықтық жағынан сауатты болған ж н. 

Қолданыстағы заңдарды бес саусақтай 

білу керек. Ең бастысы, қазіргі заманға 

сай, компьютерлік технологияның 

құлағында ойнау қажет. Аталмыш салада 

еңбек етіп жатқан жас тар жоқ емес, бар, 

бірақ аз. Олардың білімін жетілдіріп, 

біліктілігін арттыру бағытында түрлі 

семинар-тренингтер  ткізіліп отырады.

– Құжат сақтаудан басқа да қосымша 

қызметтер к рсетіле ме?

– Иә, «Мәдени мұра» бағдарламасын 

жүзеге асыру барысында жаңа қор 

ашылды. 2012 жылы «Қазақтың қанатты 

қызы» атанған Хиуаз Доспанованың 

90 жылдығына арналған құжаттар 

негізінде деректі фильм дайындал-

ды. Алаш партиясының к семі  Халел 

Досмұхамедовтің туғанына 130 жыл 

толуына орай, 2013 жылы «Алаш 

аңсаған азаттық» атты облыстық к рме-

экспозициясы, бейнетаспасы мен буклеті 

жасақталды. «Тәуелсіздік – барлық 

қазақстандықтар үшін аса қасиетті 

құндылық» атты Желтоқсан к терілісіне 

қатысушылармен кездесу, «Елін сүйген, 

елі сүйген Елбасы» атты 1 желтосқан – 

ҚР Тұңғыш Президенті күніне арналған 

«д ңгелек үстелдер» ұйымдастырылды. 

– Мұрағат қорын электронды қалыпқа 

енгізу жұмысы қалай іске асырылуда?

– 2010 жылдан бастап құжаттарды 

электрондық үлгіде сақтау мүмкіндігі 

жүзеге аса бастады. Халыққа қызмет 

к рсету орталықтары арқылы келіп 

түскен жеке, заңды тұлғалардың сұра-

ныстары электронды және қағаз түрінде 

қанағаттандырылып келеді. Жыл сайын 

3000-нан астам сұранысқа жауап жолда-

нады. Бұл ретте «Электрондық әкімдік» 

ақпараттық жүйесінің к мегі зор. Бар 

болғаны, сұранысты куәландыратын 

электрондық цифрлық қолтаңба болса 

жеткілікті. Сондай-ақ «Мұрағаттық 

анықтама беру» қызметі аясында 

құжаттарды цифрлық форматқа к шіру 

жұмыстары жүргізілуде. 

–  ңгімеңізге рақмет! 

ңгімелескен 

 Амандық САҒЫНТАЙҰЛЫ

Атырау облысы

– Мақсат біреу, ол – ел тарихын 

келер ұрпаққа жеткізу. Қала аумағында 

орналасқан мұрағат та осы мақсатты 

ұстанады. Негізгі қызмет бағыты – 

тұрғылықты кәсіпорындар мен меке-

мелер ж ніндегі құжаттарды жинақтау, 

пайдалану, сақтау және іздеу. Мұрағат 

қорының құндылығына баға жетпейді. 

Ол бүгін де, ертең де толыға береді. 

Онсыз Тәуелсіздік жылдары қол жет-

кен табыстарды тізіп шығу мүмкін 

емес. Ауылшаруашылық, экономика, 

мәдениет, тарих, спорт, және тағы 

басқа салаларда орын алған маңызды 

оқиғалар туралы мәліметтердің бәрін 

осы мұрағаттан таба аласыз. Біз жиырма 

бес жылда нендей жетістіктерге жеттік? 

Қаншама асуларды асып, белестерді 

бағындырдық, міне, Мәңгілік ел мұрасы 

мұрағат қорында мәңгіге сақтаулы деп 

айта аламыз.

–  лбетте. Аймақтағы барлық 

мекемелер мен ұйымдар мұрағат 

қызметіне жүгінеді. Себебі « ткенді 

білмей келешек жоқ» демекші, әр 

саналы азамат кешегі күннің тари-

хын біліп,  з ұрпағына мұра етіп 

қалдырғысы келеді. Ал тарихшылар 

мен ғалымдар еліміздің бұрынғы 

с а я с и - қ о ғ а м д ы қ ,   ә л е у м е т т і к -

экономикалық ахуалын зерттеу үшін 

құжаттық негізіндегі дәлелдемелер мен 

дәйектерді іздейді. Міне, мұның бәрі 

мұрағат қорынан табылады. Ұлттық 

мұрағат – халқымыздың құдды бір 

«жады» іспеттес. Сондықтан к не та-

рихтан сыр шертетін қолдағы мұраны 

бүгінгі ұрпақ қастерлей білуі тиіс. 

– Тәуелсіздік туы тұғырға к терілген 

шақтан осы кезге дейін  ңірімізде 

мемлекеттік мұрағат жүйесінің пайда 

болып, дамуының  зі бір тарих. Мұрағат 

қоры оңай ашыла қойған жоқ. Бұл ретте 

кездескен қиындықтар мен кедергілер 

те к п болды. Біріншіден, арнаулы 

 жобамен салынған үйлер болмады. 

Мұрағат қорларымен жұмыс істей алатын 

кәсіби мамандардың жоқтығы қол бай-

лады. Ел арасында байырғы жазбаларды 

жинастыру дағдысы жоқ еді. Бәрінен 

бұрын, сирек кездесетін құжаттарға 

тұрғындардың  здері немқұрайлы 

қарады.

мұрағаттар әуелі Орынборда, кейін 

Қызылордада, бертін келе Алма-

ты орталық мұрағаты мен облыс 

орталықтарында жұмыс істей бастады. 

Ал 1991 жылы 20 тамызда Гурьев қалалық 

кеңесінің атқару комитетінің №767 

шешімімен шаруашылық есепте қалалық 

мұрағат құрылды. Онда алғашында 

Жылдар жылнамасын көздің қарашығындай сақтап отырған бірден-бір 

орын, ол – мұрағат. Еліміз егемендік алған күннен бастап Атырау қаласының 

мемлекеттік мұрағаты ел тарихын жаңғыртуда қыруар жұмыстар атқаруда. 

Мəңгілік елдің өлшеусіз мұрасын қайта жаңғыртқан аталмыш мекеменің 

басшысы Жаңылсын ƏЛПИЯРОВАМЕН əңгімелесіп, атқарып жатқан 

жұмыстарымен таныс болдық. 

(Басы 5-бетте)

Ж

арығын жыпылықтатып, 

жол бер!» дегені? Онсыз да 

сағатына жүз шақырым жылдамдықпен 

келе жатқан жоқпын ба? Бұл адамдарға не 

болған?   зінен басқаны к зге ілмейтін, 

адамсынбайтын әдет қайдан жұққан? Шы-

быш ешкідей шыбжыңдап, жолдан шығып 

ж нелетін ынжықты тапқан екенсің! 

«Мә, саған керек болса!» Газдың педалін 

нығыздай басты.  Онсыз да қамшы сал-

дырмай келе жатқан джип жұлқынып алға 

ұмтылды. Сәлден соң айнаға к з салып еді, 

қара «Мерседес» қалып қоймапты, құйрық 

тістестіріп, әлі келе жатыр. Жарығын 

ауық-ауық жыпылықтатып қояды. « -

ә, оза алмай, діңкең құрып,  кпең  шті 

ме? Джиппен тайталасқың келе ме? Дәу 

де болса жас балдар шығар. Ай, жастар-

ай! Жындылар-ай! Тақымға к лік түссе, 

к рінгенмен жарысып шыға келетін әдеті 

ғой. Ал бара ғой, оза ғой! Озып, к ңілің 

бір к ншісін, содан мүйізің шықса?» 

Газды азайтып, оң жаққа ойысыңқырай 

жүрді. Қара «Мерседес» қайқаң етіп, сол 

қапталға сұғына беріп, бұны тықсырып 

жібергені. «Қап! Мынау не қылады-әй?!» 

Р лді оңға қарай кілт бұрып қалып еді, 

екпіндеп келе жатқан джип жолдан 

шығып кете жаздағаны. Тежегішті басып 

үлгерді. Соның  зінде жолдан шығып 

кете жаздап, әрең тежелгені. «Мерседес» 

атқан оқтай зымырап алға шықты да, ол 

да кілт тоқтап, шұғыл шегінді. Ішінен 

біреу жерге секіріп түсті де, су жыландай 

сусылдап, жанына жетіп келді. « й, не 

керек саған?» Ол жауап берді ме, бермеді 

ме, о жағы әлі күнге жұмбақ. Одан арғысын 

білмейді. Одан арғысы тас түнек. Есін 

ауруханада жиды. «Ғалым Жексенұлы, 

есіңізге түсіріңіз. Ұсақ-түйек болса да... 

маңызы  те зор» деп тергеуші еміне түсті. 

Ғалым бірауық ойланып отырып қалды да: 

«Сол қалада жүргенде қыр соңымнан бір 

қап-қара машина қалмай еріп отырғандай 

боп еді. Иә, иә... бір елі қалмай қойып 

еді-ау!» «Ал анау жігіттің түр-түсі есіңізде 

қалмады ма? Мерседестен секіріп түскен 

жігітті айтамын. Машинасының н мірі 

ше?» «Н мірін байқамадым. Күн де қас 

қарайып қалып еді. Ал анау жігіт... есімде 

жоқ.  йтеуір мұртты жігіт сияқты. Иә, 

мұрты бар. Басқа не айтам. Бәрі де қас пен 

к здің арасында болды ғой». «Онда әзірге 

сау болыңыз. Хабар  зімізден болады».

Ауруханадан шыққан соң да құлан-таза 

жазылып кете қоймады. Жараның орны 

ауық-ауық сыздап, мазасын ала берді. 

Ақыры, шетелге барып, емделіп келуге 

бел байлады. С йтіп, Германияға атта-

нып кетті. Ол жақта бір айдай болған 

уақытта, ойы онға, санасы санға б лініп, 

елді сағынды. Оқ тиіп, жарты жолда 

қансырап жатқанда, түнделетіп ауруханаға 

жеткізген мейірімді адамдар  туралы да 

ойлады. «Оларды елге барған бойда тауып 

алуым керек. Ризашылығымды білдіріп, 

сый-сияпат жасауым керек» деген нық 

шешімге келді.Елге оралған күні-ақ 

полициядан шақыру қағаз алды. «Неге 

шақыртты екен? Қылмыскерді ұстады ма 

екен?» деген оймен жедел жетті. Полиция 

капитаны Сардарбеков үстел тартпасынан 

бір қағазды суырып алды да, бұның к з 

алдына тосты. «Мына адамды танисыз 

ба?»Ғалым суретке к з тоқтатып қарай 

бере, еріксіз селк ете қалды. 

Сосын басын кекшең еткізіп, капитанға 

назар жықты. Мұп-мұздай боп, міз бақпай 

бақшия қалған капитанның суық жанары-

на аңтарыла қарап қалыпты. Таңданыс та-

бын жасыра алмай: «Танимын! Танығанда 

қандай! Хамит Сәдуақасов қой. Бұрын 

менде орынбасар болып істеген. Оны 

мына сен, селт етпегенсің. Ұлымның халі 

аса ауыр екенін біле тұра бермегенсің. 

Сенде бар еді ғой ақша. Бар боп тұрып 

бермедің. С йтіп  лтірдің ұлымды. Ұлым 

лді! Күнім с нді! Сен с ндірдің! Енді 

маған  мірдің мәні жоқ? Енді маған 

бәрібір!» Хамит ентігіп тоқтады. Жүзі 

қуарып кеткен. Неден болса да тайын-

байтындай. Соттың тәртіпке шақырғанын 

да елемеді. «Білгің келсе, айтайын. Сол 

үшін сенен кек алғым келді. Кек!» Хамит 

айқайлап жіберді. « ттең, бірақ оның қолы 

қалт кетіпті. Жер жастандыра алмапты 

сені. Бірақ онысы да дұрыс бопты. Сені 

мүгедек қыпты. Оған да ризамын. Қайтты 

есікті итеріп ашты. Жүргізушісіне: «сен 

осында отыра бер» деді. Оққағарына ымдап 

еді, ол лып етіп соңынан ерді. Қара жер 

ойылып кетпесін дегендей, аяғын абайлап 

басып, қисайған қақпа арқылы аулаға  тті. 

Үйдің есігін ақжемденген дермантинмен 

қабаттап қаптап тастапты. Оның да әр тұсы 

жыртылған. Есікті қаққан дыбыс ж нді 

естілмеді. Есік тұтқасын қысып ұстап, 

зіне қарай тартып қалып еді, топсасы 

шиқ етіп ашылып кетті. Іштен әйел адам 

к рінді. Басына тас қып орамал тартып 

алыпты. Жасы келген кексе әйел ме еді 

деп ойлады. Бетіне тіктеп қарамады, қараса 

оның жас келіншек екенін к рер еді. Жас 

түскені сол екен, құшағындағы отыны 

жерге түсіп кетті. Түсі бұзылып сала берді. 

«Сіз... Ғалым Жексенович, сіз бе тағы?» 

деді Мұхит сәлем жоқ, сауқат жоқ, қатқыл 

с йлеп. «Ұрланған заттарыңызды т леп 

берген жоқ па едім? Тағы не керек? Қыр 

соңымнан неге қалмайсыз?» ...Мұхиттың 

есіне осыдан оншақты жыл бұрын осы 

Ғалым басқаратын фирмада күзет бастығы 

болып қызмет атқарған кезі түсіп кеткен 

еді. Тайсалмай қатқыл с йлеуі де сол 

кездегі бір оқиғаға байланысты-тұғын. 

Бірде, фирма қоймасына ұры түсіпті. 

Ұрылар сонда тұрған заттардың ішінен 

жиырма шақты компьютерлерді, тағы да 

білдіруге келіп едім. Мың алғыс сендерге». 

Мұхит к зін Ғалымнан тайдырмаған күйі, 

босаға тұста тұрған қисық орындыққа 

жайғасты. Тағы да ақша талап етіп отыр 

ма деген күдігі сейілсе де, енді неге 

келді екен деген таңданысы тарамапты. 

«Кейін білдім, сонда саған қиянат жа-

саппыз. Нағыз ұры кейін анықталды.  

зімізде жұмыс істейтін жігіт. Нұртасты 

танисың ғой. Сол екен. Т леген ақшаңды 

қайтармақ боп,  зіңді іздеп едік, таба 

алмадық. К шіп кетіпсің. Құдай әділ ғой. 

Енді мынадай жағдайда тауып тұрмын 

зіңді».  «Болар іс болды» деді Мұхит. «Енді 

ткенді қазбалай беріп қайтеміз. Бәрібір 

орнына келмейді». Ғалым қойнынан 

қағазға оралған әлдебір затты алды. Үстел 

үстіне қойды. Ақша екен. «Мұхит, мынау 

менің  мірімді сақтап қалғаның үшін 

берген сыйым болсын. Кешіре г р мені» 

деді жарасын ауырсына жай с йлеп. «Ажал 

аузында жатқан адамға жәрдемдесу – әрбір 

мұсылманның парызы. Мен сізді құтқарып 

қалсам, ақша алайын деп дәме еткенім 

жоқ. Мен болмасам, басқа біреу тоқтап 

құтқарар еді, мүмкін. Қойыңыз, алмаймын 

ақшаңызды» деп, үстел үстінде жатқан 

ақшаны қояр да қоймай Ғалымның жан 

қалтасына сүңгітіп жіберді. Ғалым оны 

қайта қолына алып, енді Алуаға қарап: 

«Алуа,  тінемін, алыңызшы! Бір к мегім 

болсын. Егер, сендер  болмағанда... 

Басқа  ешкім тоқтамаған екен, екі сағат 

бойы жатып қалыппын» деді. «Жо-жоқ! 

О не дегеніңіз?» деп басын шайқады ол. 

«Алмаймыз!» деді Мұхит қолын сілкіп. 

«Сау болыңыз!» С з бітті дегендей теріс 

бұрылып кетті. 

Барды да жаңа әкелген отынды 

ошаққа біртіндеп қалай бастады. «Мен 

сосын... қазір ауырып тұрмын... сосын... 

тағы келемін. Ойланыңдар. Ал, әзірге 

сау болыңдар» деді де, Ғалым орнынан 

ауырсына түрегеліп, есікке беттеді. Жол 

бойы Мұхит пен Алуа туралы ойлап, 

іштей арпалысқа түссін. Олардың мына-

дай жайсыз үйде тұрғаны  зінің бір кезде 

жасаған қиянатынан екенін шын сезінді. 

Сезінді де қатты  кінді. Пенде баласы 

мірінде қателікті есепсіз к п жасайды 

екен ғой. Басқаны былай қойғанда,  з 

басынан да қателіктер к п  тіпті. Сол 

қателіктері ізсіз-түзсіз кетпепті. Айна-

лып,  з басына келіпті. Қателіктің де 

сұрауы болады деген осы шығар. Иә, 

осы ғой. Қателікті адам білмей жасайды. 

Бірақ соның салдарын жуып-шаю қандай 

қиын! Мұхиттың тоң боп қатқан ренішін 

қалай жібітерін білмей басы қатты. «Мен 

оған кезінде қиянат жасаппын. Қатыгез 

болыппын. Ақшаның соңында жүріп, 

адамгершілік деген асыл қағиданы ұмыта 

бастаппын. Ал, ол мынадай жаман үйде 

тұрса да, адамдық қасиетін жоғалтпапты. 

Тіпті ұсынған ақшаны да алмады-ау». 

...Мұхитқа қалай да к мектесуім керек 

деп ойлады ақыры. «Иә, иә... баяғы сатып 

жіберген пәтеріндей пәтер әперуім керек. 

Жо-жоқ, әуелі  зін қызметке алайын. 

Пәтер сосын... міндетті түрде» деген нық 

шешімге келді.

келіншек жанына қанжардай қатқан жігіт 

ертіп, сықиып киініп алған жігіт ағасынан 

ұялыс тауып, қапелімде қайтерін білмей 

асып-састы. «Алуа деген кісіні іздеп келіп 

едік. Фамилиясы – Оразбаева». «Алуа!? 

Іздегеніңіз Алуа болса, ол – менмін. 

Не шаруамен жүрсіздер?» «Сәлемет пе, 

қарағым!» деді оның жүзіне енді ғана к з 

тоқтатып қараған ол. «Ішке кіруге бола ма? 

Ішке кіріп с йлесейік».Түрлері сыпайы 

к рінгенімен, мақсаты белгісіз адамдарға 

не дерін білмей, абдырап қалды. «Кіріңіз» 

деді сәлден соң ғана.

Ол ауызғы б лмеде тұрып қалды. 

Ақжемденіп тозған диван тұр екен, соның 

шетіне тізе бүкті. Енді байқады, жігіт 

ағасы, аурудан жаңа тұрған ба, жағы суа-

лып, к зі шүңірейіп кетіпті. «Үйіңізге бей-

таныс адамдар келгенге үркіп қалдыңыз 

ба?» деп с з бастады ол. «Қобалжымаңыз. 

Мен сізге алғыс айтқалы келдім. Жол-

да қансырап жатқан жерімнен қалаға, 

ауруханаға жеткізіпсіз. Ризамын сізге». 

Неге келді екен деп, шынында үрпиіп 

тұрған Алуаның жүзі осы сәт жадырап 

сала берді. «Иә, иә, сіз сол кісі ме едіңіз? 

Денсаулығыңыз қалай? Құдай сақтады 

сізді» деді к ңілденіп. «Айтпақшы, мен 

жалғыз  зім қалай әкелем сізді. Жолда-

сым екеуміз ғой». Осы сәт сыртқы есік 

айқара ашылып, тырп-тырп басып біреу 

кіріп келе жатты. Мұхит екен. Қолында 

бір құшақ отын. Оның Ғалымға к зі 

басқа  қымбат заттарды сыпырып алып 

кетіпті. Дереу полиция шақырылып, 

тексеру басталып кетсін.  ккі ұрылар 

болса керек, дабыл жүйесін түгел істен 

шығарып барып қимылға к шіпті. Бейне-

камералар да с ндірілген.Күмән Мұхитқа 

түсті. «Ұрылармен сыбайласқан, дабыл 

жүйесін  зі  шірген» деген айып тағылды. 

Оған тағылған айыпты фирманың  зге 

қызметкерлері де қолдап шыға келді. 

«Бұрын бізде ұрлық болмаған, сен келдің де 

тонау басталды» деп Ғалым да шүйліксін. 

«Менің жазығым жоқ, қателесесіз» деген 

Мұхиттың с зін құлаққа ілген тірі жан 

табылмады. «Шығынды т ле.  йтпесе, 

түрмеде шірисің» деді Ғалым беті бүлк 

етпестен.  зінің кінәлі емесін Мұхит 

дәлелдей алмады. Ақыры, Ғалымның 

қысымына шыдай алмай, қаланың қақ 

ортасындағы пәтерін сатуға мәжбүр бол-

ды. Шығынды  теп, қалған ақшаға осы 

үйді сатып алған-тұғын. Күзет бастығы 

қызметімен де қош айтысқан.С йткен 

адам, міне, енді  з аяғымен табалдырығын 

аттап отыр. Қалай қаның қайнамайды? 

«Мұхит!?  Бұл сен бе едің? Мен мұнда 

сенің тұратыныңды білмей келдім» деді 

Ғалым оның кейіп с йлегенін елемей. 

«Мен... ол емес... мүлде басқа шаруамен 

келіп едім...» С зге Алуа араласты. « ткен 

жолы біз ауруханаға жеткізген кісі, осы аға 

екен». «Иә, сендер менің  мірімді сақтап 

қалдыңдар. Сол үшін ризашылығымды 

неге сұрадыңыз?» «Танысаңыз, сізді 

лтірмекші болған осы адам». «Қойыңыз! 

Қалайша?»  Ғалым отырған орнынан тұрып 

кетті. «Талай жыл бірге жұмыс істедік. 

Мүмкін емес. Қалай? Қателесіп отырған 

жоқпысыз?» Кабинет ішін тынымсыз кезіп 

жүр. «Апырмай-ә» деп, ауық-ауық басын 

шайқап қояды. «Атқан  зі емес, киллер 

жалдаған. Қазір екеуі де қамауда» деді ка-

питан. «Түсінсем бұйырмасын!» деді Ғалым 

капитан Сардарбековке сұраулы жүзбен 

қарап, «не үшін атқан? Түсіндіріңізші?» 

«Сотта бәрі түсінікті болады» деді капитан. 

Соттан үйге іші әлем-жәлем боп оралды. 

Бұрын тым жақсы қарым-қатынаста 

болған қызметтес кісі  зіне бітіспес жау 

болып шығады деп кім ойлаған? Ол бірге 

жұмыстас адамның жау болып шыққанына 

емес,  зі басынан  ткерген оқиғаның 

себепкері басқа емес,  зі екенін білгенде, 

қатты қайран болды. Оны сот кезінде 

Хамиттың  з аузынан естіп, жүрегі тоқтап 

қала жаздады.Енді соны ойлап, к кірегін 

әлдебір  кініш удай ашытып бара жатыр. 

Сотта Хамиттың жауыға қарағаны к з 

алдынан қалай  шпей, тұрып алды. «Сен» 

деген сонда Хамит кіжініп. 

Саусағын бұған қарата безеп тұрып 

с йледі. «Мен емес, қылмыскер сенсің! 

Қанішерсің сен! Сен менің жалғыз ұлымды 

лтірдің! Менің жалғыз ұлымды! Ұлымның 

науқас екенін сен білесің ғой.  ткен 

к ктемде. Сонда емдеуге сенен ақша 

сұрағанымды ұмытпаған шығарсың? 

Қарызға!  «Жалақы алмай-ақ жұмыс 

істейін. Ұлым солып барады. Еміне отыз 

мың доллар т леу қажет, бере к рші»! деп 

құдайдың зарын қылмадым ба. Сонда, 

кегім!» Хамиттың осы с зі құлағының 

түбінен жаңғырығып, кетпей тұрып алды. 

Жеңіп емес, оңбай жеңіліп қайтқандай 

хал кешті. «Оған ақша бергенімде, бәрі 

басқаша болады екен-ау, – деген ойдан 

бір сәтке де айыға алмады.  – Енді не 

болды? Менің халім мынау, ілбіп әрең 

жүрмін. Хамит болса... ендігі мекені түрме». 

Жүйке-жүйесін  кініш кеміріп, екі күн 

бойы үйден шықпады. Теріс қарап, жатып 

алды. Үшінші күні ғана қалқиып басын 

к терді. «Қой, тұрайын. Болар іс болды. 

Енді  зімді ажалдан арашалап қалған 

мейірімді адамдарды іздейін, алғысымды 

айтайын. Танитын адам қастандық жасай-

ды, танымайтын адам жақсылық қылады, 

ендеше, жақсылыққа жақсылық жасауым 

керек» деп шешті. Полиция б ліміне барып 

аты-ж нін сұрады.  йел адам екен. Мекен-

жайын жазып алды. Жарты күн іздеп, әрең 

тапты. Қаланың байырғы б лігінде, атам 

заманда салынған, терезелері оймақтай-

оймақтай ескі үйлердің бірі екен. 

Талай заманды бастан  ткеріп, жерге 

сіңіп кете жаздап мыжырайып әрең тұр. 

Қиқы-жиқы етіп қолға түскенін жапсы-

ра салған қора, қалай жапсаң да қиюы 

келмей қисайған қақпа. Ауланың бір 

бұрышына ағаш отын жинап қойыпты. 

Оған жалғас бір бүйірі ойылған к мір 

үйіндісі. Осының  зінен-ақ бұл маңға 

табиғи газ тартылмағанын аңғарасың. 

Ғалым мыжырайған үйлер арасына неге 

келгенін ұмытқандай, к ліктен түспей 

бақылап, біраз отырды.  зі болса, қаланың 

сәулетті тұсында тұрады. «Мынадай да үйде 

де адам тұрады екен-ау» деген ойдан к ңілі 

құлазып, жаны жүдеді. Сонан соң ғана 

СҰХБАТ

Белгілі қаламгер,  тарих 

з е р т т е у ш і с і   Ж ұ м а б е к 

  С е й і л   х а н ұ л ы   М ұ қ а н о в 

62 жасқа қараған шағында 

мірден озды. 

Ж ұ м а б е к   С е й і л х а н ұ л ы 

әл-Фараби атындағы Қазақ 

ұлттық университетінің журна-

листика факультетін бітірген. 

Журналистік еңбек жолын 

1976 жылы Шардара аудандық 

« скен  ңір» газетінде баста-

ды. 1983-2010 жылдары « скен 

ңір» – «Шардара тынысы» газеттерінің Бас 

редакторы қызметін атқарды. Республикалық 

«Халық кеңесі», «Ана тілі» газеттерінің 

Оңтүстік Қазақстан облысындағы меншікті 

тілшісі болды. Кейінгі жылдары Астана 

қаласындағы «Ақжайық» баспасына басшылық 

етті. 

Ардақты азамат т л тарихымызды  зерттеуге 

би, Бопай ханым ж ніндегі 

з е р т т е у л е р і   к п ш і л і к т і ң 

ықыласын аударды. Заманы-

мыздың заңғар жазушысы 

біш Кекілбаевтың  мірінен 

«Жүз күндік жалғыздық» деген 

естелік кітапты  мірге әкелді. 

 Шығармашылық  қызмет-

тегі еңбектері лайықты баға-

ланып, «Қазақстан Республи-

ка сының Мәдениет қайратке-

рі», «Қазақстанның Құрметті 

журналисі», «Шардара ауданы ның Құрметті 

азаматы» атақтарын иеленді. 

Құнды еңбектерімен жұртына танымал 

болған қаламгер есімі ешқашанда ұмытылмайды.