Министрлiгi министерство образования и науки республики

430 

 

ҚАЗАҚ БАСПАСӚЗДЕРІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ МЕН 

ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 

 

АӘИУ-нің магистранты Исмайлова Жанар 

Ғылыми жетекшісі п.ғ.к. Утебаева А.Т.  

 

Резюме 

В  этой  статье  рассматриваются  педагогические  основы  появлений  и 

формирований казахской прессы. 

Summary 

The  article  deals  with  pedagogic  basic  of  appearance  and  forming  of  Kazakh 

press. 

 

Қазақстанға  орталық  Ресейден  орыс  шаруаларының  кӛшіп  келіп 

орналасуының  зор  маңызы  болды.  Олар  қазақтарды  отырықшылыққа, 

егіншілікке  кӛшуіне  әсер  етті,  орыстар  мен  қазақтар  арасындағы  достық 

қатынастар  күн  санап  нығая  бастады.  Патша  үкіметінің  және  орыс 

буржуазиясының  отаршылдық  саясатына  қарамастан  Қазақстанның  Ресейге 

қосылыуының  терең  прогрестік  маңызы  бар.  Бұл  қосылудың  нәтижесінде 

Қазақстанда экономика мен мәдениеттің дамуына жағдай жасалды. 

ХХ  ғасырдың  алғашқы  17  жыл  ішінде  /1900-1917/,  мәлімет  бойынша, 

қазақ тілінде 200-ден астам кітап шығарылып, Қазан тӛңкерілісіне дейін қазақ 

тілінде  14  газет,  бір  журнал  шығып  тұрғанын  мұражай  мәліметтерімен 

дәлелдей аламыз. 

Жоғарыда  атап  ӛткен  мектеп,  кітап  шығару,  баспасӛз  ісінің  қарқынды 

дамуынан  Қазақстан  ӛңірінде  зиялылар  қауымы  қаулап  ӛсіп,  ел  ӛмірінің  әр 

саласында  ӛзіндік  еңбегімен  айтарлықтай  үлес  қосты.  Қазақ  зиялыларының 

ағартушылық-демократтық  бағыттарымен,  оны  революциялық  күрескерлік 

идяеларға  қарай  негіздей  түсуіне  1905-1907  жылдардағы  революциялық 

толқудың  дүмпуінен  кейін  шарасыздықтан  кейбір  еркіндіктерге  мүмкіндіктер 

беруі  себепті  қазақтың    алдыңғы  қатарлы    зиялылары  үшін  де  үгіт-

насихаттылық, әдеби-шығармашылық қызметкерлерінің кеңінен қанат жаюына 

жол  ашылды.  Бұл  ең  алдымен  қазақ  жеріндегі  европалық  дәрежеде  білімі  бар 

зиялылардың  сан  жағынан  алғанда  басқа  орта  Азияны  мекендеген  халықтар 

ішінде біршама жоғары тұрғандығында еді. Мысалға жүгінер болсақ, тарихшы 

В.Григорьев:  «қазақтың  жоғарғы  және  аяқталмаған  жоғарғы  білімдері  100 

шақты  700  шамасында  болды  деген  деректер  келтіреді.  Мұндай  шамадағы 

жетік  орыс  тілді-зиялылардың  болуы  және  орыс  тілі  арқылы  европалық 

мәдениетке  халқын  сүйреген  зиялылар  тобының  болуы,  отаршылдық 

бұғауындағы  бұратана  халық  үшін  аздық  етпесі  хақ.  Мұның  ӛзі  қазақ  халқы 

тарихындағы  ХХ  ғасырдың  басында  ӛзгеше  бір  екпінді  ұлттық  және  рухани 

сананың  ілгерішіл  бағытта  дамуының  айтарлықтай  кӛрінісі  болып  табылса 

керек.  Және  олардың  әрқайсысы  белгілі  саланы  ӛркендетуге,  сонымен,  қатар, 

қазақ  ӛміріне  қатысты  барлық  мәселеде  ӛз  үлестерін  қоса  білді.  Капитализм 

атты  жаңа  қоғамдық  қатынастардың  алғы  шарттары  жайлай  бастаған  қазақ 

431 

 

даласын мүмкіндігінше осынау  сұрапыл  қоғамдық қатынас  тегеурініне  шыдап 

беруге, ӛз халқының «... жаңа ӛмірге, адамның әліппелік праволары жӛніндегі, 

демократия жолындағы күреске...» оятуға күш салды.  

Қазақстанның  қалаларында  патшалық  жергілікті  әкімшілік  орындардың 

ресми  органдары  болып  табылатын  газеттер  шыға  бастады.  «Облыстық 

ведомстволармен»  қатар қазақ  тілінде аударылып  Орынборда  «Торғай  газеті», 

Омбыда «Дала уалаяты», «Ауыл шаруашылық листогі» сияқты газеттер шығып 

тұрды.  Ташкентте  қазақ  тілінде  шығарылған  «Түркістан  уалаяты»  газеті, 

сондай-ақ  Оралда,  Астраханда  және  басқа  кейбір  қалаларда  шығарылған 

газеттер де Қазақстан ӛмірімен байланысты болды. 

Бұл  газеттер  қазақ  халқының  қамын  ойлап,  оның  әлеуметтік-

шараушылық  және  мәдени  ағарту  тілектерін  ескергендіктен  шығарылған  жоқ, 

патша  үкіметінің  отаршылдық  саясаты  күшейте  түсу,  оның  бұйрық-

жарлықтарын жергілікті халықтардың ана тілінде жарияланып, сӛзсіз орындату, 

сондай-ақ  оның  ресми  кӛзқарастарын  халық  арасына  кең  татарып,  қол 

астындағыларды шексіз бағындырып ұстау мақсатымен шығарылды. 

Бірақ  Қазақ  баспасӛзінің  ғасырға  жуық  тарихы  әлі  толық  зерттелмей 

келеді,  себебі  бір  жүйеге  жинақталмады.  Қазақстан  баспасӛзінің  Октябрьге 

дейінгі  дәуірін  қоса  тарихын  жасау,  үлкен  проблемалық  мәселе.  Қазақ 

баспасӛзінің  тарихы  жӛнінде  тек  жеке  мақала,  кітапшалар  да  және  зерттеулер 

де азды-кӛпті мағлұматтар беріліп әртүрлі пікірлер айтылып келеді.  

 

Қазақ  баспасӛзінің  бағыт-бағдарына  алғаш  дұрыс  баға  бергендер 

революционер  ақын  Сәкен  Сейфуллин,  С.Торайғұров,  қоғамдық  қайраткері 

Тұрар  Рысқұлов,  академик  жазушы  Сабит  Мұқанов.  Прогресшіл    ағартушы-

демократиялық бағыта болған «Айқап» /1911-1915/ журналына революцияшыл 

демократиялық бағыт ұстаған, «Тіршілік» /1917-1918/ газетінде «Қазақ» газетін 

қарама-қарсы қоюға тырысады.  

 

1923 жылы Міржақып Дулатов Қазақ революциясынан бұрын және Кеңес 

үкіметі  орнағаннан  кейін  шыққан  42  газет  пен  журналдың  аттарын  тізбектеп, 

дамып келе жатқан және бірінің дәстүрін бірі жалғастырып, келе жатқан «Қазақ 

баспасӛзі» деп топтастырады. 

 

Кӛрнекті қоғам қайраткері Тұрар Рысқұлов  1926 жылы ВКПб Қазақстан 

мемлекеттік  комитетінің  баспасӛз  бӛлімінің  меңгерушісі  болып  жұмыс  істеді. 

Сонымен  бір  мезгілде  Республикалық,  қоғамдық  газет  «Еңбекші  қазақтың» 

редакторы болды.  Сол жылы осы газетте Тұрар Рысқұловтың баспасӛз күніне 

арналған  жиналыста  сӛйлеген  сӛзі  «Баспасӛздің  мәнісі»  деген  тақырыппен 

жарияланып, былай дейді: «Кейбір баспасӛз қызметкерлерінде осы күнгі қазақ 

баспасӛзінің негізі Қазаннан кейінгі дәуірде емес, Қазақ тӛңкерісінен бұрынғы 

уақытта  қаланған  деген  пікір  бар.  Бұлар  осы  күнгі  баспасӛзді  тӛңкерістен 

бұрынғы  баспасӛзбен  байланыстырды....  »  .  Бір  жағынан  қарағанда  қазіргі 

баспасӛз  бұрынғының  жалғасы  болғанымен  бұл  тура  пікір  дейге  болмайды. 

Патшашылдық  пен  отыршылықдың  озбырлығымен  ескі  рушылдық,  зиянды 

салттарымен алысу және қазақтың тілін жасау ретінде қолданған шараларымен 

қазақ  халқының  мәдени  сапасын  күшейтіп,  сезімін  кӛрету  ретіндегі  еңбегі 

432 

 

жағынан бұрынғы газет-журналдардың жалғасы бар. Бұл ретте ӛткен дәуірдегі 

баспасӛз бен қазіргі баспасӛздің арасындағы байланыс бар.  

 

Кейінгі  қазақ  баспасӛзінің  зерттеулердегі  қателіктерді  түзету  жӛнінде 

бірқатар  жұмыстар  жасалынды.  Еңбектерді  жазу  үшін  ең  қажетті  нәрсе  сол 

баспасӛздің  түпнұсқасы  мұрағат  деректері  болып  табылады.  Мысалы: 

Б.Кенжебаев    1956  жылы  «Қазақ  баспасӛзі  тарихынан  мәліметтер»  атты 

жинағын жарыққа шығарады. 

 

Біздің  зерттеу  ғылыми  жұмысымызда  біріншіден,  мұрағат  деректерімен 

жұмыс  жасай  отырып,  ӛзіндік  түйін  саралау,  екіншіден  қазақ  баспасӛзінің 

бетінде  әр  кезеңдегі  тарихи  оқиғаларға  байланысты  кӛтерілген  басты 

мәселелерге тоқтала отырып, оны талдау арқылы әрбір баспасӛз орталығының 

идеялық мазмұнын, сол кезеңде атқарған рӛлін кӛрсетуге тырыстық. 

 

Біз тарихи материалдарды зерделей отырып, «Қазақ баспасӛзінің тарихы» 

әр  кезеңдегі  тарихи  оқиғаларға  байланысты  зерттелуі  тиіс.  Және  де  бұл  қазақ 

халқының  әлеуметтік  ӛміріне  экономикалық  жағдайына  тығыз  байланысты 

екенін,  революциядан  бұрынғы  қазақ  баспасӛзінде  біріне-бірі  қарама-қарсы 

әлеуметтік  күштер  арасындағы  күресі,  екі  түрлі  мәдениеттің  әсерінен 

туындайтын факторларды ескеру қажет. Осылай зерттелгенде ғана баспасӛздің 

қоғам дамуында атқаратын рӛлі айқын анықталады. 

 

Қазақ  баспасӛзінің,  яғни  қазақ  Совет  баспа  сӛзінің  туып    дами  бастаған 

дәуіріндегі  қызметін  жинақтап, баяндау  үшін  Т.Амандосовтың,  С.Имашевтың, 

Б.Кенжебаевтың,  т.б.  жазған  еңбектері,  біздің  зерттеу  жұмысымыздың  құнды 

материалы болды.      

Қазіргі  біз  газет-журналдарымызда  ақтарып  отырып,  сол  тарихи 

кезеңдерден  мол  мағлұмат  аламыз.  Революциядан  бұрынғы  баспасӛз  бетінде 

басылған мәліметтерді ғылыми маңыздылығы жағынан архив, қазынасымен бір 

дәрежеге 

қоюға 

болады. 

әрине, 

осы 

газет-журналдарда 

басылған 

шығармалардың  кез-келгенін  пайдаланарда  оған  сын  кӛзімен  қараған  дұрыс  , 

себебі адамдардың сана-сезімінің ӛсіуін қоғамның қарыштап алуға, басқанына 

байланысты  бұрынғы  ісәрекеттің  кӛпшілігіне  басқаша  баға  беретіміз  рас.  Ал 

бұл  газет-журналға  кӛз  жіберіп,  сырын  ашып,  ақтарып  кӛретін  болсақ,  олар 

революцияға  дейінгі  Қазақстанның  тарихынан  әдебиетінен,  мәдениетінен, 

шаруашылық  жағдайларынан  толып  жатқан,  соны  деректер  беретіні  даусыз. 

Бұл  жұмыс  тек  кейінгі  кезде  ғана  қолға  алынып  қазақ  халқының  мәдени 

ӛмірінің  тарихи  даму  жолындағы  ӛзгерістерді  талдап,  зерттеуде  жұмыстар 

атқарылып, 

түрлі 

энциклопедиялармен, 

библиографиялық 

жинақтар 

шығарылыд. Атап айтқанда «Айқап» журналы мен «Түркістан уалаяты», «Дала 

уалаяты»,  «Қазақстан  газеттерінің  беттерінде  басылған  материалдардың 

мазмұндылығы  библиографиясы  1961-1963  жылдары  басылып  шыққан 

болатын.  Бірақ  ӛкінішке  орай,  ол  кӛрсеткіштерде  А.Байтұрсынов, 

Ә.Бӛкейханов,  М.Дулатов  ,  Ж.Аймауытов,  М.Жұмабаев,  Ш.Құдайбердиев, 

Н.Қарашаева,  т.б. жазған ең құнды мақалалары қысқартылып берілген еді. Ал 

«Қазақ»,  «Алаш»,  «Сарыарқа»,  «Бірлік  туы»  газеттері  «қазіргі  жағдайға  сай 

келмейтін  жат-идеялар  таратқан  ұлтшыл  кертартпа  ӛзқараста  болған»  деп 

фактоологиялық  тұрғыдан  жеткілікті  талдалмай,  бір  жақты  зерттеудің 

433 

 

салдарынан  ол  басылымдардың  тігінділері  жойылып  жіберілген  еді.  Осы  бір 

қиын-қыстау  заманында  қыруар  қиындықпен  революциядан  бұрын  дүниеге 

келген  газет-журналдардың  шығарушы  редакторларына  арналған  азды-кӛпті 

ғылыми еңбектер де жарық кӛріпті.  

Қазақ  баспасӛзінің  бағыт-бағдарына  алғаш  баға  бергендердің    бірі  – 

жазушы,  академик  Сәбит  Мұқанов  болатын.  Ол  ӛзінің  1932  жылығ  «ХХ 

ғасырдың  қазақ  әдебиеті»  деген  кітабында  қазақ  баспасӛзіне  біраз  таладу 

жасайды. Сол сияқты профессор Қ.Жұмалиев пен профессор Е.Исмайыловтың 

1941  жылғы  «қазақ  әдебиеті»  деген  оқу  құралында  «Қазақ  ССР  тарихында», 

Қ.Бейсембиевтің 1961 жылы «Қазақстанда ХІХ ғасырдың аяқ шенінде және ХХ 

жылғы  ғасырдың  басында  болған  саяси-идеялық  ағымдар»  деген  кітабында 

қазақ баспасӛзі жайында біраз пікірлерін айтады. 

 

Қазақ  баспасӛзінің  тарихын  зерттеуге  бұрын  басылып  шыққан 

библиографиялық  кӛрсеткіштер,  яғни,  Алекторовтың,  сондай-ақ  академик  Ә. 

Марғұла  мен  профессор  Е.Ысмайыловтың  басшылығымен  Ү.Сұбханбердина 

құрастырған библиографиялық кӛрсеткіштерді атауға болады.  

 

Біз  ғылыми  зерттеу  жұмысымызда    қазақ  баспасӛзінің  бетіндегі  әр 

кезеңдегі  тарихи  оқиғаларға  байланысты  кӛтерілген  басты-басты  мәселеге 

тоқталып, 

оны 

талдай 

отырып, 

баспасӛз 

бетінде 

жарияланған 

жарияланымдардың  идеялық  мазмұнын,  белгілі  дәуірде  атқарған  рӛлін  кӛрсе 

білдуге тырыстық.  

 

Қазақ  баспасӛзінің  тарихы  әр  кезеңдегі  тарихи  оқиғаларға  байланысты 

зерттей келе, ол қазақ халқының әлеуметтік ӛміріне, экономикалық жағдайына 

тығыз байланысты зерттелуі қажет екенін, сонда ғана қазақ баспасӛзінің қоғам 

дамуынада атқарған рӛлі айқындала түсетінін дәлелдедік.  

 

 

Әдебиеттер 

1.

 

Кәкішов Т. «Қағидаға айналған қателер» Нәубат. Алматы, 1990. 122б. 

2.

 

 Суханберлина 

Ү. 

Қазақтың 

революциядан 

бұрынғы 

мерзімді 

баспасӛздерінің материалдары. Алматы, Қаз. Мем.Бас., 1963. 277б. 

3.

 

Зиманов  С.,  Идирисов  К.  В.И.Ленин  и  советская  национальная 

государственность в Казахстане. Алма-Ата, 1970. 88с. 

4.

 

Ыдырысов К. Общественно-политическое взгляды Мухамеджана Сералина. 

Алма-ата., «Наука», 1989. 38с. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

434 

 

ОТБАСЫНДАҒЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНА 

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЫҚПАЛ 

 

АӘИУ-нің  магистранты Исмайлова Уркия 

Ғылыми жетекшісі п.ғ.к. Утебаева А.Т.  

 

Резюме 

В  этой  статье  рассматривается  психологическое  влияние  на 

формирование отношений в семье. 

Summary 

This article deals with psychological influence on family relations formation. 

 

Отбасылық  кеңес  беру-  отбасы  терапиясының  кӛп  түрінің  бірі,  онда 

терапевтік  қатысу    шекарасы  мен  оны  ажырататын    белгілері бар.  Отбасылық 

кеңес  беру  отбасы  терапиясын    ӛзара  толықтыра  отырып  бірге  дамыды. 

Отбасылық  кеңес  беруде  басты  мақсат,  отбасы  мүшелерінің  мәселелерін 

зерттеу, ӛзара әрекеттерінің ӛзгеруіне және жеке тұлғалық жетілуге мүмкіндік 

туғызу  болып  табылады.Отбаасылық  кеңес  беру,  отбасы  терапиясынан  қалай 

ерекшеленеді?  Біріншіден  отбасылық  кеңес  беру    ауру  тұжырымдамасын 

қабылдамайды.  Екіншіден  жағдайды  талдауға  және    отбасын  ролдік  ӛзара 

әрекет  тұрғысынан  қарауды    негіз  етеді.  Үшіншіден  кеңес  беру  субьектінің 

жекелік ресурсын табуға кӛмек және жағдайды шешу мен  шығу жолдарын  сӛз 

етеді.  Отбасылық  кеңес  беруде  теориялық  тұжырым  когнитивті-мінез-

құлықтық  терапиясы,  рационалды-эмоциялық  терапия  және  басқалар.  Осыған 

байланысты әдістер мен тәсілдердің орны болып табылады.  

Отбасылық  кеңес  берудің  ҧстанымдары  мен  ережелері  тӛмендегідей 

бірлікте қарастырылады: 

1.Кеңес  берушінің  клиентпен  байланысқа  түсе  білуі.  Оған  жету    отбасы 

мәселесін айтушы араында  конструктивті ара қашықтық, қолайлы жағдайдағы 

қарым-қатынас,  кеңес  берушінің  бет  пішіні  және  тыныс  алуы,  оның  сӛйлеу 

құралдарын қолдана білуі, репрезентативті жүйеде үстем болған түрі, жолдары 

жатады. 

2.  Клиент  мәселесі  туралы  ақпарат  жинау  мета-модельде  (НЛБ)  және 

терапевтік  метафрада  қолданылады.  Осы  мақсатқа  жету  үшін  кеңес  беруші 

нақтылау  сұрақтарын  қояды,  ол  :  «Сіздің  қандай  нәтижеге  жеткіңіз  келеді?», 

«Сізге не керек?», «Сіз жағымды нәтижеге жету жолдарын кӛріп тұрсыз ба?» 

3.  Отбасылық  кеңес  берудің    басты  міндеті  психотерапевтік  келісім 

шартты      талдау  болып  табылады.  Бұл  кезеңде  кеңес  беруші  мен  клиент 

арасында жауапкершілік бӛлінеді, кім неге жауап береді. Мысалы  кеңес беруші 

отбасылық  кеңестің  қауіпсіздігі  мен    мәселені  шешу  технологиясына  жауап 

берсе,  ал  клиент  ӛз  белсенділігіне,  ӛзінің  ролдік  мінез-құлқын  ӛзгерту  

шынайылығына    жауап  беретін  болады.  Осы  тұстар  толық  талқыланып 

болғаннан  кейін,  онда    бір  кездесудің  ұзақтығы  (3-6  сағат)    және    терапевтік 

кездесу кезеңдері ( алғашында аптасына бір мәрте, кейінен екі аптада бір мәрте 

435 

 

кездесуді  жоспарлау),  сондай-ақ  тӛлем  ақы  шарты,  екі  жақ  келісімді 

орындамағандағы  жазалау шаралары да қаралып ӛтеді.  

4.  Клиенттен  мәселені  нақтылау    және  жеке    отбасы    мүшелерінің  

әрқайсыларының  ресурстарын  анықтау.  Оған  тӛмендегідей  сұрақтар  қоюға 

болады.  Бұрын    бұл  қиындықты  қалай  шешіп  жүрдіңіз?  Сізге  не  кӛмектесуші 

еді? «Сіз қандай жағдайда ӛзіңізді күшті сезінуші едіңіз? Онда күшіңізді қалай 

пайдаланып едіңіз?» 

5.Кеңес беруді жүргізу. Бұл тұста клиентке кеңес берудің қауіпсіз, табысты  

аяқталатынына  сенімін  ұялату:  «  Сіздің  ӛзгеремін  деген  ниетіңіз,  бұрынғы 

тәжірибеңіз, белсенділігіңіз  бен шынайылығыңыз сәйкестендіріле терапевт пен  

бірігіп  әрекет  етуіңіз,  оның  кәсіби  сапасы  және  жұмыс  тәжірибесі  жұмыстың 

сәтті  аяқталатынына  кепіл  бола  алады».  Кеңес  беруде    қалыптасқан  мінез-

құлықтың    жағымды  және  жағымсыз жақтары  талқыланып,  мынадай  сұрақтар 

арқылы «Сіздің пікіріңізше осы жағдайдың жағымсыз жақтары не болмақ? Осы 

жағдайдың  жақсы  жақтары  не?»  Бірге  мінез-құлықтың  жаңа  үлгілері 

қарастырады.  Кеңес  беруші  келесі  сұрақтарды  қояды:  «Осы  мәселені  шешуге 

сіз  тағы  нені  пайдаланбадым  деп  ойлайсыз?  Сізге    маңызды  адамдар  осындай  

жағдайда  ӛзін  қалай  ұстар  еді?  Сіз де  солай ұстай  аласыз  ба?  немесе  Сізге не 

кедергі  келтіреді?  Сіздің  осындай  әрекет  етуіңізге  не  кӛмектеседі?    Кеңесші 

визуализациялау тәсілін қолдана алады, клиент транста отырып, жағдайға жаңа 

бейне береді, оны кинестетикалық сезіммен шығарады. 

6. «Экологиялық тексеру». Кеңесші  отбасы мүшелеріне осындай жағдайда 

бес- он жыл ӛткеннен кейін болып тұрмын деп ойлаңыз, ӛз жағдайыңыз қалай? 

7.  Отбасылық  кеңес  беру  аяқталар  алдында    кеңесші    нәтижені 

«сақтандыру»  жолына  күш  салады.  Ол  клиент  мінез-құлықтың  жаңа  үлгісін 

меңгеруді,    қажетті  әрекетте  кӛрсету  жіне    оларға  сенімділік  ұялату  мен 

абйланыстыру керек. Ол кеңесшіден үйге тапсырма алу немесе бірнеше уақыт 

ӛткен соң алынған нәтиже бойынша талдау үшін  қайта кеңес алуға шақыру.   

8.  Бӛліну.  Кейбір  жағдайда  бұл    рәсім  қажет.  Мысалы:  әдебиеттерде 

жазылғандай Джей Хэйли қалай «парадоксальды тапсырма» кӛмегімен  нақты 

орындату  қарама-қарсы  нәтижеге  әкелетін  кӛрсетті.  Жаңа  ұйленген  ерлі-

зайыптылармен    кеңес  жүргізгенде    ӛз  сезімдерін  шығаруда,  күніне  бір  сағат  

«ӛз эмоционалды реттелуін» тексеру үшін ұрсуды ұсынған. Хейли осылай адам 

табиғатын  ескере  отырып,  адам  саналы  түрде  ӛзіне  қиянат  жасамайтынын 

байқаған.  Ерлі-зайыптылар бұл тапсырманы басында орындап кӛріп, кейіннен 

тастап  кеткен.  Бір-бірін  бағалауды  меңгеріп,  «кеңесшінің  ақылсыздау» 

қызметінен   бас  тартқан.  Осылай  бӛліну  байқалады.  Қазақстанда  қазіргі  таңда 

отбасылық  кеңес  беру  кеңінен  қажет  етілуде.    Отбасылық  кеңес  берушілер 

психологиялық  орталықтарда,  әлеуметтік  қорғау  жүйелерінде  отбасы  және 

баланы қорғау комитетінде және басқа мекемелерде ӛз қызметін кӛрсетуде. 

Отбасы қатынасына психотерапевтік коррекция 

Отбасы  психотерапиясы    психотерапевтің  отбасын  зерттеп,  ондағы 

бұзылысты  анықтап,  отбасы  мүшелерінің  қажет  еткен  ӛмірлеріне  ӛзгеріс 

орнатуда  жеке  әсер  ету  жолдарын    ұйымдастырудан  бастайды.    Осы  кезде 

мәселе мен міндеттер туындайды, оны шартты  үш топқа бӛле  қарастырамыз: 

436 

 

1.Отбасы терапиясына деген дұрыс кӛз-қарасты отбасында қалыптастыру; 

2.Терапия ӛткізудің жалпы сұрақтары;  

3. Отбасы психотерапиясының әдістемелері. 

 Отбасы  психотерапия  процесіне    жағымды  қатынасты      қалыптастыруда, 

отбасы  мүшелеріне  оның  қатысушыларын  ұйымдастыру,  эмоционалды  және 

интеллектуалды    себебтерін  анықтау.  Сондықтан  психотерапевт    күшті  және 

тұрақты  мотивацияны  психотерапияға  қатысушыларында  қалыптастыру. 

Алғашқы  кездесу  кейінгі  кездесудің  болуына  ықпал  етеді,  сондай-ақ 

психотерапевт мәселенің күрделілік кезеңдерін  аңғаратын болады, ал  клиент 

отбасы психотерапиясы туралы кӛз-қарас алып, оны жалғастыру керек пе соны 

шешеді.  Жалпы  психотерапевтің  алғашқы  кездесудегі  міндеті    клиентке 

кӛмектесу,  ол  қысқа  мерзім  ішінде    байыпты  және  ұзақ  жұмыс  жасауда  ӛзіне 

белсенділік және жауапкершілік алуды  психотерапияның жетістігі деп қарауды 

меңгерту.  Сондықтан  алғашқы  кездесуге  кӛп  дайындықпен    жоспар  керек. 

Алдымен  психотерапевт  клиенттің  мәселесімен  танысып  алып,      оның  

отбасымен  байланыстағы  эмоционалды  уайымын  ӛзектілеп,  клиентке 

қобалжудың  жиынтығын  кӛре  білуге  және  күнделікті  ӛмірде    қолданатынына 

кӛз  жеткізу.  Психотерапевтің  содан  кейінгі  міндеті  –клиентте  отбасылық 

психотерапияда    кімде  кім  күмәнданса  оның  мәселесінің  шешілу 

мүмкіндіктерін  беретініне    тоқталады.  Психотерапевт  клиент  жағдайын  

психотерапияға  қатысуға  бұру  және  оған  қатысты      кедергі  келтіретін 

мотивтермен    жұмыс  жасау,  келешекті  оның  күрделілігі  мен  жемісті 

шешілетінін  кӛре  білу.  Осы  кездесудегі  маңызды  жайт  психотерапевт 

әрекетіндегі  мазмұнға    клиенттің  белсенді    қызығушылығын  ояту,  келешекте 

клиент  енжар  түрде  психотерапевтен  кӛмек  сұратудың  алдын-алу.  Осыған 

байланысты  психотерапевт    отбасы  мәселесін  белсенді  шешу  жолдарын 

қарастыруды  ұсынады.  Отбасы  психотерапевті  ӛз  жұмысын  ұйымдастыруда 

бірнеше түрде мәселені шешу жолдарын қарастырады: 

1.

 

Ӛзім жалғыз ӛткіземін бе, әлде ко терапевті шақырайын ба? 

2.

 

Психотерапияның  қолайлы ұзақтығы қандай? 

3.

 

Отбасымен қайда жұмыс жасау бӛлмеде ме, әлде олардың тұратын жерінде 

ме? 

4.

 

 Сабақты отбасымен түгелдей ӛткізу ме, әлде алдымен жеке-жеке ме?   

5.

 

Кездесу жылдамдығы мен ұзақтығы қандай? 

6.

 

Қандай мәселеден бастау жекелік пе, әлде отбасылық пе? 

7.

 

 Нақты жоспар түзу қажет пе, әлде дайындықсыз ба?   

Отбасы  психотерапиясын  ұйымдастыру  мен  ӛткізу    «ғылыми  пікірмен» 

белектелінбей  жүргізілуі  керек.  Оны  ұйымдастыру  отбасы  ерекшелігіне 

байланысты.  Отбасы  психотерапевті  тең  деңгейде  психотерапияның  стилін  

қолдануға  дайын  болуы  отбасына,  оның  жеке  мүшелеріне  байланысты  болуы  

керек.  Бір  отбасымен  авторитарлы  стильде,  ал  екіншісімен  директивті  емес 

стилінде  жұмыс жасау психотерапевтің жағдай бірігуіне байланысты. 

жүктеу/скачать 4,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: