суық сөзі
су-ық болып тасымалданып, тасымал жігі екі дауыс-
тының арасынан өтіп тұрады ма? Ендеше,
«қазақ сөзінің ішінде екі дауысты қатар тұрмайды» деген ережені тағы қайталаймыз. Оның
үстіне «сөз соңында тұйық буын неге тұр?» деп әрі-сәрінің үстіне дел-
сал боламыз.
Көріп отырғанымыздай, аттаған сайын сұрақ белгісі алдымыздан
шығып отыр. Бұл – бүгінгі қазақ жазуының күмәнді тұстары көп деген
сөз.
Енді дәлелдемеге көшейін.
Қазақ сөзінің құрамындағы кірме
и, у, я, ю, щ, һ, х таңбаларының
дыбыс мәні жайлы фонетика-фонологиялық тұрғыдан бұған дейін көп
жазылған, сондықтан оған тоқталып жатпаймын. Тек қана дыбыс құра-
мын көрсетіп өтейін:
и
– [ый, ій] у
– [ұу, үу] я
– [йа, йә] ю
– [йұу, йүу] щ
– [шш] һ
– [қ], х
– [қ] Кірме әріптердің дыбыс құрамына қарағанда, олар екі-үш дербес
дыбыстардың тіркесімін белгілейтін
таңбалар екенін көреміз. Осы
кірме әріптердің дыбыс мәнінің дәлелдемесін, бәріне тоқталып жат-
пай,
и мен
у таңбаларына ғана қатысты жеке-жеке талдап берейін.
Морфем дәлел. Тіркесімнің екінші сыңарының морфологиялық
қызметін өзге морфем бірліктерімен салыстырып барып аңғаруға бо-
лады:
оқы –
л [oqu - l] оқы –
п [oqu - p] оқы –
с [oqu - s] оқы –
й [oqu - y] оқы –
у [oqu - w] Осында
оқыл дегендегі дауыссыз
л[l] – ырықсыз етіс көрсеткіші,
оқып дегендегі дауыссыз
п[p] – көсемше көрсеткіші,
оқыс дегендегі
дауыссыз
