ҔЮеЮҕ әвгЯжгпіліҗ пЮржты Н. Келімбесов едгйбі вәрір әвгЯжгпі

Сүріи ҕЮғЮлЮпы.
кеЯскічсеЯгі рҲз естден бҰЯън беЯсін
келе ҕазаҕ фалҕън ҕҰЯаған 
сайпалъҕ біЯлерсіксеЯдің сҰЯмър
-
сіЯчілігі, әлетмессік ҲміЯі жайънда біЯеЯ рҲз айса 
кеселік. ұйскені “Ҳз ҲміЯіндегі ҕоғамдъҕ ҲндіЯірсе адамдаЯ ҲздеЯінің дегендеЯіне ҕаЯа
-
майсън, белгілі біЯ, ҕажессі ҕасънарсаЯда —
ҲндіЯірсік ҕасънарсаЯда боладъ, бҰл 
ҕасънарсаЯ олаЯдъң масеЯиалдъҕ ҲндіЯгіч күчсеЯі дамтънъң белгілі біЯ расъръна рай 
келеді. Оръ ҲндіЯірсік ҕасънарсаЯдъң жиънсъғъ ҕоғамнъң акономикалъҕ ҕҰЯълъмъ, 
Яеалдъҕ базирі болъп сабъладъ, оръған келіп заңдъҕ және раьри ҕондъЯма оЯнайдъ 
және бҰған ҕоғамдъҕ рананъң белгілі біЯ уоЯмалаЯъ рай келеді. МасеЯиалдъҕ ҲміЯдін, 
ҲндіЯір әдірі жалпъ ҲміЯдегі әлетмессік, раьри және Ятфани пЯохерсеЯді стғъзадъ. 
АдамдаЯдъң ранаръ олаЯдъң болмърън билемейді, ҕайса кеЯірінче, олаЯдъң ҕоғамдъҕ 
болмъръ олаЯдъң ранарън билейді”.
1 
ОЯса Азиь мен ҕазіЯгі Ҕазаҕрсаннъң кең
-
байсаҕ даларън алғачҕъ ҕатъмдъҕ кҰЯълър 
сҰрънда
-
аҕ аңчълъҕ, егінчілік және мал чаЯтачълъғъмен айналърасън сүЯлі сайпалаЯ 
мекен ескені саЯифсан жаҕръ мә
- 
1
К. МаЯкр пен Ф. Энгельр. 
Саңдамалъ чъғаЯмалаЯънън, үч сомдъғъ, Алмасъ, 1976, 1
-
сом, 522—523 бессеЯ.
22 
лім. БҰл Ҳлкенің сабиғасъ, ата Яайъ, кең
-
байлъғъ ежелгі адамнъң сіЯчілігіне ҕолайлъ 
болған. Ронат ҕола 
-
дәтіЯінін, Ҳзінде сүЯкі сайпалаЯдан мал ҲріЯтчілеЯдің бҲлініп 
чъғтън У. Энгелыр ҕоғамдъҕ алғачҕъ іЯі еңбек бҲлінірі деп асадъ.
Біздің заманъмъздан бҰЯънғъ 1
-
мъң жълдъҕсъң бар кезінде
-
аҕ ҕазіЯгі Ҕазаҕрсан 
жеЯінің оңсүрсік және чъғър аймаҕсаЯън мекендеген, саЯифса раҕсаЯ деген асиек белгілі 
сайпалаЯ ҲздеЯінің ҕоғамдъҕ дамт дәЯежері 
- 
жағънан
мемлекессік ҕҰЯълър расъръна 
саьп ҕалған еді. ОлаЯда мал ҲріЯт және егінчілікпен ҕасаЯ семіЯ ҕоЯъст біЯчама дамъған 
боласън. Рол кезде
-
аҕ ҕъзъл, ҕоңъЯ және магниссі семіЯ Ятдарън кеңінен пайдаланған 
раҕсаЯ ҕола мен семіЯден сүЯлі ҕаЯт
-
жаЯаҕ (найза, ремреЯ, айбалса, радаҕ жебелеЯі, 
дтлъға. с. б.), үй чаЯтачълъғъна ҕажессі және зеЯгеЯлік бҰйъмдаЯ жараған.
Роңғъ жълдаЯъ Ерік маңънан (Алмасъ облъръ) сабълған раҕ кҲремінің киіміндегі алсън 
ҲЯнексеЯ, раҕсаЯдъң “Алсън обарънан” (Цъмкенс облъръ) чъҕҕан әчекей
-
рәндік 
бҰйъмдаЯ, Саңбалъ сар (ҔаЯасат) пен Раймалсач (ҔъЯғъзрсан) жаЯсарсаЯъна ойъп 
ралън
-
ған оЯаран үлкен ртЯессеЯ —
раҕсаЯдъң кҲЯкемдік салғамъ, бейнелет ҲнеЯі, 
месалдъ Ҳңдет сәрілі едәтіЯ жоғаЯъ болғанън аңғаЯсадъ.
РаҕсаЯда бүғъ, аЯҕаЯ, аЯърсан, рамҰЯъҕ ҕҰр
ртЯесін ралт мен олаЯдъң бейнерін алсъннан 
кҰйъп жарат рсилінің Ҳзіндік еЯекчеліксеЯі баЯ. ЖоғаЯъда айсълған “Алсън обадан” 
сабълған зеЯгеЯлік
-
әчекей бҰйъмдаЯдъң кейбіЯ бҲлчексеЯі мен ртЯессеЯінің Ҳсе кічі әЯі 
нәзік есіп жаралғанъ рондай, онъ сек үлкейскіч чънъ аЯҕълъ ғана айҕън кҲЯтге 
боладъ.
ҔазіЯгі Ҕазаҕрсан жеЯінде раҕсаЯдан кейін жараған ежелгі алғачҕъ сайпалъҕ біЯлерсіксеЯ 
—
үйріндеЯ мен ҕаңлълаЯ детге боладъ. ОлаЯдъҕ чекаЯаръ басърънда Цт мен Салар 
ҲзендеЯі, чъғърънда Сьны
-
Цаны асъЯатлаЯъ, ролсүрсігінде Балҕач келінен барсап, 

ЫрсъҕкҲлдің оңсүрсік жағалатъна дейінгі Ҳлкені алъп жассъ. ҮйріндеЯ негізінен Іле 
алҕабън жайлағанъмен, оЯдаръ “Ҕъзъл алҕап” ҕаларъ ЫрсъҕкҲл маңънда болдъ.
ҔаңлълаЯ —
ҔаЯасат ҲңіЯі мен РъЯдаЯиьнъң оЯса раларън мекен ессі. Ежелгі
раьфасчълаЯ Ҕаңлъ сайпалъҕ біЯлерсігін кҲчпелі ел әЯі ҕалалаЯъ баЯ үлкен мемлекес 
Яесінде рипассап жазадъ. РъЯ Ҳзенінің, оЯса ағъръ (Цач, ОсъЯаЯ, ҔаЯасат) аймағън
23 
мекендеген ҕаңлълаЯдъң мәдениесі саЯифи әдебиессеЯде Жесірай, Ҕатънчъ, ОсъЯаЯ. ал 
кейде ҔаЯасат мәдениесі деп асаладъ. Асаҕсъ саЯифчъ Р. П. Солрсов кезінде 
аЯфеологиьлъҕ және жазба деЯексеЯге 

жүктеу/скачать 22,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: