Алматы 2010 Мұхитдин Исаұлы Қайрат Жолдыбайұлы ислам ғылымхалы

41
Ислам ғылымхалы
Парыз өз ішінде «айн» және «кифая» болып екіге 
бөлінеді:
«Айн парыз». Әрбір мұсылманға тікелей жүктеліп, 
өтеуге борышты парыздар. Мұсылман бұл парыздарды 
жеке өзі орындауға тиіс. Біреудің парызын басқа біреу 
өтей алмайды. Намаз бен ораза секілді.
«Кифая парыз»: жалпы мұсылманға парыз бола 
тұрса да, кейбір мұсылмандардың іске асыруы арқылы 
барша мұсылманның мойнынан түсетін парыздар. 
Алайда, ешкім орындамаса, барлық қоғам жауапты. 
Мысалы, жаназа намазын оқығандай. Бір қалада кейбір 
мұсылмандар қайтыс болған мұсылманның жаназа нама-
зын оқыса жетіп жатыр. Сол кезде қалған мұсылмандар 
осы жауапкершіліктен құтылады. Бірақ, кифая парыздың 
сауабы өтеген адамдарға ғана жазылады. Өтелмеген 
жағдайда күнәсі барлық мұсылмандарға жазылады.
Парыздың өтелуінде зор сауап пен жақсылық бар. 
Мойнындағы борышын өтемегендер ақырет азабын тар-
тады. Айта кететін бір жайт, кімде-кім парызды теріске 
шығарып, парыздығын қабылдамаса, діннен шығады. 
Алайда, парыз екенін мойындап, бірақ өтемесе, тек қана 
мойнының борышы болып қалады. Яғни, мұсылман – 
күнәкар деп есептелінеді.
2.Уәжіп
Уәжіп – орындалуы дәл парыз секілді талап етілмеген, 
бірақ қуатты дәлелдермен анықталған іс-әрекет пен уази-
палар. Мысалы, құрбан шалу, үтір және айт намазын 
оқу, т.б. Уәжіптің үкімі парызға ұқсас. Яғни, орындалса, 
сауап алады. Іске асырмаса, ақыретте азап бар. Бірақ 
сенім (и’тиқади) тұрғыдан алғанда уәжіп, парыз емес. 

42
Ислам ғылымхалы
Уәжіпті теріске шығарған адам діннен шықпайды. Бірақ 
діндегі бір әмірді теріске шығарғаны үшін үлкен күнәға 
батады.
3. Сүннет
Сүннет – парыз бен уәжіптен бөлек, Аллаһ Елшісі 
(с.а.у.) жасаған және «жасаңдар» деген әрі жасалуы-
на ризалығын білдірген іс-әрекеттер. Сүннет үшке 
бөлінеді:
1. Мүәккәд сүннет (бекітілген сүннет)
2. Ғайру мүәккәд сүннет (бекітілмеген сүннет)
3. Зәуәид сүннет (артық сүннет)
Әуелгісі – мүәккәд сүннет, Пайғамбарымыздың 
әрдайым жасап, ілуде жасамаған сүннеттері. Таң, бесін, 
ақшам намаздарының сүннеттері тәрізді. Осы сүннеттерді 
іске асырған сауап алады. Орындамаған адамға жаза 
берілмесе де, айыпталады.
Екіншісі, ғайру мүәккәд сүннет. Пайғамбарымыздың 
кейде жасап, кейде жасамаған сүннеттері. Намаздыгердің
алғашқы сүннеттеріндей. Бұл сүннетті «мәндүп» 
яки «мұстахап» деп атағандар да бар. Осыған кірген 
сүннеттерді іске асырған сауап. Орындамағанға күнә 
жоқ.
Ақырғысы – зәуәид сүннет, Аллаһ Елшісінің 
күнделікті іс-әрекеті мен әдептіліктері. Мысалы, әрбір 
істі оң жақтан бастауы, отыруы, тұруы, киім киюі. Бұл 
сүннетті Пайғамбарымызға сүйіспеншілік үшін орында-
са – сауап. Жасамағанға күнә жоқ.
Сүннеттің парыз секілді «айн» мен «кифая» 
бөлімдері де бар. Мысалы, рамазан айының соңғы он 
күнінде «иғтиқаф» жасау, тарауих намазында хатым 

43

жүктеу/скачать 2,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: