А. М. Касенова. Стандарттау
жүктеу/скачать 10,03 Mb. Pdf көрінісі
|
| Метрологияның
гылымдагы және өндірістегі рөлі. Метрология - өлшеу, әдістеме жэне олардың бірлігін қамтамасыз ететін құралдар жэне талап етіп отырган дэлдікке жетудің әдістері туралы ғылым. Метрология уш бөлімге бөлінеді: теориялық, заңдылық және қолданбалы метрология. Теориялық метрология - метрологияның іргелі негізін әзірлеумен, өлшеу бірлігінің жүйесін, физикалық түрақтылықты, өлшеудің жаңа эдістемелерін эзірлеумен айналысатын метрологияның бөлімі. Заңдылық метрология - мемлекетте қолдаиуға жіберілетін өлшеу бірлігіне, өлшеу эдісіне, өлшеу құралына жэне өлшеу зертханаларына қойылатын мемлекеттік талаптарды белгілейді. Қолданбалы метрология теориялық метрологияның әзірлемелерін жэне эр саладағы заңдылық метрологияның ережелерін іс жүзінде қолданумен айналысады. Іс жүзінде өлшеу жүргізілмейтін сала жоқ. Кез келген талдауда, болжамдауда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың саны мен сапасы, дайын өнім туралы, технологиялық операцияның, өндірістік циклдың барысы туралы сенімді ақпарат қажет. Осы ақпаратты әр түрлі физикалық шамалардың, көрсеткіштердің жэне параметрлердің көптеген сандарын өлшеу жолымен алады. Сенімді, талап етіліп отырылган дәлдікте алынған өлшеу ақпараты қабылданатын шешімнің дүрыстығын қамтамасыз етеді. Сенімсіз ақпарат өнімнің сапасының төмендеуіне, апаттарға, ғылыми зерттеу кезінде қате қорытындыға, пайдалы қазбалардың қорын қате бағалауга, сауда-коммерциялық операцияларда салмақтан алдануга жэне қате өлшеуге әкеліп соғуы мүмкін. Өлшеуге бірыңғай келу өзаратүсінушілікке, ақпарат алмасуга, стандарттау әдісінің жэне өлшеу қүралының мүмкіндігіне, өнімдердің халықаралық тауар айнадымының жүйесін өлшеудің және сынаудың нәтижесін өзара тануға кепілдік береді. Кәсіпқой метрологтар өз өлшеулерінің нэтижесіне сенгісі келеді, бірақ әркез күдікпен қарайтындықтан өлшеуді қайталауға мәжбүр етеді, өлшеу жүмысына өзге де маңдар мен зертханаларды тартады. «Метрологияға кіріспе» деген кітабында Н.И.Тюрина «өлшеу қаншалықты ықтиятты жүргізілгенімен, қаншалықты дэлдігі жоғары өлшеу қүралы қолданылғанмен, өлшеніп түрған шаманың ақиқат мэнін алу мүмкін емес», - деген. Ықтимал теориясы өлшеу нэтижесінің өлшенетін шаманың ақиқат мэніне жақындау нәтижесін бағалауға болатын әдісін берді. Ықтимал теориясы бізді қателіктің ықтимал шегін бағалауды үйретті. Өлшеудің шындығы өлшеу нәтижесіне сенім дэрежесін сипаттайды. Осы қасиет өлшеудің негізіне алынған. Өлшеудің катысуымен толық эрі шындық дерек алмай ғылыми зерттеулерде, космосты зерттеуде, жаңа материалдар қүру саласында, жаңа технологияда, барлық салаларда бүйымның сенімділігін қамтамасыз етуде табысқа жету мүмкін болмас еді. Көбіне күрделі мәселелерді эр түрлі жерлерде көп өлшеу әр түрлі уақытта, әр түрлі техникалық қүралдар пайдаланудың негізінде шешуге болады. Бүндай нәтижені тек оларды салыстыру жагдайында ғанақолдануғаболады. Өлшеудіңдәлдігін, шындығын және салыстырмалылығын көтеруді өндірістің автоматтандыруды қажет етеді. Мэселелер күрделенген сайын, метрологияның мэні арта түседі. Қызметтің барлықтүрлі өлшеусіз жүргізілмейді. Өнеркэсіптің көп салаларында өлшеумен байланысты шығыны жылдық қаржының 30%-ын қүрайды. Сандық есеп шығындығы материалдық қүндылықтың, электрикалық және жылу қуатының, мүнайдың және мұнай өнімдерінің, газдың, су ресурстардың экономиясы мен жоғалуын қысқартудың негізі болғандықтан, осыны метрологиялық қамтамасыз ету үлкен мәнге ие болып отыр. Қазіргі заманға салмақ өлшеу приборларының қажеттілігінің нәтижесінде өлшенген заттардың салмағының 1 пайыздайы есепсіз жүктеу/скачать 10,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|