-ша, -ше, мысалы: кітап (книга) - кітапша (книжка).  - лық, -лік, -дық, -дік, -тық, -тік

-ша, -ше,
мысалы: кітап (книга) - кітапша (книжка). 
-
лық, -лік, -дық, -дік, -тық, -тік
образуются существительными, обозначающие 
отвлеченные понятия: бала (ребенок) - балалық (детство), дос (друг) - достық 
(дружба), батыр (герой) - батырлық (мужество, геройство), бай (богатый) - 
байлық (богатство). 
-хана,
образует существительные, указывающие на названия учреждений: ас 
(пища) - асхана (столовая), дәріс (лекция) - дәрісхана (аудитория), ем (лечение) - 
емхана (поликлиника), дәрі (лекарство) - дәріхана (аптека), кітап (книга) - 
кітапхана (библиотека). 
 

Зат есім (имя существительное)- заттың атын білдіретін атау сөздер. Сұрақтары: Кім? 
Кімдер?(адамдарға) Не?Нелер? Түрлері (типы) Мысалдар Мағынасына қарай(по значению) 1) Жалпы 
(нарицательные) Бала, мектеп, гүл 2) Жалқы (Собственные) Әлия, Қостанай 3) Деректі-қолымен 
ұстауға болады Ағаш, қалам 4) көзбен көріп, қолмен ұстауға келмейді Арман, қуаныш Тұлғасына қарай 
(по способу образования) 1) негізгі (непроизводные) Ел, жер, су, қала 2) туынды (производные) Сөз 
тудырушы жұрнақтар арқылы (словообразую- щие суффиксы): -шы,-ші, -ім,-ым, -лық,-лік,-дық, -
дік,тық,-тік, -ша,-ше ән+ші, қой+шы біл+ім, аш+тық, бала+лық, жаман+дық, кеуде+ше Құрамына 
қарай (по составу) 1) Дара (простые) Жылқы, ауыл 2) Күрделі (сложные) А) біріккен (сращенно-
слитные) Қол(рука)+жазба (письменный)- қолжазба рукопись Ә) қосарлы (парные) Ата-ана(отец-мать) 
-родители Б) тіркесті (словосочетания) Сиыр еті - говядина В) қысқарған (сложносокращенные) ПОМ – 
Первомай орта мектебі 
Туынды зат есімдер төменгі жұрнақтар арқылы жасалады (Производные образуются при 
помощи следующих суффиксов) Жұрнақтар Мысалдар -ШЫ,-ШІ – профессии или склонность к чему-
либо Жазу+шы – писатель Етік+ші – сапожник Балық+шы-рыбак Дауысты,р- ЛЫҚ,ЛІК л,н - ДЫҚ,ДІК 
т,в - ТЫҚ,ТІК отвлеченные понятия Бала+лық детство Жеңіл+дік легкость Биік+тік высота Дауысты,р- 
ЛАС,ЛЕС л,н - ДАС,ДЕС т,в,с - ТАС,ТЕС Совместное местонахождение или совместное действие 
Жер+лес земляк Ауыл+дас люди с одного ауыла Курс+тас однокурсник 
Зат есімнің болымсыз түрі (Отрицательная форма имен существительных образуется путем 
прибавления личных окончаний в 1 и 2 лице ед. и множ. числа к отрицанию ЕМЕС ) Жақ (лицо) 
Жекеше (ед. ч) Көпше (множ. ч) 1 жақ Мен оқушы емес+пін Я не ученик Біз оқушы емес+піз Мы не 
ученики 2 жақ Сен оқушы емес+сің Ты не ученик Сендер оқушы емес+сіңдер Вы не ученики 2 жақ Сіз 
оқушы+сыз Вы не ученик Сіздер оқушы емес+сіздер Вы не ученики 3 жақ Ол оқушы емес Он (она) не 
ученик(ца) Олар оқушы емес Они не ученики