Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар


«байтақ»   сөзі.  Байтақ



Pdf көрінісі
бет85/393
Дата14.10.2023
өлшемі2,71 Mb.
#114284
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   393
Байланысты:
жыр әдеби тил

«байтақ»
 
сөзі. 
Байтақ
− сөздікте екі мағынада: 1)
 ұшы-қиыры жоқ, кең; 
2)
 ел, 
жұрт, хандық 
деп көрсетіледі

Екі ақынның да шығармаларында 
б
дыбысының 
қатаңданып 
п
болып айтылуы, яғни 
байтақ 
сөзімен қатар 
пайтақ
түрі де 
кездеседі: 
Әлейкум ассалаума, алдияр хан, 
Тәрк етпес өміріңді ешқандай жан. 
Байтаққа
 патша болып тұрсың ханым, 
Өзіңнің адал кәсіп, тәрбияңнан 
[Н.К.Іт]. 
Он алтыншы ғасыр басында-ай 
Пайтағын
 билеп Балыхтың, 
Көңілінен шығып халықтың, 
Өртеген жауын жасындай 
[Н.К.ІІт]. 
Жоғалмас көптің оғы Қырымға атқан, 
Жалғыздық таппақ қиын жай садағын. 
Бағында сайрар бұлбұл, көлде бақа, 
Мінбесе, кірмес күші, хан 
пайтағын
 
[E.К]. 
Мұндағы 
пайтақ
 
деп отырғаны – 
белгілі бір мекендегі белгілі бір ел, яғни 
кішігірім хандық.
Бұл сөз қазірде қолданылатын 
байтақ ел, жұрт
деген 
тұрақты тіркестердің қалыптасуына себепкер болған. О баста 
байтақ ел, 
байтақ жұрт
деген жеке сөздердің баламасы ретінде жұмсалған. Келе-келе 
байтақ 
сөзінің алғашқы мағынасы күңгірттеніп, «кең, ұшы-қиыры жоқ» деген 
мәнге ие болып қалған: 
байтақ дала
– кең дала, 
байтақ өлке
– кең өлке, ұлан 
байтақ [28, 42-43 б.] деп айтады ғалым Р. Сыздық. 
Сонымен
 
қатар Нұртуған шығармаларының басым бөлігінде жылқы 
малының өзіндік қасиетін суреттейтін тұстары молынан ұшырасады. Солардың 
бірі жылқы түрі – 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   393




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет