Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар



Pdf көрінісі
бет84/393
Дата14.10.2023
өлшемі2,71 Mb.
#114284
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   393
Байланысты:
жыр әдеби тил

т
дыбысының 
й
-
ға алмасуы арқылы «
батрақ», 
«байрақ»
болып өзгерген. Сонымен қатар түркі тілінде 
д
дыбысының орнына 
й 
келетіндігі бұрыннан белгілі. Мысалы, көне түркі тілінде 
адақ аяқ (нога)
дегенді білдіреді [110, 89 б.]. Егер 
я
дыбысының 
йа
екендігін ескерсек, 
д/й
дыбыстарының ілік шатыстығы анық байқалады. Сол сияқты
 
д
 
мен 
т
 
дыбыстарының бір сөз ішінде параллель, қатар қолданыла беретінін қазақ 
тілінен де
 (дүз – түз, дұзақ – тұзақ) 
байқауға болады. 
Осы сияқты қазақ тілінде жалпы еріндік 
б 
мен 
п 
дыбыстары етістік 
негізден өткен шақ көсемше жасалғанда дауыстылар арасында сонор
у
дыбысына ауысатыны белгілі. Нұртуған мен Ерімбет шығармаларында бұған 
қоса есім негіздегі 
б
мен 
п
дыбыстары 
у-
ға 
, ә
-нің 
е-
ге ауысатыны байқалады. 
Бұған мысал ретінде ақындар шығармаларынан үзінді келтіруге болады: 
Жанқожа жаулық қылды ғайыр дінге
Кеуірдей 
халық дұшпанын зар жылатқан. 
Ол ердің рухына жүз мың рахмет, 
Исламның қамқоры үшін қылыш тартқан
[E.К]. 
Қайраты елге паш жігіт, 
Кеуірменен
 қас жігіт, 
Мұсылманмен дос жігіт
Сеніп едің өзіңе?! 
Қалмақтың бұзып қаласын, 
Неше аттандың 
кеуірге?!
 
[Н.К.Іт]. 
Мұндағы 
«кеуір»
сөзінің ақындар өмір сүрген тұстағы мағынасы 
дінсіз, 
діннен шыққан 
деген ұғымды білдірсе, қазір «е»-нің «ә»-ге, «п»-ның «у»-ға 
алмасуынан пайда болған 
кәпір
сөзі 
жаны қаламайтын адамға
немесе 
нәрсеге
теліп айтылады. 


73 
Нұртуған мен Ерімбет шығармаларында ортақ қолданысқа ие болған 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   393




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет