Жауын-шашынды білдіретін метеонимдер

Күн райының жағдайын, бұлттылық дәрежесін, атмосфераның көрі-
нетін мүмкіншілігін, түрлі атмосфералық құбылыстарды көрсететін ха-
лықтық терминдер мен ұғымдар, сонымен бірге тілдің толық жеткізе 
алу мүмкіндігін, халықтың ұқсас бақылауларды бір санатқа біріктіре алу, 
сондай-ақ оларды бір-бірінен ажырата білу қабілетін көрсетеді. Олардың 
ішіндегі жиі қолданылатындары 9-кестеде көрсетілген.
9-кесте
Күн райының, бұлттылық, атмосфераның мүмкіншілігі, түрлі 
атмосфералық құбылыстар жағдайын білдіретін терминдер мен 
ұғымдар
АЛАБҰЛТ
– арасынан аспан көрінетін жырым-жырым бұлттар.
АЯЗ
– ашық, желі аз күн райындағы қатты аяз: қысқы аяз.
БУАЛДЫР
– жеңіл-желпі түнек; жеңіл тұман; түтінді перде: бүгін күн буалдыр.
БҰЛТ
– атмосферада қалқыған өте ұсақ су буы тамшыларының, мұз крис-
талдардың жүйесі.
БҮРКЕУ
– бұлтты күн райы; бұлт жапқан аспан: бүгін күн бүркеу.
ЖАЙ, НАЙЗАҒАЙ
(ескі қазақша «жай» – «садақ оғы») – жарқ ете түскен най-
зағай, нақтырақ айтқанда – найзағай (
найза
сөзінен алынған) терминінен 
айыр машылығы – найзағай соққысы, үнемі аспанда найзағай ойнағаннан ке-
йін қалған ізді білдіреді: жай түсті.
ЖЫЛЫМЫҚ
(
жылы
сөзінен алынған) – қыста, қар енді ери бастағанда орнай-
тын жылы күн райы: жылымық, қар epiп жатыр.
ЗЫМЫСТАН
– қыстағы қатты аяз: 
Осы зымыстанда қайда барасыз?
КЕМПІРҚОСАҚ
– атмосферадағы оптикалық құбылыс.
ҚУАҢ
– құрғақшылық, құрғап қалған:
 қуаң дала.
КҮН
– күндіз; күн райы: 
Бүгін күн қалай?
КҮН РАЙЫ
– белгілі бір уақыттағы күннің жай-күйі, жағдайы.
ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚ
– қуаңшылық.
МҰНАР 
– тұман, жеңіл бұлыңғыр: 
Тау мұнарланып тұр.
САҒЫМ
– буалдыр, елес: 
Тау сағымдалып тұр.
САЛҚЫН
– салқындық:
 Бүгiн күн салқын.
СУЫҚ
– суықтық: бүгiн суық. Термин кейде жеке географиялық атаулардың 
құрамына кіреді: 
Суықтөбе, Суықсай.
ҮСІК – 
қатқақ: келесі аптада үсік жүреді.
ШАРБЫ БҰЛТ
(шарбы – мөлдір, малдың қарнына дейін түсіп бүркеп тұратын 
ақ қабаты) – ұлпа бұлт: 
аспандағы шарбы бұлт.

жүктеу/скачать 50,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: