Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия тарихы Ж Алтай, Қасабек А. 3
| Ф илософия тарихы
жоғары дәрежелі жігер. Билікке жету, өз мақсат-мүдцелерін жүзсгс асыру үшін олар қоғамдағы кездесетін алдамшылыққа, қиыншылыққа, өзіне бағытталғаң қастандыққа қарсы қажымас күрес жүргізулері керек. Осы тұрғыдан Ницше «құлдық мораль» негізінде қалыптасқан дінді де, «жалған» моральды уағыздай- тын буржуазияны да, барлық игілікті және құндылықтарды құртатын тобырды да сынға алып, жалпы адамзаттың мақсаты қоғамның ұлы адамдары - «аса күщ- ті адамдарды» дүниеге келтіру болып табылатыны жайлы тұжырым жасайды. Ницшенің «аса күшті адам» туралы ілімінің философиялық негізі төмендегідей идсяларға саяды: барлық өмір сүретін денелер мен құбылыстар, соның ішінде адам танымы да, билікке ұмтылған жігердің түрлері ғана. Абсолюттік болмыс жоқ. Болмыс дегеніміз - бұрын болған, сансыз қайталанған құбылыстардың «мәң- гілік айналымда» болып, қалыптасуы. Осы тұрғыдан Ницше Гегельдің абсолюттік иеясын, таза ақыл-ойын сынға алып, адамның иррационалдық қасиеттеріне зор көңіл бөледі. Олар - инстинкт пен жігер. Осы қасиеттердің ең маңыздысы - жі- гср. Себебі ол - әрі эмбебал жалпылық, абсолют, әрі барлық денелердің түпнегізі. Демек, материалдық денелердің өмір сүруі - осы түпнегіз бен абсолют жігерінің арқасы. Ницшенің идеялары кейінгі кездегі саяси ойлар мен практикаға үлкен эсер етті. Мысалы, Гитлер Ницшенің ілімін өзінің іс-эрекеттерінің теориялық негізі деп есептеді. Ницшенің ілімімен үндес жэне сабақтас ілімді австриялық психиатр-невро- потолог, философ 3. Фрейд (1856-1939 ж.) ұхынды. Негізгі еңбектері: «Түсті жо ру», «Күнделікті өмірдің психопатологиясы», «Психоанализ туралы», т.б. Алғашында, фрейдизм невроздарды түсіндіретін жэне емдейтін ілім ретінде қалыптасты, кейін келе дау-жанжал жағдайға тап болған саналық пен бейсаналық арасындағы қарым-қатынасты, бейсаналықтың өзіндік зандылықтары мен эрекет- шілдігін түсіндіруге бағыггалған теорияға айналды. Фрейд адам психологиясы- ның өсіңкілігін (динамикасын) түсіндіру үшін оның психологиялық үш түпнегі- зін (субстанция) қарастырады. Олар: «Мен», «Жоғарғы Мен» жэне «Ол». «Мен» сыртқы жэне ішкі әлемдердің жэне «Жоғарғы Мен» мен «Ол»-дың арасында байланыстырушы қызметін жүзеге асырады. «Мен» эрекет-қылықтың ретті- лігін және үздіксіздігін қамтамасыз етеді, осының арқасында өткен оқиғалар қазіргі және болашақ оқиғалармен қабысып жатады. «Мен» психикаға да, дене те де жатпайды. Ол өзінің даму процесінде, әсіресе қауіп төнгенде, ауырғанда жэнс өмір сүру жағдайларына байланысты бүкіл өмір бойына өзгеруі мүмкін. «Меннің» іс-әрекеттерінің түріне және эффектілігіне қарай адамдар бір-бірінен айрықшаланады. «Меннің» бұл қасиетгерін Фрейд оның күші деп атайды. «Мені» күшті адамдар мынадай мінездемелермен ерекшеленеді: ол қоршаған ортаны жэ не өзін бағалауда әділетті болады; ол қабылданған шешімді ешқайда жалтақтамай жүзеге асыра алады; ол өз талаптарының құлы емес, сондықтан оларды қоғамға пайдалы жағына қарай бағытгауға мүмкіндігі бар; күштердің қысымына қарсы тұрып, өз бағытын таңдай алады, т.б. Ал «Мені» әлсіз адамдардың мінез-қүлқы, іс-әрекеті бала сияқты түрақсыз келеді де, нақты орта мен өзін бұрмалап, қате түсінеді; ол барлық қайрат-күшін өзі туралы қате, бұрмаланған түсінігін қорғау үшін жұмсағандықтан, невроз ауруына шалдықтырып, жұмыста ешқандай жақсы |