Дәрістің мақсаты: топырақтың су қасиеттерімен және құблымен танысу және оны реттеу жолдарын анықтау Кілтті сөздер
Судың топырақтағы құбылымы (режимі) және оны реттеу
жүктеу/скачать 171,48 Kb. Pdf көрінісі
|
лекция 7
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтың су балансы
- Ыо + Ыж + Ыжа + Ык + Ыб + Ыжт = Бс + Бт + Бтг + Жб + Тс + Ты
| 2 Судың топырақтағы құбылымы (режимі) және оны реттеу.
Топырақтағы су құбылымын да білу керек, ондағы су қорының кірісі мен шығысын су балансы, кірісі мен шығысының тепе-теңдігі дейді. Топырақтың су балансы Судың кірісі Судың шығысы Жауын суы. Құрлық бетімен ағып келген су. Құрлық астымен ағып келген су. Қар суы. Будан жиналған (конденсация-ланған) су. Өсімдік денесіне және зттарға ұсталған су. Құрлық үстімен ағып кеткен су. Құрлық астымен ағып кеткен су. Жел ұшырған қар. Өсімдік тамырлары сорып, жапырақтары арқылы транспи-ранцияланған (өнімге кеткен) су. Жалпы су балансын мына формула арқылы шығарады (мм): Ыо + Ыж + Ыжа + Ык + Ыб + Ыжт = Бс + Бт + Бтг + Жб + Тс + Ты, мұнда: Ыо - бақылау алдыңда топырақтағы ылғал қоры; ЬІж - бақылау кезіндегі жауын суының мөлшері; Ыжа - ызадан кетерілген ылғал; Ык - су буынан конденсацияланып жиналған ылғал; Ыб - құрлық бетімен келіп жиналған ылғал; Ыжт - грунт және топырақ ішімен бүйірден ағып келіп жиналған ылғал; Тс - бақылау кезіндегі топырақ бетінен буланып кететін су мөлшері, физикалық булану; Бт - транспирациялық ылғал шығыны (десукция); Бтг - топырақ кескінінен өтіп грунтқа сіңетін су мөлшері; Жб - құрлық бетімен ағып кететін су мөлшері; Тс - топырақ пен грунт ішінде бүйірден ағып кететін су; Ты - бақылау соңында топырақта қалған ылғал қоры. Формуланың сол жағында - судың кіріс, ал оң жағында шығыс баптары келтірілген. Әр қабаттағы (0-20, 0-50, 0-10 см) ылғал қоры жеке есептеледі, себебі топырақ кескінінде ылғалдылық пен тығыздық бірдей емес. Әр тектік ылғал қоры (м 3 /га) мына формуламен есептеледі: С к = а.dv.Н, мұнда: С к - тиісті қалындықтағы судың қоры, м 3 /га; а - анықтау кезіндегі топырақтың далалық ылғалдылығы, %; dv - топырақтың тығыздығы, г/см 3 ; Н - қабат қалындығы, см; м 3 /га мен есептелген су қорын, миллиметрге айналдыру үшін 0,1 коэффициентін қолданады, себебі 1 мм су қабаты 1 гектарда 10 м 3 су қорына тең. Су балансы әр топырақ-климаттық аймақтар мен оқшау өңірде бірдей емес. Оның негізгі баптарының өзара карым-қатынасы өзгеруіне байланысты топырақта бірнеше сулық құбылым типтері қалыптасады. Су құбылым типтерін анықтау үшін Г. Высоцкий ылғалдану коэффициентін ұсынған (К ылг ): Б Ж K ылг = ; мұнда, Ж - орташа көпжылдық жауын-шашын мөлшері, мм; Б - су бетінен орташа көпжылдық булану мөлшері, мм. Топырақтарда жүктеу/скачать 171,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|