Геағымбаева а. Е

гүске 
цифрлык 
код 
берілген. 
Ал 
калган 
түстер 
негізгі 
түстердің
комбинациясымен аныкталады.
Егер  әте  жакыннан  немесе  үлкейткіштің  көмегімен  жұмыс  істеп  тұрған 
монитор  немесе  теледидардың  экранына  қарайтын  болса,  онда  өте  ұсақ 
қызыл 
(Ке<0,  жасыл  (Сгееп
)  және 
көк  тусті
  (
ВІие
)  нүктелерді  көру  киын  емес. 
Экранный бетінде жарык әсері  токтаганнан  кейін де  караңғыда фосфорға ұксас 
жаркыраған  мындаган  жоғары  жылдамдыктағы  электрондарды,  ягни  түстік 
нүктелерді  көруге  болады.  Түстік  нүктелер  электрондык  сәуленің  эсерінен 
жарыкты  таратады.  Бұл  нүктелердің  өлшемі  өте  кішкентай  (диаметрі  0,3  мм 
шамасында), сондықтан  көршілес эртүсті  нүктелер  косылып қетеді де баска түс 
пен реңктер береді.
кызыл 
4
- жасыл = сары,
қызыл + көк == ал  кызыл (пурпурный),
жасыл + көк = көгілдір.
қызыл 4- жасыл + көк = ак.
Компьютер  экранный  эрбір  нүктесі  аркылы  таратылатын  жарык  көлемін 
накты  баскаруы  мүмкін.  Сондықтан  түстік  нүктелер  жаркырауынын  күшеюін 
өзгерте отырып, эр аулан  реңктерді жасауға болады.
Осылайша 
аддитттік түс
  (аёсі  —  біріктіру)  негізгі  үш: 
ңызыл
, 
жасыі, 
көк  ш
) г   сэулелерін  біріктіру  (косу)  нәтижесінде  алынады.  Егер  олардын  әр 
кайсысынын  жаркырауы 
100%  болса,  онда  ақ  түс  алынады.  Бұл  үш  түс 
болмаған  жағдайда  кара  түс  алынады.  Осылайша  компьютер  мониторында 
колданылатын аддитивтік түстер жүйесін кыскартып КСВ деп белгілейді.
Компьютерде  Кесі  — (0,  255)  ;Сгееп  -  (0,255);  Віис  -   (0,  255)  мәндерді 
кабылдайды. Үш түстің көмегімен 256^16 ,7  млн. түс алуга болады.
Үш  компоненттің  мәні  бірдей  болган  жағдайда 
ахроматиялық  түс
  (ак,
кара, сұр) аламыз. Мысалы:
К = 0 , 0  = 0, В = 0 -  кар атүс;
К =   1 7 0 ,0 =   170, В =  ! 70 ~ сұр түс;
К = 2 5 5 ,0  = 255, В =255 -  ак түс.
Егер  мониторга  түстік  сигналды  К2550000В255  жіберсек,  онда  кез-келген 
компьютерде  ал кызыл түс алуға болады.
Мысалы:
18-сурет.  КСВ-түстік моделі.
23

көрсетіледі
координата  нөлден  максимал  мәніне  дейінгі  аралыкта  әр  кұраманын  нәтижесі
Аль
и і  М І  ■  М | ^  V* I   V I I I  
Ш
  І|  V  «Л V  
І ^ ү /  V » #   •   ъ*» • •  
|   » • » ' « » • ■ •  
^   --  -------------------------г—«-
кеңістігін тудыра отырып, барлықтүстер «орналасады».
Бұл үлгінін ерекше нүктелері  мен сызықтарын айта кеткен дұрыс.
•  Кордината  басы:  бүл  нүктеде  барлық  құрамалар  нөлге  тек.  сәулелендіру
жок (қара түс). 
" й
•  Көрерменге жакын  нүкте:  бұл нүктедегі барлық қүрамалар максимал мәнге
и е(ақ тү с). 
. 
%
 
. 
!  - 
. -' 
-
ш
• Алдыңғы екі  нүктені  қосатын  кескіндіде (диагоналы бойынша), сұр реңдер 
орналасады:  қарадан  аққа  дейін  (сұр  шкала  көбінесе  256  градация).  Бұл  барлык 
үш  құраманың  бірдей  болуына  жэне  нөлден  максимал  мәнге  дейінгі  аралыкта 
орналасуына  байланысты  жүреді.  Текшенің  үш  тө*>есі  таза  бастапкы  түстерді 
береді,  қалған үшеуі бастапкы түстердің екі рет арапасуын бейнелейді.
П о л я   д л я  
м
о
д а
  я р к о с т е й   о с н о в н ы х   ц м т о *
і щ з ш в а   Негһгі түстерді енгііу аланы
Ві Момлі I 4
Түстер алаңы
19-сурет. СогеІ Ога\ү-да  К.ОВ жүйесінде түстер алудың сұхбаттык терезесі
Түстер алацы
Ескерту көрсеткіш»
іІдИяіра
Выбери іе основой цвет
Отпета
п  Еибяиоге—
: цвет» 
1
| 
»|»234іХ
Болудын каныктылыгы мен 
ашықгыгын тацдау белгісі 
Енгііу алаңы
20-сурет. АсіоЬе РһоІо$һор-та түстер алудың сұхбаттык терезесі.
24

Компьютерлер осы  КОВ  моделін  колданып  жұмыс атқарады.  Ол  монитор 
мен  теледидарда  суреттерді  кұру  мен  өңдеуге  арналган. 
Қолданылуы:
  бұл 
үлгідегі  бейнені  сканер  кодтайды да,  сурегті  монитор экранына  шығарады.  Бұл 
модель  сонымен  қатар  өте  карапайым.  Өкінішке  орай  КОВ  моделінде  кейбір 
түстерді  глуға  болмайды.  Сондыктан  КС В  моделімен  жұмыс  істеу  әрқашанда
қолайлы емес. 
,  ^  .
Субтрактжтік түстер жүйесі.
  Баспаға  шығару  процесінде жарык кағаз 
бетінен  шағылысады.  Сондыктан  да  графикалык  суреттерді  баспага  шығару 
үшін  шағылыскан  жарыкпен  жұмыс  істейтін  субтрактивтік (зиһігасі -азайткыш)
түстер жүйесі  колданылады.
Ак  түс 
кемпіркосақтың  барлык  гүстерінен  гұрады.  Егер  карапайым 
призма  аркылы  жарык  сәулесін  жіберсек,  ол  түстік  спектрге  бөлініп  кетеді. 
Қызыл,  кызғылт  сары  (оранжевый),  сары,  жасыл,  көгілдір,  көк  және  күлгін 
(фиолетовый)  түстер  жарык  спектрін  көрсететіндей  етеді.  Ак  кагазга  жарык 
түсіргенде  барлық  түстерді  шағылыстырады,  ал  боялган  кағаз  түстердің 
жартысын  жұтады,  ал  калғандарын  шағылыстырады.  Мысалы,  кызыл  түсті 
кагаздын бетіне ак түсті  жары к түссе,  онда кызыл түсті  болып  көрінеді,  себебі, 
мұндай  түсті  кағаз  кызыл  түстен  баска  түстердің  бәрін  жұтады.  Ал  осындай 
кызыл түсті  кағазға көк түсті жарықтүссе.  онда қагаз  кара түсті болып  көрінеді, 
себебі көк түс ол түсті жүтады.
Субтрактивтік  түстер  жүйесінде  негізгі  түстер 
көгілдір  (Суап),
  ал 
қызыі 
(пурпурный) (Ма§епіа)
 және 
сары (ҮеІІом)
 болып табылады.
Ол түстердін әрқайсысы баспага шыгарылатын бетке түсетін ак жарыктан 
белгілі  бір  түстерді  жұтады  (алып  тастайды).  Осылайша  негізгі  үш  түс  кара, 
кызыл, жасыл жэне кок түстерді алу үшін колданылады.
Бүл  үлгідегі  негізгі  түстер  ак  түстен  КСВ  үлгісінің  негізгі  аддитивтік 
түстерін  азайту  аркылы  алынады.  Бұл  жагдайда  негізгі  субтрагкивтік  түстер
үшеу болатындығы түсінікті:
ак - қызыл = көгілдір 
ак - жасыл = алқызыл 
ақ - көк = сары
—  Гуаг
2 1 -сурет. СМҮ
X
Ү&ііо*/
түстік үлгісі
25

көгілдір + алкызыл + сары = кара,
.  көгілдір + алкызыл = көк, 
сары + алқызыл = кызыл, 
сары + көгілдір = жасыл.
Негізгі түстерді әр түрлі  порцияда араластыра отырып, ак кагазда алуан
түрлі түс реңктерін алуға болады.
Осы  үш  негізгі 
түс  болмаған  жағдайда  ак  түс  алуға  болады.  Көгілдір,  ал 
кызыл,  сары  түстердің  жогары  пайыздык  мөлшері  кара 
түсті  береді.  Кейбір 
ерекшеліктеріне  байланысты  типографиялык  бояуларда  осы  үш  негізгі  түстін 
коспасы  кір-коңыр 
түс  береді,  сондыктан  да  суретті  баспага  шыгаруда  кара 
бояу (Віаск) косылады.
Субтрактивтік түстер жүйесі  кыскаша 
СМҮК
 деп белгілейді.
Мадеміа
22-сурет. СМ ҮК түстік үлгісі
СМҮК үлгісі  координаталар басы орналастырылған  КСВ, үлгісіне ұксас.
Үлгінін ерекше ыүктелері  мен сызыктары  үлгі.
•  Координата басы:  ешбір  бояу  болмағанда  (қүрамнын  нөлдік  мәні) -  ак түс
(ак 
қагаз) алынады.
•  Көрерменге  жақын  нүкте:  барлык  үш  сыңарлардын  максимал  мәндерін 
араластырган кезде кара түс шығуы керек.
•  Алдыңғы  екі  нүктені  қосатын  кескіндіде  (диагональ  бойынша).  Үш 
сынарлардыңтең мэндерін араластыру сұр реңді береді.
•  Текшенің  үш  төбесі  таза  бастапкы  түстерді  береді  де,  калган  үшеуі 
бастапкы түстердің екі рет араласуын бейнелейді.
Түрлі  түсті  суретті  төрт  компонентке  бөлуді  арнайы 
түстібөлу 
программ а лары  орындайды.  Егер  принтерлер  СМҮ  жүйесін  колданса,  онда 
суретті  К(ЗВ  жүйесінен  СМҮ  жүйесіне  түрлендіру  өте  карапайым: 
СМҮ 
жүйесіндегі түстердіц мәні -  К.ОВ жүйесінін мэніне  кері ретпен орналасады.
Ауыстыру формулалары:
К С В  
СМ Ү К:
Сусіп
  ~ 
( I
 -
Ке(1-В1аск)/( 1 -Віаск)
Міщепіа
 =  (
1-Сгееп-В1аск)/( I-Віаск)
Үеііоп
 = 
(1-В1ие-В1аск)/(1-В1аск)
Віаск
 1  
тіп( 1 -Кесі, 1 -Сгееп, I -Віие)
26

СМҮК —*ЯСВ:
Нее!
 = 
І-тіп( },Суап*(
 
/ -Війск )+ВІаск)
Сгееп
  = 
I -тіп( І,Ма$епш *(
 
/ -ВІаск )+ВІаск)
Віие
 =  / 
-тіп(
/, 
ҮеИомҢ 1 -В1аск)+В1аск)
Қолданылуы.
  Үлгі  накты  полиграфиялық  бояуларды  си
патгайтындыктан, 
оны полиграфиялык оттиск алу үшін колданылады.
КОВ  жэне СМҮ  модельдерінің негізгі түстерінің 
өзара байланысы  «түстік 
іөңгелекте»  көрсетілген.  Суреттегі  көршілес  түстердің  косындысы  әрбір
үшбұрыштын төбесіндегі түсті береді.
жасмл
Огееп
сары 
Үеііомі
к
ы
3
ы
/I
кәк
ал  кыіыл
23-сурет. КСВ және СМҮ модельдерінін негізгі түстерінің өзара
байланысы
Ал  СМҮК  түстік  моделінен  КСВ  түстік  моделіне  түрлендіру  киынырак, 
себебі  нүктенің түсі КСВ  түстерінің косындысынан анықталса,  ал жана жүйеде 
СМҮ
  мәндерінің  косындысына  кара  түсті  косу  керек  болады,  түрлендіру  үшін 
түстібөлу программасы біркатар математикалык амадцар орындайды.  Егер КСВ 
жүйесінде  нүкте  таза  кызыл  түстен  тұрса  (100%  К, 
()%
  С, 
0%
  ЕІ)»  онда 
СМҮК 
түстік  жүйесінде  ол  алкызыл  және  сары  түстердің  бірдей  мәніне  тең  болуы 
керек (0 
%
 С,  100% М,  100% Ү, 0% К).
Бірнеше түстердің  КОВ  және 
СМҮК
 түстік  модельдерді  колданып  бірнеше 
түстерді  сипаттап  көрелік  (кұраушы  түстердің  өзгеру  диапазоны  (КОВ-  0-ден
255-ке дейін, ал СМ ҮК ~ 
0
-ден  100-ге дейін)).
Түс
Алтын түсті 
Қара-күлгін 
Кызыл сары 
Қоныр
ксв
СМ ҮК
Ш Ш Ш
  ОС,  17М, 5 1  Ү. 22К
ОС, 2 1М, 0 Ү, 59  К 
ОС, 60М, 80 Ү, 0К 
ОС, 20М, 40 Ү, 40 К
27

Тұтас  түрлі  түсті  аумактың  орнына  түсті  бөлу  программасы  жекеше 
нүктелерден растрлар  кұрады, эр түсті  нүктелер бір-бірінің үстіне түспей,  катар 
орналасатындай  нүкгё л ік  растрлар  бір-бірінен  жайлап  кана  бұрыш  жасай
орналасады. 
- 
л  
»  ?  ^
Түрлі түсті нүктелер бір-біріне өте жакын орналаскан, олар біртұтас
болып көрінеді, біздің көзіміз нәтижелік түсті  кабылдайды.
(  ары 
Көгілдір 
Ал кьпыл 
Қара
24-сурет. Төртүсті баспага шығаруға арналган  нүктелік растрлар.
Осылайша 
КС В
  түстер  жүйесі  таратылатын  жарықпен,  ал 
СМҮК 
шагылыскан  жарықпен  жұмыс  істейді.  Егер  мониторда  алынған  суретті 
принтерде  басып  шығару  керек  болса,  онда  ариайы  программа  бір  түстер 
жүйесінен  екінші  түетер  жүйесіне  түрлендіреді.  Бірақ 
КСВ  жэне  СМҮК 
жүйелерінде түстерді алу табигаты  эртүрлі.  Сондыктан да монитордағы түс  пен 
баспага  шығарған  түсті  бірдей  етіп  алу  өте  қиын.  Баспаға  шыккан  түске 
Караганда экрандағы  гүс неғұрлым ашыгырақ болады.
Түстік  модель  кұрылган  түстердің  барлық  жиыны  -   түстік  диапазон  деп 
аталады. 
КСВ
  диапазоны 
СМҮК
  диапазонына  Караганда  кеңірек.  Сондыктан 
экран да  қүрылган  түстерді  баспага  шыгаруда  алу  мүмкін  емес.  Сондыктан  да 
кейбір  графикалык  программаларда  диапазондык  алдын  ала  сактандыру 
көрсеткіштері  қарастырылған.  Олар 
КСВ  моделінде  қүрылған  түс  СМҮК 
моделі  диапазоны  шенберінен  шыгып  кеткен  жагдайда  пайда  болады. 
АсІоЬе 
РһоТо5һөр-тп
 ескерту көрсеткіші  кішкентай леп белгісі түрінде көрсетіледі.
Согеі  Ога\ч  меи  АсІоЬе  РһоіоЗһор
  графикалык  редакторларында  экранда 
суретті  тек  қана КСВ  моделінде  гана емес СМҮК  моделінде де  кұруга болады. 
СМҮК  моделін  қолданып  салган  суреттердің  экранды  түсі  мен  баспага 
шыккандагы түстері бірдей болады.
Ол  суретті  баспага  басып  шығаруда  полиграфияда  қолданылады. 
Типографиялық  құрылгылар  және  казіргі  принтерлерде  түстін  осы  моделін 
колдануы  негізінде жүмыс істейді.
Н5В-түстік  моделі.
  Н
8
В-түстік  моделі  -  адамның  түсті  қабылдау 
ерекшелігі  ескеріле отырып жасалған түстік модель.
Мұндагы Н,5,В  эріптері ешкандай түсті бермейді, олар тек кана
•  түстің реңі (Ние),  Н
28

• түстің  каныктылығын  (түске  ак  бояуды  косу  пайызымен)  (Заіигаііоп-
насыщенность-каныктылыгы) 
8
•  түстің  ашыктығын  (түске  кара  бояуды  косу  пайызымен)  (ВгІ£һіпе$$- 
яркость-ашыктыгы) В символдармен  кәрсетеді.
I  
25-сурет.
Түстің  мэні  дөңгелектегі  нүкте  сияқты  таңдалады  (шеңбердің  центрінен 
шыккан  сол  нүктені  көрсететін  вектор).  Әр  түрлі  реңдер  шеңбер  бойымен 
орналасады.  Қызыл түс- 0, сары -  60,  жасыл -   120,  көкшіл -   180,  көк — 240,  ал 
алкызыл -  300 градуска сәйкес келеді.
Түстің  ашыктығы  жеке  осьпен  беріледі.  Төменгі  нүктесі  -   минмальді 
ашықтықты, ал жоғарғы  нүктесі  максимальді ашыктыкты береді.
•  Н (рең) -  0-ден 360 градуска дейінгі аралыктагм мәнді;
•  ал  5  жэне  В  параметрлері  пайызбен  өлшенеді  де,  0  ден  100-ге  дейінгі 
бүтін мэндерді  кабылдайды.
Барлык  түстер  дөңгелектің  бойымен  орналаскандықтан,  әр  түске  өзінің 
фадусы  сәйкес  келеді,  ягни  түстердің  барлыгы  360  нұскасын  алуга  болады. 
Сондыктан  бұл  түстік  модель  3  миллион  түспен  жұмыс  істеуге  мүмкіндік 
береді.
Кейбір  графикалык  редакторларда  НЬ
8
  түсгік  моделі  колданылады. 
Мысалы  Масгошесііа  ҒгееНапсІ  графикалык  редакторында  НЗВ  моделіне  ұксас 
НЬ5  (Ние,  Ьі§һілез
8
,  Заіигаііоп)  моделі  қолданылады.  Оның  Н5В  моделінен 
айырмашылығы  ашықтыктың  орнына 
1
_  -  жарык  (Ы^Ьшезз)  колданылады. 
Жарык азайса,  онда түс кара түске, ал  кебейсе,  ақ түске жакындайды.  Н
8
В  мен 
НЬ
8
  модельдері  ешкандай  техникалык  күрылгылардан  тәуелсіз,  сондыктан 
оларды  аппараттан  тәуелсіз  түстер  деп  атайды.  Бүл  модель  мониторга  немесе 
принтерге емес, адамга арналып жасалған.
Осы үлгілерде жасалган бейнелер РһоЮ
8
һор-та коданылады (24-сурет).
26-сурет.
Рһоіозһор- тағы түстік палитра
Н
8
В-түстік моделінін графикалык моделі.

Іліһ  - 
үіі
і  арнсілы  түстік  моделі.
 
Бүл  үлгіні  жасаудагы  максат  -  КСВ. 
СМҮК,  Н
8
В 
түстік  модельдерінің  кемшілігін  жоятын  үлгі  жасау  болып 
табылады.  Бүл  модель  құрылғылардың  (монитор,  принтер,  баспа  кұралдары 
және т.б.)  ерекшелігіне  қарамайды,  бұл  жүйе  аппаратка тәуелсіз,  сондыктан  да 
көбінесе қүрылғылардын арасында мәліметтерді тарату үшін  қолданылады.
ЬаЬ  моделінде  кез  келген  түс  (Ь-Ьитіпо&ііу)  -  түстін  ашыктыгымен  және 
хроматиялық компоненттермен, яғни жасыл түстен сұр түс арқылы  кызыл түске 
дейінгі  диапазонда өзгеретін  А  параметрімен,  көк  түстен  сүр түс  аркылы  сары 
түске  дейінгі  диапазонда  өзгеретін  В  параметрімен  аныкталады.  А  жэне  В 
түстерін  араластыру  нәтижесінде  алынган  түс  анагұрлым  ашык  болады. 
Ашықтықтүспен емес аданың кабылдауымен сипатталады.
Шеңбердің  центріндегі  нүкте  ең  аз  қанықтылыкта  нейтралды  түске  (ак, 
сұр,  қара  -   ол  ашықтыққа  тәуелді)  сэйкес  келеді.  Вектордың  көлбеу  бұрышы 
реңді анықтайды, ал  веістордың ұзындыгы -  түстің канықтылыгын  аныктайды.
ЬаЬ  моделінде  нүкте  бір  мезгілде  кара  және  ак  түсті,  бір  мезгілде  жасыл 
және  кызыл  түсті,  көк  жэне  сары  түсті  бола  аімайды.  Сондықтан 
ЬаЬ 
моделінде  арнапарды аныктау осы  принципке  негізделіп жасалган.
I
Д   -128
г 
а 
ш шРВвІ
[ЙЙГ
і  * * * м
100
127
127
В 
128
27-сурет. ЬаЬ-түстік моделінін графикалык моделі
Мұнда:
• Ь - түстің ашыктығы 
0
-ден 
100
-ге дейінгі аралыкта,
• А параметрінің мэні:  -128 ден  127-ге дейінгі арапыкта,
• В  параметрінің мэні:  -128 ден  127-ге дейінгі  аралыкта өзгереді.
Бірінші  арна -  ол  ашыктык арнасы.  Ашыктық  кара түстен  ак түске  (ашык)
түске  деиін  өлшенеді.
бейнелейді
хроматиялык арна екі  карама-карсы түстер жайлы акпараттан тұрады.
ЬАВ түстік  моделінің түстік  шенбері  монитор  мен  баспа  кұрылғыларынын
мүмкіндіктерінен  жоғары,  сондыктан  осы  модельдегі  суретті  шығармастан
бұрын,  оны  түрлендіріп  алуга  тура  келеді.  Ол  АсЛоЬе  Рһоіозһор-та  стандартты 
үлгі ретінде кол даны лады.
ЬАВ  моделі  адам  қабылдауга  қабілетті  табиғаттағы  барлык  түстерді 
камтиды. 
4
I лЬ
28-сурет. І_АВ түстік моделінің түсті  қамтуы.
30

Сгаужаіе
  - 
сур  градация  шкаласы.
  Бұл  ак,  кара  жэне  сұр  түс 
градациясынан 
тұратын 
кәдімгі 
ак-қара 
режим. 
Ол 
ак-кара  түсті 
фотосуретгерді  немесе  ак-қара  түсті  полиграфияға  суреттерді  бейнелеу  үшін 
подданы лады. 
V
29-сурет. Огау$са1е - сұр 
градация  шкаласы
Индекстелген  тус  (һісіехесі  Соіог).
  Суретті  сигіаттау  оның  нүктелерінің 
түстерін  сипаттаудан  тұрады.  Бұл  суреггі  сипаттаудың  ең  карапайым  тэсілі. 
Бірак  суретті  сактауда  компьютер  жадысын  үнемдеп,  суретті  ыкшамдап 
сипаттау  мэселесі  туады.  Қазіргі  кезде  суретті  ыкшамды  сипаттаудын  әр  түрлі 
әдістері  колданылады.  Солардын  ішінде  Іпсіехесі  Соіог  (индекстелген  түске)
тоқталып өтелік.
Мысалы,  картина  он  шакты  түрлі  түспен  боялсын.  Ондагы  ұксас  түстерді 
бірнеше  кластарға  топтайық.  Бір-біріне 
ұқсас  түстер  бір  класка  жатсын. 
Картинадагы  осындай барлык түстердің кластарга  топтастырылуы  картинанын 
түстер палитрасын  кұрады.  Палитраның элементтерін (түстер  класын)  нөмірлеп 
шығу  керек  немесе  баскаша  айтканда  индекстеу  керек.  Осылайша  кесте 
кұрамыз, 
әр 
индекске 
палитрадан 
түстерді 
(мысалы, 
ЯОВ-код) 
сәйкестендіреміз.  Сонда  картинаны  сипаттау  картинанын  эрбір  нүктесіне 
сәйкес  келетін  кестеден  және  индекстер  тізбегінен  гұрады.  Егер  палитранын 
элементтері  бастапкы  түске  Караганда  аз  болса,  онда осындай  сипаттау  кезінде 
бастапкы  графикалык ақпарат жоғалып кетеді.
Егер  палитранын  элементтері  бастапкы  түстер  қанша  болса,  сонша  болса, 
онда сипаттау бастапқы  суретті  береді.  Практикада 256 түстен түратын әр түс  1 
байт немесе 
8
 битпен берілетін палитра кеңінен колданылады.
Кейбір  кездерде  16-түстік  (4-биттік)  палитра  жиі  колданылады.  Түсті  16 
битпен  беру 
Ні%һ  Соіог
  деп  аталады.  Оның  палитрасы  2  '  =  65 536  түстен 
тұрады.  Іпсіехесі  Соіог-индекстелген  түхтер  графикалык  файлдардың 
ОІҒ 
форматында 
колданылады. 
Сонымен 
қатар, 
\ҮеЬ-беттерін 
кұрганда, 
мультимедиада қолданады.
АсіоЬе  Рһоіохһор  растрлык  редакіх>рында 
КОВ  режиміндегі  суретті 
индекстелген  түстер  жүйесіне  ауыстыру  үшін  /
тсі§е>Моёе>1псіехесі  Соіог 
(Изображение>Режіш>Индексированный)
 командасын орындау жеткілікті.
У7<2 
тустік  улгісі
  теледидарга  жэне  көрудін  психофизиологиялык 
ерекшеліктерін  пайдалана  отырып  таратылатын,  жиілікті  кыскарту  үшін 
колданылатын  аппараттык-бағытталган  үлгі.  Ол  телевизордың  стандартына 
арнапып жасалган түстік үлгі.
VI

Графикалык бейнелерді сактау форматтары.
Эдетте файл  форматын  ақпаратты  байттар тізбегінің көмегімен  жазу  тәсілі 
деп түсінеміз.
Графикальщ  файлдар  форматы
  -  файлда  графикалык  акпаратты  сактау 
тэсілін,  сонымен  катар  акпаратты  сактау  формасын  (кысу  алгоритмін
қолдануды) аныктайды.
Графикалык,  формат
  —  графикалык  акпаратты  жазу  тәсілі.  I  рафикалык 
формат  суретті  өндеу  жэне  баспага  шыгару  мүмкіндіктерін,  сонымен  катар 
оның  жадыда  алатын  колемін  береді.  Файлдын  форматы  эдетте  файл  атынын
кеңейтілуімен белгіленеді.
Қазіргі  кезде  компьютерлік  графикада  графикалык  файлдардын  30-дан 
астам  түрлері  қолданылады.  Бірак  олардың  тек  кейбіреулері  гана  стандартты, 
яғни  кез-келген  программада  жұмыс  істеуге  колайлы  болады.  Векторлык, 
растрлык  және  үшөлшемді  суреттердің  файлдарының  форматтары  бір-біріне 
сэйкес келмейді.  Көптеген  графикалык редакторлар да акпаратты тез ашып жэне 
кодталган  суреттерді  тез  калпына  келтіру  керек.  сондыктан  да 
суреттерді 
сактау  барысында 
суреттің  өз  форматын  қолданып  сақтаган  тиімді.  Баска 
программалар  осы  берілген  файлдар  форматымен  жұмыс  істей  алмауы  мүмкін. 
Егер  суреттерді  кұру  немесе  өңдеу  үшін  бірнеше  программалар  колданылса 
немесе  суреттерді  басқа  бір  адамдарга  жіберсеңіз,  онда  компьютерде  кенінен 
колданылатын  форматтарды  колданган  жөн.  Қосымшалардың  кепшілігі  өзінін 
жеке 
форматтарына 
негізделгендіктен, 
файлдарды 
баска 
программага 
ауыстырганда  арнайы  фильтрлерді  қолдануга  немесе  суретті  стандартты 
форматка экспорттауга тура келеді.
Қандай  мақсатқа  арналып  жасалгандыгына  байланысты  эр  формат 
графикалык акпаратты әртүрлі  етіп сактайды.  Кез 
келген 
форматтың 
артықшылыгы жэне кемшілігі болады.
Компьютерде  графикалык  акпаратты  векторлык  жэне  растрлык  түрде 
беруге  болатыны  белгілі,  ендеше  графикалык  файлдар  форматынын  да 
сэйкесінше растрлык жэне векторлык түрлері бар.
Растрлық файлдар форматында:
• суретгін  өлшемі  —  горизонталь  жэне  вертикаль  өлшемдері  бойынша
суреттегі бейненүктелердің саны,
• биттік  тереңдік  -   бір  бейненүктенін  түсін  сактау  үшін  колданылатын
биттер саны,
• суреіті  сипаттайтын  мэліметтер  (суреттегі  эр  бейненүктенің  түсі),
сонымен  катар косымша ақпарат сакталады.
Растрлык  графикалык  суреттердін  көлемі  үлкен  болгандыктан,  растрлык 
графикалык файлдар  форматында  файлды 
қысу алгоритм
/ қолданылады.  Қысу 
алгоритмдері екі түрге бөлінеді:
•  файлдарды архиватор-программалардың көмегімен кысу;
• файл форматына енгізілген  кысу алгоритмнін  көмегімен кысу.
32

Бірінші  жагдайда  арнайы  архиватор  программатор  бастапкы  файлды  кысу 
алгоритмін  (архивтейді)  колдана  отырыгі,  жана  файл  кұрады.  Бірақ  осылайша 
архивтелген  файлды  кайтадан  бастапкы  калыпка  келтірмейінше  ешкандай 
программа оны өздігінен аша алмайды.
і в Ш Ж Щ   жүйесінде  файлдарды  кысудың  кең  тараған  түрлеріне  -  2ІР, 
АШ§  КАК  және  т.б.  жататыны  белгілі.  Ал  графикалык  файлдарды  кысу  -  
архиватор программалардын көмегімен файлдарды  архивтеуден өзгеше.
Суреттердің  әртүрлі  типтеріне  сэйкес  өзіндік  қысу  алгоритмдері  бар.  Егер 
файл  форматына  кысу алгоритмі  косылса. онда сэйкес  программалар  кысылған 
мәліметтерді дұрыс оқуға жағдай жасайды.
Графикалық ақпараттарды қысу алгоратмдері:
1)  КЬЕ  (Кип  —   Ьеп§
1
һ  Епсоёіп^)  кысу  алгоритмі  —  көп  бөлігі  біртұтас 
бояудан  тұратын  аппликация  типті  суреттерді  кысу  максатында  кайталатын 
шаманын  тізбегін  (бірдей  түстер  нүктелерін)  екі  шамаға  (нүкте  жэне  онын 
кайталану санына) ауыстыратын қысу алгоритмі.
Мұндай  кысу  апгоритмі  кейбір  растрлық графикалык файлдар форматында 
колданылады.  Файлды  кысу  алгоритмі  алдымен  бейненүктелер  санын,  сосын 
олардыңтүсін жазады, немесе керісінше.
2
) 
ІЛ7М
  (Ь етреі, 
Шж--,
  >Үе
1
сһ  )  -  кысу  алгоритмі  файлдагы  бірдей  өрнектер 
тізбегін  іздеп,  акпараттарды  кысуға  негізделген.  Табылған  тізбектер  кесте 
түрінде сакталады, оларға неғұрлым  қысқа маркерлер (кілт) беріледі.
Егер суретге 20 рет кайталанатын  кызыл,  кызыл сары жэне жасыл  нүктелер 
жиыны  болса, 
оны  аныктап,  бүл  жиынға  жекеше  сан  береді  де  (мысалы, 
5), сосын бұл мәліметтерді 5  саны түрінде 20 рет сақтайды.
Қаныккан  өрнекті  суреттер  бастапкы  өлшемінен 
0
,
1
-ге  дейін  қысылады. 
Ь
2
\¥-кысу  әдісі  біртектес  бояулардан тұратын  (логотиптер,  жазулар,  схемалар) 
файлдарды кысуға мүмкіндік береді.
(ЬетреІ-2лу-\¥еІсһ) 

жүктеу/скачать 6,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: