С тұр сын ға лиева

182
Ті лі нің бай лы ғы, та за лы ғы, мөл дір-
лі гі мен бей не лі лі гі жа ғы нан «Құ ла гер» – 
қа зақ поэ зия сын да ғы ең үз дік поэма-
лар дың бі рі. «Құ ла гер» дас та ны – ақын 
ту ра лы, оның тағ ды ры де сек те, оның 
не гіз гі өзе гі – Ақан тра ге дия сы ар қы лы 
әлеу мет тік ор та жә не за ма на ле бі, қуа-
ны шы мен қай ғы сы кең кө лем де жыр-
лан ған ірі ли ро-эпи ка лық поэма.
«Ілияс поэ зия сы – те рең ой дың, үл кен 
се зім нің поэ зия сы. Ол – өрен жүй рік, 
ас қақ ақын ның те геу рін ді талан ты нан ту ған жо ға ры идеялы, 
шын шыл, ұш қыр қи ял ды, қу ат ты поэ зия. Ыс тық жү рек тен қор-
ға сын дай бал қып, тө гі ліп, алу ан сыр лы бей не ні қо рыт қан сал-
мақ ты, са ли қа лы поэ зия», – деп М.Қа ра таев айт қан дай, ақын 
шы ғар ма ла ры ха лық тың қа жы мас қай ра ты мен ру хын көр се-
те ді. Ілияс 
«Кй» ат ты поэма сын да «Ақ кө бік ті» аңы рат қан, боз-
да тып «Бо зің ген ді» кү ңі ре нт кен, жарқа бақ, си да, ар са қай, cap 
шұ бар, жа рық шақ, үні тоз ған, қаң сы ған» Мо лық бай күй ші нің 
өне рі ту ра лы жыр ла ған. Поэма ның бас ты кей іп ке рін ақын:
Қо быз шы Мо лық бай шал Ма тай да ғы,
Ма тай да Кен же, Тұң ғат, Са қай да ғы,
Қа зақ та қо быз шы ның қал ға ны сол,
Жор ға еді май маң да ған ба қай ша ғы, –
деп та ныс ты ра ды.
«Бо зің ген» күй інің шы ғу та ри хы ту ра лы шал ер те гі сін поэма 
ар қауы ет кен ақын бо та сы нан ай ырыл ған бозің ген нің за рын:
Ар ты на қа рай-қа рай, боз дай-боз дай,
Құ ба құм, қо ңыр түн ді кү ңі ре нт кен.
Боз да ған бо та сы на зар иле ген,
Қоз ғал ған қо ңыр іңір ді әл ди ле ген.
Екі көз жас ты өзен дей сор ға ла тып,
Төрт та бан құм ды қо сып нан иле ген.
Сыр суы кө ңі лі бо сап сың қыл да ған,
Ас пан да қаз бе нен қу қың қыл да ған.
Тұн жы рап жи де, жың ғыл дым үн де мей,
Күй ініп көк те жұл дыз, жел жы ла ған, –
деп сөз мар жа ны нан күй тол ғай ды. Күй құ ді ре тін:
Атақ ты «Құ ла гер» поэма ­
сы не міс ті лі не қа зақ ша 
түп нұс қа сы нан 
ті ке лей 
ау да ры лып, Қа зақ стан – 
Гете инс ти ту ты ның қол­
дауы мен «Büch ergilde» 
(Гер ма ния) бас па сын да 
ба сы лып шық ты.
Д.Нұр­жі­гіт

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: